Turgut Cansever’de şehircilik ve planlama düşüncesi
Bu çalışmada Turgut Cansever’in şehircilik ve planlamaya dair düşünceleri üç kavramla beraber ele alınacaktır. Cansever uygulanan az sayıdaki projesini mimarlık disiplini üzerine temellendirse ve projelerini bu minvalde üretse de şehircilik ve planlama kavramları onun düşüncesinin ayrılmaz parçaları olarak temeyyüz eder. Bu noktadan hareketle Cansever’in uzun yıllara yayılan şehircilik ve planlama bağlamındaki entelektüel yolculuğu üç temel kavramsal yapıya dayanır. Bunlardan ilki muhafaza ilkesidir. Cansever muhafaza kavramını felsefi olarak göçebe olmakla yerleşik olmak arasındaki ilişkiden neşet eden hareketli kültürün muhafazası olarak belirlerken tarihî mimarlık mirasının korunmasını bu düşüncenin mekâna dair neticesi olarak ele alır. Cansever’in şehircilik ve planlama düşüncesindeki ikinci önemli ilke komşuluk ilkesidir. Mesafe azalması, zamanda vahdet ve ilişki gibi üç ögeyi örgütleyen bir düşünce olarak komşuluk ilkesi, Cansever’in düşüncesinde ev ve sokak gibi cüzi iki unsurdan yola çıkarak oluşturulur ve komşuluk ilkesi bu iki unsuru birleştirecek yegâne form olan mahalli formasyonlar bağlamında değerlendirilir. Cansever’in düşüncesindeki üçüncü ve son ilke ise iktisadi faaliyet ilkesi olarak adlandırılabilir. Şehrin iktisadi yapısına dair herhangi bir tefekkür çabasına girişmeden ve bu çabadan doğacak herhangi bir denetim mekanizması geliştirmeden yapılan bütün planlama çalışmalarının şehrin gündelik hayatını felç edeceğini ifade eden Cansever, iktisadi faaliyet planlamasının çok merkezliliği dikkate alarak farklı iktisadi merkezler oluşturma bakımından elzem olduğunu vurgular.
The Thought of Urbanism and planning according to Turgut Cansever
In this article the thoughts of Turgut Cansever on urbanism and planning are studied together with three principles. Although Cansever’s projects could satisfactorily read from an architectural perspective, the concepts of urbanism and planning are the crucial components of his thought. Considering this issue, it may be mentioned that the intellectual journey of Cansever regarding urbanism and planning can be divided into three significant principles. The first principle related to this issue is “the principle of conservation”. Cansever takes into consideration the concept of conservation in philosophical terms regarding the conservation of moving culture, which results from the relation between nomadism and sedentarism, and in spatial terms regarding the historical architectural heritage of Islamic countries. The second principle is “the principle of neighborhood”. By organizing three significant components such as unity in time, close proximity and interrelation between neighbors, the principle of neighborhood is formed by two small but meaningful elements, specifically, the house and street, and local formations can be taken into consideration as the result of the principle of neighborhood. The last principle is “the principle of economic activity”. Signifying the importance of economic activity by citing the relation between planning and economic life, Cansever points out that the plan- ning of economic activity in a city is indispensable on account of allowing for the formation of different economic centers.
___
- Burckhardt, T. (2005). İslam sanatı: Dil ve anlam. İstanbul: Klasik Yayınları.
- Cansever, T. (1998). İstanbul’u anlamak. İstanbul: İz Yayıncılık.
- Cansever, T. (2009). İslam’da şehir ve mimari. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Cansever, T. (2010). Osmanlı şehri. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Demirgüç, U. (2006). Mimarlıkta eleştirel bölgeselcilik ve Turgut Cansever. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Düzenli, H. İ. (2009). İdrak ve inşa Turgut Cansever mimarlığının iki düzlemi. İstanbul: Klasik Yayınları.
- Genç, M. (2002). Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet ve ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Genç, M. (2007). Osmanlı esnafı ve devlet (Loncadan Oda’ya, İstanbul Ticaret Odasının 125. Yılı Anısına). İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
- Gürer M. (1997). Alternatif bir yaklaşım Turgut Cansever: 1980’lerde Türkiye’de mimaride yerellik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Tanyeli, U. & Yücel, A. (2007). Turgut Cansever: Düşünce adamı ve mimar. İstanbul: Garanti Bankası Yayınları.
- van Leeuwen, R. (2012). Bir Osmanlı şehri Şam. İstanbul: Küre Yayınları.