Murat ŞENTÜRK

Turgut cansever düşüncesinde şehrin değişimi

Bu çalışmanın amacı Türk mimarlığında ve düşüncesinde uygulamaları ve fikirleri ile önemli katkıları olan Turgut Cansever’in şehre ve şehrin değişimine ilişkin yaklaşımını ele almaktır. Türkiye şehirlerinin değişiminin açıklanmasında Cansever’in düşünsel birikimiyle ilişki kurulması bir zorunluluktur. Bir mimar için hiç de azımsanmayacak bir birikimin sahibi Cansever’in çeşitli zamanlarda farklı kitaplarda ve dergilerde yayımlanan yazıları taranarak şehrin değişimi sorunsalı etrafında bir okuma yapılmıştır. Bu çerçevede öncelikle Cansever’in şehir yaklaşımının temelleri betimlenmiş, Türkiye şehirlerinin modernleşme sürecinde hangi “hastalıklı” yaklaşımlarla değişime uğratıldığı ele alınmış, modernite karşısında şehrin değişiminin nasıl gerçekleştirilebileceğine ilişkin Cansever’in ortaya koyduğu ilkeler değerlendirilmiştir. Bu çalışma betimsel bir analiz olarak görülse de Cansever’in düşüncelerini belirli bir sorunsal altında sistemleştirme/sınıflandırma/anlama çabası olarak ortaya çıkmıştır. Sanattan mimariye, şehir planlamadan kentsel mevzuata dair çok farklı konularda yapılmış değerlendirmelerin şehirlerin değişim sorunsalı etrafında değerlendirilmesinin, hem günümüz tartışmalarına hem de Cansever’in düşüncelerinin bu tartışmalardaki konumunun anlaşılmasına katkı sağlaması beklenmektedir. Bu çalışmada Cansever’in toplumun, dinî ve kültürel birikimlerle oluşan varlık tasavvurunu öne çıkararak şehirdeki değişimlerin geçmişteki tecrübelere eklemlenmesi ve günümüz problemlerine çözüm aranması gerektiğine ilişkin yaklaşımı ortaya konulmuştur. Bu bağlamda Cansever’in değerlendirmelerini “İslamcı”, “İslamcı- gelenekselci”, “gelenekselci”, “yerel” gibi yaklaşımlarla değil modern bir tavır olarak algılamanın daha yerinde olacağı ileri sürülmüştür. Ayrıca Ahmet Hamdi Tanpınar’ın değişimle ilgili görüşlerine yer verilerek Cansever’le olan benzerlikler ve farklılıklar ele alınmıştır.

Change in a city in Turgut Cansever’s thought

The aim of this study is to analyze Turgut Cansever, a man who made important contributions to Turkish architecture and architectural understanding with his practice and ideas as well as his approach to city planning and changes within the city. In explaining the changes in Turkey’s cities, one must refer to the vast intellectual accumulation of Cansever. This paper has reviewed Cansever’s manuscripts published in various books and journals within the framework of change in the city. In this context, the foundations of Cansever’s approach to city planning have been depicted, the “diseased” approaches during the modernization process of Turkish cities have been identified, and Cansever’s principles as to how to change a city in the face of modernity have been assessed. Although this paper seems to be a descriptive analysis at first glance, it has emerged as an effort to understand, systematize and classify Cansever’s thoughts under a specific research question. The review of various subjects ranging from art to architecture, from urban planning to urban legislation in light of change in cities as a research question is expected to provide insights into contemporary discussions and also the position of Cansever’s thoughts regarding these discussions. This study emphasizes Cansever’s approach that a society should elicit the conception of existence which emerges through religious and cultural heritage, and that changes in a city should be articulated using past experiences in order to find solutions to present problems. Thus, the author will not label Cansever’s ideas as Islamic, Islamic-traditionalist, traditionalist, or local, but as modern. In addition, Ahmet Hamdi Tanpınar’s views on change in a city will be presented and compared to those of Cansever’s.

PDF

___

Can, A. (2010). Kentte gündelik yaşam. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Cansever, T. (1990). İnsan kendisine emredilen yerde yaşamaya mahkûm edildi (Söyleşen A. Eken). Sanat Dünyamız, 41, 21-23.
Cansever, T. (1993). Ülke ölçeğinde İstanbul’u planlamak. İstanbul, 4, 48-59.
Cansever, T. (1994). Ev ve şehir. İstanbul: İnsan Yayınları.
Cansever, T. (1996). Şehir ve medeniyet üzerine [Kent ve Kültürü Özel Sayısı]. Cogito Dergisi, 8, 125-129.
Cansever, T. (1998a). Doğu ve Batı kültürel ilişkiler tarihine bir bakış. Doğu Batı, 2, 145-154.
Cansever, T. (1998b). İstanbul’u anlamak. İstanbul: İz Yayıncılık.
Cansever, T. (2001). Mimari üzerine düşünceler. M. Ekincioğlu (Dizi Sor.), Turgut Cansever içinde (s. 117- 124). İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
Cansever, T. (2002). Kubbeyi yere koymamak. İstanbul: İz Yayıncılık.
Cansever, T. (2003). İstanbul üzerine (Söyleşen E. H. Korucu & E. Uçak). İstonbul, 9, 16-21.
Cansever, T. (2006). İslam’da şehir ve mimari. İstanbul: Timaş Yayınları.
Cansever, T. (2010a). Mimar Sinan. İstanbul: Klasik Yayınları.
Cansever, T. (2010b). İstanbul ve meseleleri. F. Başar (Ed.), Kültürler başkenti İstanbul içinde (s. 538-547). İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı.
Çelik, Z. (1996). Değişen İstanbul: 19. yüzyılda Osmanlı başkenti. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Dellaloğlu, B. F. (2008). Benjaminia: Dil, tarih ve coğrafya. İstanbul: Versus Kitap.
Dellaloğlu, B. F. (2012). Ahmet Hamdi Tanpınar modernleşmenin zihniyet dünyası bir Tanpınar fetişizmi. İstanbul: Kapı Yayınları.
Düzenli, H. İ. (2009). İdrak ve inşa Turgut Cansever mimarlığının iki düzlemi. İstanbul: Klasik.
Gül, M. (2009). The emergence of modern İstanbul. London: I. B. Tauris Publishers.
Köksal, A. (Mart, 2014). Praxis, düşünce ve bağlam: Sedat Hakkı Eldem ve Turgut Cansever üzerine. İstanbul Araştırmaları Enstitüsünde (İAE) yapılan sunum, İstanbul.
Kuban, D. (2000). İstanbul bir kent tarihi: Bizantion, Konstantinopolis. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
Tanpınar, A. H. (2004). Beş şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tanpınar, A. H. (2005). Yaşadığım gibi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tanyeli, U. (Ed.) (1998). Üç kuşak Cumhuriyet. İstanbul: Tarih Vakfı.
Tanyeli, U. (2001). Çağdaş mimarlıkta İslami içerik sorunu. M. Ekincioğlu (Dizi Sor.), Turgut Cansever içinde (s. 7-23). İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
Tanyeli, U. (2004). İstanbul 1900-2000 konutu ve modernleşmeyi metropolden okumak. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
Tanyeli, U. & Yücel, A. (2007). Turgut Cansever: Düşünce adamı ve mimar. İstanbul: Garanti Bankası Yayınları.
Tekeli, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kentsel dönüşüm. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi içinde (C. 4, s. 878-890). İstanbul: İletişim Yayınları.
Tekeli, İ. (1998). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde kentsel gelişme ve kent planlaması. Y. Sey (Ed.), 75 yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 1-24). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Türkantoz, K. (2010). İstanbul’da Batılılaşma ile başlayan değişimler. F. Başar (Ed.), Kültürler başkenti İstanbul içinde (s. 214-223). İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı.