Halil ALDEMİR

İhtilaf Çözümleme Yöntemi Olarak Mübâhele

Çeşitli münasebetlerle Kur’ân-ı Kerim’de ihtilaf olgusuna nedenleri, alanları, boyutları veçözüm yolları ile birlikte temas edilmiştir. Bireyler, toplumlar, farklı dine mensup insanlar ve devletler arasında meydana gelen ihtilafların çözümü noktasında temel ilkelerin yanı sıra bir takım yöntemler de sunulmuştur. Hz. İsa’nın tabiatı başta olmak üzere bir takım teolojik konularda ilk dönemMüslümanları ile Necrân Hristiyanları arasında var olan ve müzakere ile aşılamayan ihtilafı çözümlemek üzere İlâhî bir çözüm yolu olarak mübâhele âyeti inmiştir. Bu makalede konunun temel kavramları olan ihtilaf ve mübâhele kelimelerinin sözlük manaları, terim anlamları ve Kur’ân’daki kullanımları ele alındıktan sonra ilk mübâhele çağrısı, tarihî bağlamı ile birlikte işlenecektir. Mübâheleçağrısının gerçekleştiği yer, tarafları, neticesi ve ihtilaf çözümleme yöntemi oluşu âyet ve rivayetlerışığında verilecektir. Ayrıca Müslümanların bu yönteme yaklaşımı ile ahkâmu’l-Kur’ân tefsirleri vefıkıh kitaplarının bu yönteme ne derece yer verdikleri tespit edilecektir.

Mubāhalah as a Method of Dispute Resolution

In various occasions, the phenomenon of dispute is mentioned in the Holy Qur’an with its reasons, areas, dimensions, and solutions. In the context of the settlement of disputes that arise among individuals, communities, people with different religions, and states, basic principles as well as certain methods were presented. As a way of divine solution, the verse of mubahala (Invoking Mutual Curses) has been revealed in order to resolve the conflict that existed between early Muslims and Najran Christians about the nature of Jesus and a number of theological issues that could not be resolved by negotiations. This article describes the basic concepts concerning the subject of dispute and mubahala and their dictionary meanings and usage in the Holy Quran. Then their historical context will be addressed. The occasion of calling for mubahala, the parties, its results, and mubahala as a method of conflict resolution will be explained in the light of the verses and narrations. Moreover, Muslim approaches to this method and the extent to which the exegetical commentaries of ahkamu’l-Quran and books of fiqh (Islamic law) have discussed this subject will be determined.

PDF

___

Âlûsî, E. S. (1994). Rûhu’l-maânî fî tefsîri’l-Kur’ân’i’l-azîm ve’s-seb’i’l-mesânî (nşr. A. A. Atiyye). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Asım Efendi, S. A. (1304). Kâmus tercümesi. İstanbul: Matbaa-i Bahriyye.
Ateş, S. (1995). Kur’ân-ı Kerîm tefsiri. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Avvâme, M. (1997). Edebu’l-ihtilâf fî mesâili’l-ilm ve’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye.
Bedr Elmas, el-İhtilâf esbâbuhu ve davâbidutuhu, Havliyye Kulliyyeti’da’veti’l-İslâmiyye, (2002), 16/1.
Beyhakî, E. B. (1347). Es-sünenü’l-kübrâ. Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye.
Buhârî, E. A. (ty.). Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslamiyye.
Cemâl Fâruk Cibrîl Mahmûd. (1998). Ehemmiyyetu murââti edebi’l-ihtilâf fî mesâili’l-ilm ve’d-dîn. Havliyye Kulliyyeti’d-da’veti’l-İslâmiyye. Nasr: Merkezu’l-havlî, 12/569.
Cessâs, E. B. R. (1993). Ahkâmu’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-fikr.
Cevherî, E. N. (1990). Es-sıhâh tâcu’l-lüğa ve sıhâhi’l-arabiyye (nşr. A. A. Atâr). Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-melâyin.
Çetiner, B. (2002). Fâtiha’dan Nâs’a esbâb-ı nüzûl. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Dellû, B. (2004). Cezîratu’l-‘Arab kable’l-İslâm et-târîhu’l-iktisâdî ve’l-ictimâî ve’s-sekâfî ve’s-siyâsî. Beyrut: Mektebetu’l-Fârâbî.
Derveze, M. İ. (2000). Et-tefsîru’l-hadîs. Kahire: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmî.
Ebu’s-Suûd, M. M. (1994). İrşâdu’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî.
el-Kiyâ el-Herrâs, T. (2004). Ahkâmu’l-Kur’ân (nşr. M. M. Ali, & I. A. I. ‘Atıyye). Beyrut: Dâru’l-cîl.
Erdoğan, M. (1998). Fıkıh ve hukuk terimleri sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları.
Fayda, M. (1975). Hz. Muhammed’in Necrânlı Hıristiyanlarla görüşmesi ve mübâhele. İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, 2, 143-149.
Fîrûzâbâdî, M. M. Y. (1996). Basâiru zevi’t-temyîz fi latâifi’l-Kitâbi’l-Azîz (nşr. M. A. el-Bahhâr). İstanbul: Mektebetu’l-irşâd.
Hamevî, Y. (ty.). Mu’cemu’l-büldân (nşr. F. A. el-Cündî). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye.
Hamidullah, M. (2004). İslam peygamberi (çev. M. Yazgan). İstanbul. Beyan Yayınları.
Hâzin, A. A. ibn M. ibn İ. (1995). Lübâbu’t-te’vîl ve maâni’t-tenzîl (nşr. A. Şâhîn). Beyrut: Dûru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Hûd İbn Muhakkem, el-H. (1990). Tefsîru Kitâbillâhi’l-azîz. Beyrut: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmî.
İbn Abbâd, Ebu’l K. İ. (1994). El-muhît fi’l-luğa (nşr. M. H. al Yasin). Beyrut: Âlemü’l-kütüb li’l-melâyin.
İbn Âşûr, M. T. (ty.). Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru Suhnûn.
İbn Ebî Hâtim, er-R. (1998). Tefsîru’l-Kur’ân’i’l-Azîm (nşr. E. M. et-Tayyib). Mekke: Mektebetü Nezar Mustafa el-Bâz.
İbn Hacer, el-A. (1407). Fethu’l-Bârî bişerhi Sahîhi’l-Buhârî (nşr. M. el-Hatîb). Kahire: el-Mektebetu’sselefiyye.
İbn Hişâm, ebu M. A. (1414). Es-sîratu’n-nebeviyye (nşr. T. A. Sa‘d). Beyrut: Dâru’l-cîl.
İbn İshâk, M. (1991). Siyer (nşr. M. Hamidullah, çev. S. Özel). İstanbul: Akabe Yayınları.
İbn Kesîr, ebu’l F. İ. (1997). Tefsîru’l-Kur’ân’i’l-Azîm (nşr. S. ibn M. es-Selâme). Riyad: Dâru Taybe.
İbn Manzûr, ebu’l-F. ibn M. (ty.). Lisânu’l-Arap. Beyrut: Dâru’l-fikr.
İbn Seyyidi’n-nâs, ebu’l-F. İbn S. (ty.). Uyûnu’l-eser fî funûni’l-mağâzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer. yy.
İbnu’l-‘Arabî, ebu B. M. İbn A. (2005). Ahkâmu’l-Kur’ân (nşr. R. F. el-Hemâmî). Beyrût: el-Mektebetu’l- ‘asriyye.
İsfehânî, R. Ebu’l-K. H. ibn M. (1992). Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân (nşr. A. Dâvûdî). Beyrut-Dımaşk: Dâru’şŞâmiyye-Dâru’l-kalem.
Karaman, H., Çağrıcı, M., Dönmez, İ. K. ve Gümüş, S. (2003). Kur’ân yolu Türkçe meâl ve tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
Kelâ‘î, E. R. (1414). El-İktifâ bimâ tedammenehû min meğâzî Rasûlillâh ve’s-selâseti’l-hulefâ (nşr.Muahmmed Kemâluddîn). Beyrut: ‘Âlemu’l-kütüb.
Kermî, H. S. (1991). El-hâdî ilâ lugati’l-Arap. Beyrut: Dâru Lübnan.
Kurtubî, ebû A. M. ibn A. (1993). el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’an. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Mecdî Abdulğaffâr Habîb. (2005). el-Hilâf beyne’d-duât ve mazâhiruhu ve esbâbuhu ve ılâcuhu”, Havliyye Kulliyeti usûli’d-dîn (2005), ts., yy, 22/2.
Mukâtil İbn Süleyman, ebu’l-H. (1989). Tefsîru Mukâtil (nşr. A. M. Şahhâte). Kahire: el-Heyetu’l-Mısriyye el-âmme.
Nesefî, ebû H. Ö. (1995). Tılbetu’t-talebe (nşr. H. A. el-Ak). Beyrut: Dâru’n-nefâis.
Nîsâbûrî, N. H. ibn M. (1996). Ğarâibu’l-Kur’ân ve rağâibu’l-furkân. Beyrut: Dâru’l-kutbi’l-‘ilmiyye.
Râzî, F. (1990). Mefâtîhu’l-ğayb. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Semerkandî, ebu’l-L. (1993). Bahru’l-ulûm (nşr. A. M. Muavvıd, A. A. Abdulmevcûd, & Z. A. en-Nûtî). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Semîn Halebî, A. ibn Y. (1993). Umdetu’l-huffâz fî tefsîri eşrafi’l-elfâz (nşr. M. et-Tuncî). Beyrut: Âlemu’l-kütüb.
Suyûtî, C. (1990). Lübâbu’n-nükûl. Beyrut: Dâru’l-hicre.
Suyûtî, C. (1993). ed-Durru’l-mensûr fi’t-tefsîri’l-me’sûr. Beyrut: Dâru’l-fikr.
Şâmî, M. ibn Y. es-S. (ty.). Sübülü’l-hüdâ ve’r-raşâd fî sîrati hayri’l-‘ıbâd. yy: yy.
Taberî, ebû C. M. ibn C. (1988). Câmiu’l-beyân an te’vili âyi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-fikr.
Tabersî, ebû A. el-F. ibn el-H. (ty.). Mecmau’l-beyân, fî tefsîri’l-Kur’an. Beyrut: Dâru mektebeti’l-hayât.
Tantâvî, M. (1998). et-Tefsîru’l-vasît li’l-Kur’ân’i’l-Kerîm. Kahire: Dâru’n-nehda.
Tirmizî, ebû İ. M. b. İ. (ty.). el-Câmiu’s-sahîh (nşr. A. M. Şakir). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Yazır, M. H. (tY.). Hak dini Kur’ân dili (Sad. İ. Karaçam, E. Işık, N. Bolelli ve A. Yücel). İstanbul: Zehraveyn.
Zebîdî, M. ebu’l-F. S. M. M. (1994). Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs (nşr. A. Şeyri). Beyrut: Dâru’l-fikr.
Zemahşerî, ebû K. M. ibn Ö. (1995). el-Keşşâf an hakâkik ğavâmidi’t-tenzîl ve uyûni’l-aqâvîl fi vucûhi’t-te’vîl (nşr. M. A. Şâhîn). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.