Zeynep YILDIZ

14. Yüzyılda Musiki Tasavvuru: Hasan Kâşânî’nin “Kenzü’t-Tuhaf” Adlı Eseri

14. yüzyılda, İslam dünyasında musiki tasavvuru, kaynakların ve araştırmaların yetersizliğigibi sebeplerle, hakkında çok fazla çalışılma yapılmamış bir konudur. Ancak araştırmalara görebu dönem, Safiyüddin Urmevî’nin sisteminin tartışılıp şerh edildiği, Merâgî gibi önemli bir musiki âliminin gelişine zemin hazırlayan önemli bir dönemdir. Ayrıca musiki perdelerinin isimleri, ilkdefa bu dönemde ortaya çıkmıştır. Bu makalede, 14. yüzyılda Hasan Kâşânî tarafından yazılmışKenzü’t-Tuhaf isimli Farsça musiki risalesi üzerinden, dönemin musiki anlayışı, nazariyatı ve sazları konusu tartışılmaktadır.

Perception of Music in the Fourteenth Century: Hasan Kâşânî’s “Kenzu’t-Tuhaf

Our knowledge of the musical vision of the fourteenth century in the Islamic world is very insufficient because of the lack of sources and relevant research. However, this century is a very important period in which the musical system of Safiyyüddîn was discussed and annotated, and so it prepared the ground for the coming of an important scholar such as Meragî. In addition, the names of the tones (desâtîn) appear for the first time in a source. In this article, I have analyzed the understanding of music, music theory, and musical instruments of the fourteenth century, deriving information from a Persian treatise named Kenzü’t-Tuhaf written by Hasan Kâşânî in the fourteenth century.

PDF

___

Akdoğan, B. (1996). Fethullah Şirvani ve ‘Mecelletü’l Fi’l Mûsika’ adlı eserinin 15.yy Türk mûsikîsi nazariyatındaki yeri. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Arslan, F. (2007), Safiyyüddîn-i Urmevî ve Şerefiyye Risâlesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
Bardakçı, M. (1986). Maragalı Abdulkadir. İstanbul: Pan.
Bardakçı, M. (1990). XV. yüzyılda yaşamış bir Türk müzisyeninden öğütler. Tarih ve Toplum, 13 (78), 30-34.
Bineş, T. (1992). Se Risâle-i Fârisî der Mûsikî. Tahran: Iran University Press.
Çetinkaya, Y. (1995). İhvân-ı Safâ’da müzik düşüncesi. İstanbul: İnsan.
Demirci, K. (1997). Harut ve Marut. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c.16, s. 262- 264). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Farmer, H. G. (1978). Mûsikî. İslam Ansiklopedisi içinde (c. 8, s. 679-681). İstanbul: MEB.
Farmer, H. G. (1993). Mizmâr. In The Encyclopaedia of Islam (C. E. Bosworth et al. [Eds.], Vol. 7, pp. 206-10), Leiden: E. J. Brill.
Gölpınarlı, A. (1957). Mevlana Celaleddin Rumi, Divan-ı Kebir. İstanbul: Remzi. el-Hâc Haşim Muhammed er-Recep. (1986). Muhammed b. Abdulaziz el-Lâdikî, er-Risâletu’l-Fethiyye. Kuveyt: y.y
İhsanoğlu, E. (2003). Osmanlı mûsikî literatürü tarihi. İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (Research Centre for Islamic History Art & Culture).
Jebrini, A. (1995). Fârâbî (Mûsikî). Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c. 12, s. 162-163). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Kamiloğlu, R. (2007). Ahmedoğlu Şükrullah ve “Edvâr-ı Mûsikî” adlı eseri. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kurtuluş, R. (1995). Emir Hüsrev-i Dihlevî. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c.11, s.135-137). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Mousavi, A. (2006). Rebab, plucked strings instruments. In Ney-Nava, The Encyclopedia of Persian (Iranian) Musical Instruments. Retrieved 24 February, 2010 from http://nay-nava.blogfa.com/post-28.aspx
Mousavi, A. (2006). Balaban. Wind Instruments. In Ney-Nava, the encyclopedia of Persian(Iranian) musical instruments. Retrieved 24 February, 2010 from http://nay-nava.blogfa.com/post-28.aspx
Özcan, N. (1988). Abdülkadîr-i Merâgî. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c.1, s.242–244). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Özcan, N. (1996). Osmanlılarda mûsikî. Osmanlı Ansiklopedisi içinde (c. 3, s. 215). İstanbul: Ağaç.
Özcan, N. (2001). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk Din Mûsikîsi ders notları [Yayımlanmamış çalışma].
Özcan, N. (2002). Türk mûsikîsinin abide şahsiyetlerinden Abdulkadir-i Merâgî. Türkler Ansiklopedisi içinde (c. 8, s.109). Ankara: Yeni Türkiye.
Pekin, E. (2003). Kuram, çalgı ve müzik. H. İnalcık ve G. Renda (Ed.), Osmanlı uygarlığı içinde (c. 2, s. 1008- 1043). İstanbul: Kültür Bakanlığı.
Rauf Yektâ Bey. (1986). Türk mûsikîsi (çev. O. Nasuhioğlu). İstanbul: Pan.
Sachs, C. (2006). The history of musical instruments. London: Dover Publications.
Sezikli, U. (2007). Abdulkadir Merâgî ve Cami’ü’l-Elhân’ı. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Soydaş, M. E. (2007) Osmanlı sarayında çalgılar. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Şentürk, A. A. (2004). Osmanlı şiiri antolojisi. İstanbul: YKY.
Turabi, A. H. (1996). el-Kindî’nin Mûsikî Risâleleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Turabi, A. H. (1999). İbn-i Sînâ (Mûsikî). Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c. 20 s.336-337). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Turabi, A. H. (2004). İbn-i Sînâ “Mûsikî”. İstanbul: Litera.
Turabi, A. H. (2006). Klasik İslam düşüncesinde musiki tasavvuru. Sanat ve Klasik içinde (s. 99-118). İstanbul: Klasik.
Usbeck, H. (1970). Türklerde musiki aletleri. Musiki Mecmuası,240, 27-28.
Uslu, R. (2000). 15.yy’da yazılmış Türkçe musiki nazariyatı eserleri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 36, 453-466.
Uygun, M. N. (1990). Kadızade Tirevi ve Mûsikî risalesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Uygun, M. N. (1996). Safiyyüddin Abdülmü’min Urmevî ve Kitâbü’l Edvâr’ı. İstanbul: Kubbealtı.
Yıldız, Z. (2011). Hasan Kâşânî’nin Kenzü’t-Tuhaf adlı eseri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.