ROMA HUKUKU’NDA ALIM SATIM AKDİNE BAĞLI PACTUMLAR

Roma Hukuku’nda, önceleri dava ile korunmayan ve bunu karşılamak üzere, çıplak anlaşmalar anlamına gelecek şekilde pacta nuda olarak adlandırılan pactumlar, zaman içerisinde ius civile tarafından, praetor faaliyetleri ve imparator emirnameleri ile dava ile korunur konuma gelmiştir. Ius civile’nin tanıdığı pactumlar olan pacta adiectalar, iyiniyet akitlerine bağlanarak yapılan ve bu şekilde akdin davası ile korunan şekilsiz anlaşmalardır. Bir iyiniyet akdi olan alım satım akdine bağlı olarak yapılan pactumlarla satıcı ve alıcı lehine birtakım şartların düzenlenmesi mümkün kılınmıştır. Bu bağlamda, bu çalışmada satıcıya daha iyi bir teklifin varlığı halinde sözleşmeden dönme imkanı sağlayan in diem addictio, semenin belirli bir döneme kadar ödenmemesi durumunda satıcıya sözleşmeden dönme imkanı sağlayan lex commissoria, alıcının malı tekrar satmak istemesi halinde satıcıya bir önalım imkanı sağlayan pactum protimeseos, satıcıya belirli bir olayın gerçekleşmesi halinde malı geri alması imkanını sağlayan pactum de retrovendendo, alıcının malı beğenmemesi halinde sözleşmeden dönmesine olanak sağlayan pactum displicentiae, belirli bir olayın gerçekleşmesi halinde alıcının satıcıyı eşyayı geri almaya zorlayabildiği pactum de retroemendo, alıcının eşyayı tadarak alım satım sözleşmesini gerçekleştirmesine olanak veren emptio ad gustum ve dönem içerisindeki gelişimiyle her iki tarafın da sözleşmeden dönmesine olanak sağlayan pactum arrhale incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

pacta adiecta, in diem addictio, lex commissoria, pactum de retrovendendo, pactum displicentiae

PACTUMS ATTACHED TO THE CONTRACT OF EMPTIO VENDITIO IN ROMAN LAW

The pactums which were not protected by actios and named as pacta nuda meaning nude agreements in Roman Law, got under the protection of some actios by becoming recognized by ius civile, activities of praetors and the decrees of the emperors. Pacta adiectas, that constitute the pactums recognized by ius civile, are the pactums that are concluded attached to the bona fides contracts and thus protected by the actios of the contract. It was possible to formulate some conditions in favor of seller or purchaser by pactums attached to the sale, a bona fide contract. In this context, in this paper in diem addictio, that gives the vendor the right to terminate the contract in case the vendor gets a better offer; lex commissoria, that gives the vendor the right to terminate the contract in case the purchaser fails to pay in a certain period of time; pactum protimeseos, that gives the vendor a right of preemption in case that the purchaser decides to sell the good; pactum de retrovendendo that gives the vendor the right of repurchase in a certain case; pactum displicentiae, that gives the purchaser the right to terminate the contract in case that the purchaser doesn’t enjoy the good; pactum de retroemendo, that gives the purchaser the right to force the vendor repurchase the good in a certain case; emptio ad gustum, that gives the purchaser the right to taste and pactum arrhale, that brings the right to avoid the contract to the both parties, are analyzed.

Keywords:

pacta adiecta, in diem addictio, lex commissoria, pactum de retrovendendo, pactum displicentiae,

PDF

___

BERGER, Adolf: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, New Jersey, 2004
BERKİ, Şakir: “Roma’da Borçların Kaynakları”, (İlk Kısım), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 3, Ankara, 1950
BERKİ, Şakir: “Romada Borçların Kaynakları”, (İkinci kısım), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 3-4, Ankara, 1954
BUCKLAND, William Warwick: A Manual of Roman Private Law, (Manual), Cambridge, 1953
BUCKLAND, William Warwick: A Text-Book of Roman Law from Augustus to Justinian, (Text Book), Cambridge, 1921
BUCKLAND, W. W.: The Main Institutions of Roman Private Law, (Institutions), Cambridge, 1931
DALLA, Danilo/ LAMBERTİNİ, Renzo: Istituzioni di Diritto Romano, Torino, 2006
EMİROĞLU, Haluk: Roma Hukukunda Sözleşmeden Dönme, (Sözleşme), Ankara, 2014
EMİROĞLU, Haluk: “Roma Hukuku’nun Bilgi Kaynaklarından Corpus Iuris Civilis ve Türkiye’de Hukuk Resepsiyonu”, (Corpus), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 3, Ankara, 2002
ERDOĞMUŞ, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri, (Borçlar), İstanbul, 2011
ERDOĞMUŞ, Belgin: In Diem Addictio (Daha İyi Bir Teklif Kaydı), (In Diem) İstanbul, 1972
GAIUS: Institutiones of Roman Law, (Çeviri ve Yorum: POSTE, Edward, M.A., WHITTUCK, E.A., M.A., B.C.L. Tarafından genişletilmiş 4. Baskı, Tarihi Giriş: GREENİDGE, A. H. J., D. Litt.), Oxford, 1904.
GÜNEŞ CEYLAN, Seldağ: “Roma Hukukunda Contractus (Sözleşme) Pactum (Anlaşma) İlişkisi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 1-2, Ankara, 2005
GÜNEŞ CEYLAN, Seldağ: “Roma Hukukun Günümüz Hukuk Düzenlerine Etkisi”, Cilt 8, Sayı 1-2, Ankara, 2004
GÜRTEN, Kadir: Roma Hukuku’nda Hakkaniyet (Aequitas), Ankara, 2008
GUARİNO, Antonio: Diritto Privato Romano, Napoli, 2001
IUSTINIANUS: Codex (The Code of Justinian), (Çeviren: SCOTT, Samuel P.), Cincinnati, 1932, http://droitromain.upmf-grenoble.fr/Anglica/codjust_Scott.htm (Erişim tarihi: 02.02.2017)
IUSTINIANUS: Institutiones, (Çeviren: UMUR, Ziya), İstanbul, 1955
IUSTINIANUS: Justinian’s Institutiones, (Çeviri ve Giriş: BIRKS, Peter ve McLEOD, Latince Metin: KRUEGER, Paul), New York, 1987
IUSTINIANUS: The Digest of Justinian, (Çeviri Düzenlemesi, WATSON, Alan), Cilt 2, Pennsylvania, 1998
KARADENİZ ÇELEBİCAN, Özcan: Roma Hukuku, Tarihi-Kaynaklar-Genel Kavramlar-Kişiler Hukuku-Hakların Korunması, Ankara, 2014
KAYAK, Sevgi: “Roma Hukukunda Cezai Şart”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 64, Sayı 1, İstanbul, 2006
KOSCHAKER, Paul: Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, (Kitabı yeniden elden geçiren: AYİTER, Kudret), Ankara, 1977
MANFREDINI, Arrigo D.: Istıtuzioni di Diritto Romano, Torino, 2007
RADO, Türkan: Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, İstanbul, 2006
TAHİROĞLU, Bülent/ERDOĞMUŞ, Belgin: Roma Hukuku Meseleleri, İstanbul, 2010
THOMAS, J.A.C.: “Alım Satımdan Dönmeyi Sağlayan Tedbirler”, (Çeviri: ERDOĞMUŞ, Belgin), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 39, Sayı 1-4, 1974, İstanbul
UMUR, Ziya: Roma Hukuku Lügatı, İstanbul, 1983
WATSON, Alan: “The Evolution of Law: The Roman System of Contracts”, Law and History Rewiev, Cilt 1, Sayı 4, 1984, http://digitalcommons.law.uga.edu/fac_artchop/496 (Erişim tarihi: 05.01.2017)
ZIMMERMANN, Reinhard: Roman Foundations of the Civilian Tradition, Cape Town, 1996
ZULUETA, Francais de: The Roman Law of Sale, Büyük Britanya, 1945
6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu