İslam'da İnanç Özgürlüğünün Hususiyetleri

İslam’da inanç özgürlüğü mefhumu, sınırlarıyla beraber çokça tartışılan meselelerdendir. “İslam’da inanç özgürlüğü var mı, varsa sınırları nelerdir, tanınan bu özgürlük inanmayanları da kapsar mı?” gibi birçok soru bu kapsamda sorulmaktadır. Bu makalede de öncelikle kavram olarak inanç hürriyetinin neye karşılık geldiği işlenecektir. Ardından kaynaklarda inanç özgürlüğünün nasıl anlaşıldığı Kur’an ayetleri ve hadisler etrafında anlaşılmaya çalışılacaktır. İlgili başlıklarda konu üzerinde tartışmaya medar olan meseleler ayrı bir başlık altında irdelenecektir. Serdedilen ihtilaflar üzerinden bir sonuca varmaya çalışılacaktır. Ardından İslam Hukukunda inanç hürriyeti başlığı altında, bu hürriyetin boyutlarını ele alınacaktır. Burada daha ziyade hadisenin inanmayanlar, gayrı-müslimler boyutu ele alınacaktır. Onlara verilen haklar ve mükellefiyetler ayrı başlıklar altında incelenerek mezkur sorulara cevaplar aranacaktır. Bu sayede, inanç özgürlüğünün sınırları, kimleri kapsadığı, Müslüman için, Gayrimüslim nasıl anlaşılması gerektiği saptanmaya çalışılacaktır. Ayetler ve hadisler üzerinden şekillenecek makale sadece naslar temele alınarak hazırlanmış ve ihtilaflara da bu minvalde cevaplar aranmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Özgürlük, İnanç, İslam Hukuku, Kur’an, Sünnet

Characteristics of Freedom of Faith in Islam Freedom of Faith in Islam

The concept of freedom of belief in Islam, along with its borders, is one of the most discussed issues. Many questions can be asked in this context including; "Is there freedom of belief in Islam, if so, what are its limits, who does this freedom encompass?" The first part of the article aims to shed lights on the concept of freedom of belief, its analytical definition, and the traditional debates regarding the interpretation of religious texts on the issue. Then, how the freedom of belief is understood in the textual sources will be analysed to highlight and conceptualise the relevant verses of the Qur'an and the Prophetic narration (ḥadīths). The selected verses and particular ḥadīths will be deeply examined by referring the classical exegesis of the scholars to draw the framework of the freedom. The rulings of Islamic law regarding the freedom of belief, its dimensions and practicality will be discussed to figure out the status of non-Muslims. The analysis will focus on the reflections and dimensions of the non-believers and non-Muslims regarding the freedom of belief. The rights and obligations given to them will be examined to draw the borders of freedom and the external relationship. This deep analysis aims to determine the limits of freedom of belief, who it covers, and how the non-Muslim should be understood for a Muslim. The conclusive part aims to summary and categorise the main approaches among the believers and scholars regarding the freedom of belief. The article by referring the Qur’anic verses and ḥadīths has been prepared on the basis of the textual sources and provides answers to the conflicts regarding the status of non-Muslims.

Keywords:

Freedom, Faith, Islamic Law, Qur, Sunnah,

PDF

___

Aktan, Hamza. “Kur’an ve Sünnet Işığında Zımmîlerin Hak ve Yükümlülükleri”. Kur’an-ı Kerim’de Ehl-i Kitab -Tartışmalı İlmi Toplantı-. (Kasım 2007): 364-393.
Apak, Adem. “Hz. Peygamber (sav)’in Uygulamalarında İnanç Hürriyeti”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Reisliği Yıllığı] Peygamberimiz Hz Muhammed (SAV) Özel Sayısı. (Aralık 2003), 415-422.
Aytekin, Mehmet Ali. “İrtidat Cezasına İlişkin Klasik ve Modern Görüşlerin Değerlendirilmesi”. İslamî İlimler Perspektifinden Dinden Dönme: İrtidat. (Kasım 2021), 157-220.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Cami’u’s-sahih. Nşr. Abdurrahman İbni Abdullah İbni Akîl. 10 Cilt, 1. Baskı, Kahire: Daru’t-te’sıl, 1433/2021.
Ebû Yûsuf, Ya‘kūb İbni İbrâhîm. Kitâbü’l-Harâc. Beyrut: Daru’l Ma’rife Yayınları, 1. Basım, 1979.
el-Fâsî, Allâl. İslam Hukuk Felsefesi Kaynaklar Yöntemler Amaçlar. çev. Soner Duman. İstanbul: Mana Yayınları, 2014.
el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed İbni Ahmed İbni Ebî Bekr İbni Ferh. el-Câmiʿ Li-Aḥkâmi’l Ḳurʾân, 24 Cilt. Müessesetu er-Risale Yayınları: Beyrut, 2006.
el-Merginânî, Burhaneddin. el-Hidaye Şerhu’l Bidayetu’l Mübtedî, 8 Cilt. Mektebet’ul Busra Yayınları: Karachı, 2014.
Erkal, Mehmet. “Cizye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/42-45. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
es-Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürrü’l-Mensûr fit-Tefsîr bil-Me’sûr, 8 Cilt. Daru’l Fikr Yayınları: Beyrut, 2011.
Fayda, Mustafa. “Zımmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/428-434. İstanbul: TDV Yayınları, 2013,
Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Mehmet Yazgan. Ankara: Beyan Yayınları, 2004.
İbni Abdurrahim, Abdu’l Mun’im. Ahkâm’ul Kur’an, 3 Cilt. Daru’l İbni Hazm Yayınları: Beyrut, 2006.
Karaman Fikret vd., Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, .1. Basım, 2006.
Koçak, Muhsin, vd. Fıkıh Usulü. İstanbul: Ensar Yayınları, 1. Basım, 2014.
Kurucan, Ahmet. İslam Hukukunda Düşünce Özgürlüğü. İstanbul: Zaman Kitap, 1. Basım, 2007.
Orhan, Fatih. “İslam Ceza Hukukunda İrtidat ve Temel İnsan Hakları Bağlamında Değerlendirilmesi” Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
Önkal, Ahmet. “Beytülmidrâs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6/95. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
Sallâbî, Ali Muhammed. Siyer-î Nebi. çev. Şerafettin Şenarslan. İstanbul: Ravza Yayınları, 2015.
Sinanoğlu, Mustafa. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/212-214. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Şahinalp, Hacer. “Din Hürriyeti Bağlamında Din Değiştirme Hürriyeti: İrtidat”. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4/2 (2013), 101-125.
Taha ed-Durra, Muhammed Ali. Tefsiru’l Kur’anu’l Kerim ve İ’rabuhu ve Beyanuhu, 10 Cilt. Daru İbni Kesir: Beyrut, 2009.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili Tefsiri, sad. Lütfullah Cebeci-Sadık Kılıç-Orhan Atalay. Ankara: Akçağ Yayınları, 2015.