Türk Basınında 1956 Macar İhtilali: Hürriyet, Cumhuriyet, Ulus ve Zafer’de Haber Sunumuna İlişkin Uzlaşma ve Ayrışmalar

Rus işgaline ve Moskova yanlısı hükümet politikalarına karşı kendiliğinden bir sokak eylemi olarak başlayan 1956 Macar ayaklanması, dünyanın en büyük özgürlük mücadelelerinden biri olarak tarihe geçmiştir. Dünya basınıyla birlikte Türkiye basını da Macaristan’daki ayaklanmayla ilgili haberlere geniş yer ayırır. Macaristan’da yaşananlar Türkiye kamuoyunda ve toplumsal bellekte büyük izler bırakır. Bu çalışma Türkiye’de basının 1956 İhtilaline bakışını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Siyasal rejim ve basın ilişkisi ekseninde, siyasi partilerin resmi yayın organı olarak bilinen dönemin iktidar partisi olan DP’nin destekçisi Zafer ve ana muhalefetin destekçisi Ulus’un yanı sıra, bağımsız iki gazete olan Hürriyet ve Cumhuriyet’in örneklem alındığı araştırmada, 20 Ekim–30 Kasım tarihleri arasında yaşananlar, haber gündemlerinin hiyerarşik konumu, ilk sayfa haberleri ve manşetler, aktörlerin ve eylemin nitelenişi ve haber kaynakları açısından içerik analizine tabi tutularak değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçları, farklı sahiplik yapılarında ve siyasi eğilimlerde olan gazetelerin, politik konumlarını gizleyerek, kamu çıkarını, ulusal çıkarları gözeten, birbirlerine yakın yayın politikaları izlediklerini ancak ideolojik nüansların hiçbir zaman tamamen göz ardı edilmediğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler:

1956 İhtilali, Macaristan, Demokrat Parti, Türk Basını. Ulus, Zafer, Hürriyet, Cumhuriyet

Hungarian Uprising of 1956 in Turkish Press: Similarities and Differences About the News Coverages of Hürriyet, Cumhuriyet, Ulus and Zafer

Hungarian uprising against the Soviet occupation and the government’s Moscow- imposed policies in 1956 which turned into a spontaneous nationwide revolt, can be considered as one of the greatest freedom wars of the People. As in the rest of the world press, Turkish press widely covered the news from Hungary throughout the revolutionary movement. Thus, this national struggle for freedom had a distinct place both at Turkish public agenda and public memory. This study aims to delve into the Turkish press coverage of the revolt in Hungary. By considering political system and the press, this study presented a comparative analyses of news coverage of four distinctive daily newspapers, known as the official newspapers of the political party in power (Zafer of Democrat Party-DP) and the main opposition party (Ulus of Republican People’s Party-CHP) and two independent daily newspapers Hürriyet and Cumhuriyet. In this sense, this research investigated how and to what extent the news coverage of foreign policy issues were affected by domestic and foreign policy attitudes in the circumstances of the cold war politics. The project further explored wheather these national newspapers representing opposing poles of the political system in Turkey or adopted a common national stance. Data collected by a content analysis of the newspapers issued between October 20–November 30 analysed through four distinct criteria; hierarchical editing of news agenda, frequency of coverage at the first page and headlines, representation of actors and events, selection of news sources. The main finding of the research is that both politically oppositional newspapers had an attempt to disguised their “political positions” for the sake of common/national interests, though anticipating their ideological positions in subtext is still possible.

Keywords:

Revolt of 1956 Hungary, Democrat Party, Turkish Press, Ulus, Zafer, Hürriyet, Cumhuriyet,

PDF

___

Akçalı S. ve Toker H. (2012). “22 Temmuz Oslo, Norveç: Toplum Kendini Sorguluyor Breivik Saldırısı Örnek Olayı”, JASS. 5 (7), 27–48.
Bulut, S. (2007). “Hürriyet ve Demokrat Parti Döneminde Basınla İlgili Gelişmeler”, Yeditepe Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi (5), s. 95–114.
Emre, E. (2002). “Demokratik Parti Döneminde Basın-İktidar İlişkileri: Ulus ve Zafer Gazeteleri üzerine Bir İnceleme”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi (13), s. 291–308.
Entman R.M. (1993). “Framing: Toward Clarification of a Fractured Pradigm”, Journal of Communication 43 (4), s. 51-58.
Erdoğan, İ. (2008). “Haber Çerçeveleme. Kuram ve Tipoloji” Marmara İletişim Dergisi (13), s. 36–52.
Fejtő, F. (2012). 1956 Macar İhtilali, F. Bülent Kocamemi (çev.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Güngörmüş, N. (2010). Macaristan’da Değişim ve Demokrasiye Geçiş. Ankara: Köksav.
Gürkan, N. (1998). Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945–1950). İstanbul: İletişim.
Mark, J. (2006). “Antifascism, the 1956 Revolution and the politics of communist autobiographies in Hungary 1944 – 2000” vol. 58. (8), s. 1209–1240 http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09668130600995764 Erişim tarihi 20 Ekim 2014
McCombs, M. E. (2004). Setting the agenda: The mass media and public opinion. Malden, MA: Blackwell
Öztan, G.G. (2012). “Ezeli Düşman İle Hesaplaşmak: Türk Sağında ‘Moskof’ İmgesi” Türk Sağı, Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri. İ.Ö. Kerestecioğlu (der.), G.G. Öztan. İstanbul: İletişim, s. 75–104
Sancaktar, C. (2011) “Demokrat Parti Dönemi Türk Dış Politikasına Marksist Yaklaşım” http://www.bilgestrateji.com/store/dergi5/2.pdf Erişim Tarihi: 20 Ekim 2014
Topuz, H. (2003). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul: Remzi
Yağcı, S.C. (2010). Siyasal Rejim Değişimi ve Yayın Politikaları: Macar Televizyonu MTV örneği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış doktora tezi.
Yağcı, S.C. (2013). “The Hungarian Events of 1956 in the Turkish Press: Examples in Ulus and Zafer Newspapers” IRTS vol. 2(4) winter, s. 116–136
Yıldız, N. (1997). “Demokrat Parti İktidarı ve Basın”, A.Ü.SBF Dergisi (Yıllık), c.51, s. 481–505.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Tarafından Rusya’nın Çekilmesi Talep Olundu (1956, 11 Kasım). Zafer. s.1
Budapeşte ile Gene Muhabere Kesildi. (1956, 26 Kasım). Ulus s.1 Budapeşte Sokakları Cesetlerle Doldu. (1956, 14 Kasım). Ulus. S.1
Bugün 18. Gün: Kahraman Macar Milleti Hala Çarpışıyor” (1959, 9 Kasım. Cumhuriyet. S.1.
Bütün Macar İşçileri Greve Devam Ediyor. (1956, 19 Kasım) Ulus s.1
Bütün Macaristan Tek Cephe Halinde (1956, 31 Ekim) Ulus s.1
Demirperde Kan ve Ateş İçindeki Macaristan’ın Üstüne Tekrar Kapandı (1956, 6 Kasım). Cumhuriyet. S.1.
Dün Akşam Peşte’de 10 Bin Kişi Rusya Aleyhinde Yeni Bir Nümayiş Yaptı. (!956, 16 Kasım). Cumhuriyet. S.1.
Kahraman Macaristan Yeniden. (1956, 7 Kasım). Cumhuriyet. S.1.
Kanından Malına Kadar (1956, 11 Kasım). Milliyet. S.1
Komünistler Macaristan’ı da kaybediyor (1956, 30 Ekim) Ulus s.1
Kukla Hükümet Macar Milletini Tehdit Ediyor. (1956, 15 Kasım) Cumhuriyet. S.1.
Kukla Hükümet Sarsıntı İçinde (1956, 10 Kasım). Ulus s.1
Kukla Macar Hükümeti Nagy’e bir Vekillik Vermeyi Kabul Etti. (1956, 26 Kasım). Hürriyet, S.1
Macar Hürriyet Savaşı Dünya İşi Oldu. (1956, 28 Ekim). Hürriyet, S.1
Macar İhtilalcileri Dün Tebliğ Neşretti (1956, 30 Ekim) Zafer s.1
Macar İhtilalcileri Kitle Halinde Sürülüyor (1956, 17 Kasım) Zafer. s.1
Macar İhtilali Galebe Çaldı (1956, 1 Kasım) Ulus, s.1
Macar İhtilali Kan ve Ateş İçinde Yayılıyor. (1956, 27 Ekim). Cumhuriyet. S.1 Macar İhtilali Zafere Ulaştı. (1956, 1 Kasım). Cumhuriyet. S.1
Macar İşçileri Çalışmıyor. (1956, 21 Kasım) Ulus. S.1 Macar İşçileri Greve, 26
Macar İşçileri Sovyet Birliklerine Meydan Okuyor (1956, 15 Kasım). Zafer, s.1 Macar Kukla Hükümeti İşçilerin İsteklerinden Çoğuna Boyun Eğdi (1956, 16 Kasım). S.1
Macar Milliyetçileri Ruslara Boyun Eğdirdi. (1956, 31 Ekim). Hürriyet, S.1
Macar Milliyetçilerinin Mukavemeti Devam Ediyor. ( 1956, 7 Kasım). Zafer. s.1
Macaristan da Rusya’ya Karşı İsyan Etti. (1956, 25 Ekim). Hürriyet, S.1.
Macaristan Gene Karıştı (1956, 3 Kasım). Ulus s.1
Macaristan Hadiseleri Güvenlik Konseyinde ( 1956, 28 Ekim) Ulus s.1
Macaristan Sovyet Rusya’dan Ayrılıyor (1956, 26 Ekim). Zafer. s.1
Macaristan Tekrar İşgal Edildi (1956, 5 Kasım). Zafer, s.1
Macaristan’a 200 bin Rus Askeri Daha Giriyor. (1956, 19 Kasım). Cumhuriyet. S.1.
Macaristan’da Birçok İşçi Kurşuna Dizildi (1956, 19 kasım). Zafer. s.1
Macaristan’da dün çarpışmalar başladı, (1956, 25 Ekim). Zafer. s.1
Macaristan’da grev Hâlâ devam ediyor (1956, 27 Kasım). Ulus s.1
Macaristan’da Hava Bir Parça Yumuşadı (1956, 17 Kasım) Ulus, s.1
Macaristan’da Hürriyet Kanla Boğuldu. (1956, 26 Ekim). Hürriyet, S.1.
Macaristan’da Rus Katliamı (1956, 7 Kasım). Ulus s.1
Macaristan’da Savaş ve Açlık Devam Ediyor (1956, 11 Kasım). Ulus. S.1
Macaristan’da Yiyecek Stoklarına El Kondu (1956, 13 Kasım). Ulus. S.1
Macaristan’dan hiç Haber Sızmıyor (1956, 6 Kasım) Ulus. S.1
Macarlar Rusya’ya Karşı Ayaklandı (1956, 25 Ekim) Ulus s.1
Nagy’i Ruslar Romanya’ya Kaçırdı.(1956, 24 Kasım). Hürriyet, S.1
Peşte ve Diğer Macar Şehirleri Yanıyor. ( 1956, 8 Kasım) Cumhuriyet. S.1.
Peşte’ye Yeni Rus Taaruzu ( 1956, 5 Kasım). Cumhuriyet. S.1
Polonya’da Durum Çok Karışık (1956, 21 Ekim) Ulus. S.1
Polonya’da Hürriyetçiler Duruma Hâkim (1956, 22 Ekim). Hürriyet, S.1.
Rus Askeri Macar İhtilalcilerine Katılıyor. (11 Kasım 1956). Cumhuriyet. S.1.
Rus Baskınından Batıya İltica Eden Macarların Sayısı 85 Bine Yükseldi ( 1956, 26 Kasım) Hürriyet, S.1
Rus Ordusu İstiklal Hareketini Boğmak İçin Polonya’ya Girdi (1956, 21 Ekim ). Hürriyet, S.1.
Rus Peykleri Arasında Çözüntü Başladı. (1956, 23 Ekim). Hürriyet, S.1.
Ruslar Imre’yi Macaristan’dan Çıkardı (1956, 24 Kasım). Zafer. s.1
Ruslar Macaristan’a Yeni Zırlı Birlikler Gönderdi (1956, 12 Kasım) Ulus. S.1
Ruslar Macaristan’ı Yeniden İşgal Etti. (1956, 3 Kasım) Hürriyet, S.1
Sovyet Rusya Bütün Macar Gençlerini Trenlere Doldurup Sibirya’ya Sürüyor. (1956, 14 Kasım) Cumhuriyet. S.1.
Sovyetler Nagy’i Moskova’ya Nakletiler ( 1956, 25 Kasım). Cumhuriyet. S.1.
Söz Değil Silah İstiyoruz (1956, 8 Kasım). Ulus. S.1
Şehrimizde Macarların Gösterilerine İzin Verilmedi (1956, 23 Kasım) Cumhuriyet. S.1.