TRT Yayınlarının Hukukî Denetimi: Geçmişten Günümüze Bir İnceleme

Radyo ve televizyon kuruluşları özgür olmalı ancak bu özgürlüklerini kötüye kullanmamaları için katı olmayan bir hukukî denetime tâbi olmalıdırlar. Bu durum, özellikle liberal öğretinin bir uzantısı olan Toplumsal Sorumluluk Teorisi’nin bir ilkesidir. Bu çalışmada, betimleyici araştırma tekniği uygulanarak, kuruluşundan günümüze Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) üzerindeki hukukî denetim yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgular neticesinde, TRT’de hukukî denetim türlerinden ‘idarî denetim’e başvurulduğu görülmüştür. Merkezî yayın denetimi, iç hiyerarşik denetim şeklinde 1966 yılında başlamıştır. 1983 yılında 2954 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle iç hiyerarşik denetime yeni bir katman eklenmiş ve TRT’ye ilk kez bir dış idarî denetleyici kurum tayin edilmiştir. Ancak, bu kurumun yetkilerinin sınırlı olması nedeniyle bu dönemde de TRT yayınlarının denetiminde önceki döneme nazaran büyük bir kırılma yaşanmamıştır. Asıl ciddi kırılma, özel yayıncılığın başlaması ile 1994 yılında RTÜK’ün kurulması ile gerçekleşmiştir. TRT, kendi iç hiyerarşik denetimine ek olarak, bağımsız bir idarî otorite konumunda bulunan RTÜK denetimine tâbi tutulmuştur. 2002 yılında bu uygulamadan vazgeçilmiş olsa da 2011 yılında TRT yayınları yeniden RTÜK tarafından denetlenmeye başlamıştır. Bu durumun yol açtığı en önemli sorun, 1994 yılından itibaren özel yayıncılar ile TRT’ye farklı yaptırımlar öngörülmesi ve yayıncılık alanının farklı aktörleri arasında eşitsizliğin ortaya çıkmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

TRT, RTÜK, Denetim, İdarî denetim, Yayıncılık

Legal Control of TRT Broadcasts: A Review from the Past to the Present

Radio and television organizations should be free. However, they must be subject to reasonable legal control so that they do not abuse their freedom. This is a principle of the Social Responsibility Theory, which is an extension of liberal doctrine. In this study, descriptive research technique was applied, and it has been tried to reveal the legal control structure on the Turkish Radio and Television Corporation (TRT) since its establishment. As a result of the findings, it was seen that 'administrative control', one of the legal control types, was used in TRT. The control of broadcasts began in 1966 in the form of internal hierarchical control. With the enactment of Law No. 2954 in 1983, a new stage was added to the internal hierarchical audit. In addition, an external administrative supervisory body was appointed to TRT for the first time. However, due to the limited powers of this body, there has not been much change in the structure of the control. The main transformation took place with the establishment of RTUK in 1994, with the start of private broadcasting. In addition to its own internal hierarchical control, TRT was subject to the control of RTÜK, which is an independent regulatory agency. The most important problem caused by this situation is that different sanctions are imposed on private broadcasters and TRT since 1994. Therefore, the equality between the different actors of the broadcasting field disappears.

Keywords:

TRT, RTUK, Control, Administrative Control, Broadcasting,

PDF

___

Akıncı, Müslüm (1999). Bağımsız İdarî Otoriteler ve Ombudsman, İstanbul: Beta Yayınevi.
Akkor Gül, Ayşen (2013). Görsel-İşitsel Politikasıyla Avrupa Birliği, İstanbul: Beta Yayınevi.
Cankaya, Özden (1997). Dünden Bugüne Radyo ve Televizyon, İstanbul: Beta Yayınevi.
Cankaya, Özden (2003). TRT Bir Kitle İletişim Kurumunun Tarihi: 1927-2000, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Cohen-Almagor, Raphael (2000). Liberal Democracy and the Limits of Tolerance, USA: The University of Michigan Press.
Coşkun, Sena (2018). Radyo ve Televizyon Yayın Hizmetlerinde Denetim, Ankara: Adalet Yayınevi.
Çaplı, Bülent (2001). Televizyon ve Siyasal Sistem, 2. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Çaplı, Bülent (2008). Fili Tarif Etmek, Ankara: İmge Kitabevi.
Erdoğan, İrfan (2003). Pozitivist Metodoloji, Ankara: Erk Yayınevi.
Giritli, İsmet, Bilgen, Pertev ve Akgüner, Tayfun (2006). İdare Hukuku Dersleri, İstanbul: Der Yayınları.
Gölcüklü, Feyyaz (1970). Haberleşme Hukuku, Ankara: A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi BYYO Yayını No: 1.
Gözler, Kemal ve Kaplan Gürsel (2011). İdare Hukukuna Giriş, 14. Baskı, Bursa: Ekin Yayınları.
Gözübüyük, Şeref (2008). Yönetim Hukuku, 27. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
Hilmes, Michelle (2011). Only Connect: A Cultural History of Broadcasting in the United States, 3rd Edition, Boston: Wadsworth.
İçel, Kayıhan ve Ünver, Yener (2018). Kitle İletişim Hukuku, 13. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
Kaya, Reşit (2009). İktidar Yumağı, Ankara: İmge Kitabevi.
Kayış, Sedat Nuri (2006). Ben RTÜK Başkanıyken…, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kejanlıoğlu, D. Beybin (2004). Türkiye’de Medyanın Dönüşümü, Ankara: İmge Kitabevi.
Kocabaşoğlu, Uygur (2010). Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna, İstanbul: İletişim Yayınları.
Mutlu, Erol (1998). İletişim Sözlüğü, 3. Baskı, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Odyakmaz, Zehra, Kaymak, Ümit ve Ercan, İsmail (2011). Anayasa Hukuku-İdare Hukuku, 13. Baskı, İstanbul: On İki Levha Yayınları.
Özçetin, Burak (2019). Kitle İletişim Kuramları, 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Rawls, John (2020). Bir Adalet Teorisi, 3. Baskı, Çev: Vedat Ahsen Çoşar, Ankara: Phoenix Yayınevi.
Serim, Ömer (2007). Türk Televizyon Tarihi 1952-2006, İstanbul: Epilson Yayınları.
Siebert, Fred S., Peterson, Theodere ve Schramm, Wilbur (1984). Four Theories of the Press, Urbana and Chicago: University of Illinois Press.
Tekinalp, Şermin (2003). Camera Obscura’dan Synopticon’a Radyo ve Televizyon, İstanbul: Der Yayınları.
Ulusoy, Ali (2003). Bağımsız İdarî Otoriteler, Ankara: Turhan Kitabevi.
Vural, Sacide (1994). Kitle İletişiminde Denetim Stratejileri, Ankara: Bilim Yayınları.
Procedures for the consideration of sanctions for breaches of content standards on BBC broadcasting services and BBC on demand programme services, 03.04.2017. ofcom.org.uk, Erişim Tarihi: 19.08.2021.
RTÜK'ten TRT'ye 'sigara' cezası, 28 Şubat 2010. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/rtukten-trtye-sigara-cezasi-123294, Erişim Tarihi: 19.08.2021. Salgın televizyona ve haber kanallarına ilgiyi artırdı, 21 Kasım 2020. https://www.trthaber.com/haber/gundem/salgin-televizyona-ve-haber-kanallarina-ilgiyi-artirdi-532854.html, Erişim Tarihi: 16.08.2021.
Üst Kurul Kararları, 17 Ağustos 2021. https://www.rtuk.gov.tr/ust-kurul-kararlari, Erişim Tarihi: 18.08.2021.