Aydın ÇAM

1960-1975 Yılları Arasında Adana’da Filmcilik ve Sinemacılık İşi

Bu araştırmada Adana’nın ve Adana Bölgesinin 1960-1975 yılları arasındakisinema ekonomisi filmciler ve sinemacılar merkeze alınarak çözümlenmektedir.Bu dönemde şehirde faaliyette bulunan filmciler ve sinemacılar yerel kaynaklardanhareketle tespit edilmekte, faaliyetleri tanımlanarak örgütlenme biçimleriaraştırılmaktadır. Özellikle filmcilerin, İstanbul’la ve bölgenin diğer şehirleriylekurdukları iş ilişkileri bağlamında bölge işletmeciliği tartışılmaktadır. AraştırmadaAdana Ticaret Odası’nın kayıtları, yerel süreli yayınlar ve birincil kaynaklardanelde edilen veri, araştırma soruları bağlamında kodlanarak kavramsal kategorilereayrılmıştır. Bu verinin tematik incelenmesi ve yorumlanmasıyla Adana’nın 1960-1975 yılları arasındaki sinema ekonomisinin yapısı çözümlenmiştir. Çalışmanıntemel bulguları şunlardır: Adana’da 90 kadar film işletmesi ve yaklaşık 110açık hava ve salon sineması bulunmaktadır. Bu işletmelerin yapım, dağıtım vefilm gösterimiyle ilgili faaliyetleri çok ortaklı bir biçimde gerçekleştirilmektedir.İşletmeler ticari çıkarlarını korumak için dernekler ve ortaklıklar kurmaktadır.1960-1975 yılları arasında bölgedeki sinema ekonomisi ulusal film üretiminidestekleyecek kadar güçlüdür ve alandaki ekonomik faaliyetler karmaşık ortaklıkilişkileriyle yürütülmektedir.

Film Distribution and Movie Theatre Management Business in Adana between 1960 and 1975

This study proposes an analysis of the film industry in the Adana region between 1960 and 1975, focusing on film distributors as well as cinema managers. The study firstly aims to identify film distributors and cinema managers who were active in the region at that time through local sources and the activities of film distributers. In addition, organizational forms of entrepreneurships in this sector also examined. In the study, data gathered through primary sources such as archive of Adana Chamber of Commerce, local journals and newspapers conventionally are categorized by coding due to the of research questions. The structure of cinema economics in Adana between 1965 and 1975 has been analysed and commented by a thematic study of data collected during the research. The main findings are as following: There were around 90 film distribution companies, 110 open-air cinemas and movie theatres in Adana. The production, distribution and screening entrepreneurs operated in multipartnered way. Some entrepreneurs had united under an association and acted in cooperation to protect their commercial interests. The film industry in Adana region was financially strong enough to support the national film production and economical activities on the field had conducted by complex partnerships between 1960 and 1975.

PDF

___

Abisel, N. (1978). Türk Sinemasının İşleyişi ve Sorunları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Abisel, N. (2005). Türk Sinemasında Film Yapımı Üzerine Notlar. Türk Sineması Üzerine Yazılar içinde (103-133). Ankara: Phoenix Yayınları.
Adana Ticaret Odası Üye Kayıtları. Çevrimiçi Erişim: http://www.adana-to.org.tr/ ato/TR/uyebilgileri/UnvanaGoreArama.aspx.
Adana’da Faaliyette Bulunan Filmciler. (1 Ekim 1964). Güney Film Postası, 3.
Adana’da Faaliyette Bulunan Filmcilerin İsim ve Adresleri. (1 Kasım 1966). Güney Film Postası, 3.
Adana’da Ruhsatsız 20 Bin Televizyon Var!.. (7 Mart 1975). Yeni Adana, 3.
Akad, Ö. L. (2004). Işıkla Karanlık Arasında. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Anonim. (1973a). Haberler - 70 mm Yayılıyor. Yedinci Sanat, 6, 49-52.
Anonim. (1973b). Forum - Sinema Kulüpleri Üstüne. Yedinci Sanat, 7, 32-34.
Belediye Zam Vermezse Yazlık Sinemalar Açılmayacak. (28 Nisan 1975). Yeni Adana, 1, 5.
Bilet Karaborsası Bir Türlü Önlenemiyor. (19 Ocak 1960). Yeni Adana, 2.
Boz, Y. (1974). TV ve Türk Sineması. Çağdaş Sinema, 2, 63-75.
Bölge Filmciliğinde Otokontrol. (1 Nisan 1965). Güney Film Postası, 1.
Bunları Biliyor Musunuz? (1 Kasım 1966). Güney Film Postası, 2.
Burton’un Sophia Loren İle Seviştiği “Yolculuk” Filmi Adana’ya Getiriliyor. (22 Şubat 1975). Yeni Adana, 3.
Coş, N. (1969). Türkiye’de Sinemaların Dağılışı. AS Akademik Sinema - Filmcilik Sinemacılık Dergisi, 2, 19-26.
Çetin Erus, Z. (2007). Film Endüstrisi ve Dağıtım: 1990 Sonrası Türk Sinemasında Dağıtım Sektörü. Selçuk İletişim, 4(4), 5-16.
Çukurova Televizyonu Adana’da Televizyon Satışlarını 3 Misli Arttırdı. (22 Ocak 1975). Yeni Adana, 1.
Çukurova TV’sinin Net Görüntüsü Kıbrıs’ı Sevince Boğdu. (11 Ekim 1974). Yeni Adana, 3.
Derneğimizin Yıllık Umumi Kongresi Yapıldı. (1 Kasım 1964). Güney Film Postası, 1.
Devlet Sinemaya El Atmalı. (16 Eylül 1975). Yeni Adana, 2.
Dorsay, A. & Ayça, E. (1973). Ayın Konuşması - İki Film İthalcisi İle Konuşma. Yedinci Sanat, 4, 16-27.
Dorsay, A., Coş, N. & Ayça, E. (1973). Ayın Konuşması - Yapımcı Hürrem Erman’la Konuşma. Yedinci Sanat, 6, 22-37.
Ekran Film Güney İşletmesi Tokay Film. (1 Kasım 1966). Güney Film Postası, 1.
Erkılıç, H. (2003). Türk Sinemasının Ekonomik Yapısı ve Bu yapının Sinemamıza Etkileri. (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi). Mimar Sinan Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Erkılıç, H. & Ünal, R. (2018). Türkiye Sinemasına Özgü Bir Üretim Tarzı Olarak Bölge İşletmeciliği: Adana Bölgesi İşletmeciliği Örnek Olay İncelemesi. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (3), 54-74.
Filmer, C. (1984). Hatıralar - Türk Sinemasında 65 Yıl. İstanbul: Emek Matbaacılık. Gaziantep’te Hanımlar Müstehcen Film Oynatan Sinemaları Boykot Etti. (17 Şubat 1975). Yeni Adana, 4.
Gökmen, S. (1973). Bugünkü Türk Sineması. İstanbul: Fetih Yayınevi.
Göksu Film 967/968 Sezonu 35mm.lik Film Listesini Sunar. (1 Temmuz 1967). Güney Film Postası, 3.
Güney’de Fedakârlık Yarışı - Sinemalar Ordu Yararına Oynadı. (2 Ağustos 1974). Yeni Adana, 1.
Hinderink, J. & Kıray, M. B. (1970). Social Stratification as an Obstacle to Development - A Study of Four Turkish Villages. New York: Praeger Publishers.
Kalemci, R. A. & Özen, Ş. (2011). Türk Sinemacılık Sektöründe Kurumsal Değişim (1950-2006): Küreselleşmenin ‘Sosyal Dışlama’ Etkisi. Amme İdaresi Dergisi, 44(1), 51-88.
Kayalı, K. (1996). Türk Sinema Tarihlerinin Sınırlarını Aşmanın Yolları. Dinçer, S. M. (Ed.). Türk Sineması Üzerine Düşünceler içinde (57-74). Ankara: Doruk Yayınları.
Kemal, O. (1970). Yalancı Dünya. İstanbul: Tekin Yayınevi.
Kıraç, R. (2017). Hürrem Erman - İzlenmemiş Bir Yeşilçam Filmi. İstanbul: h2o Yayıncılık.
Kırel, S. (2005). Yeşilçam Öykü Sineması. İstanbul: Babil Yayınları.
Kundera, M. (1988). Gülüşün ve Unutuşun Kitabı (3. Baskı). E. Bener (çev.), İstanbul: Can Yayınları.
Kuyucak Esen, Ş. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları - Dönemler ve Yönetmenler. İstanbul: Agora Kitaplığı.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. Londra: Sage Publications, Inc.
Mesut Mertcan Göreve Hazır!.. (5 Nisan 1975). Yeni Adana, 3.
Oğan, A. (26 Mart 2018). Kişisel Görüşme.
Oğan, A. (30 Mart 2018). Kişisel Görüşme.
Oğan, A. (31 Mart 2018). Kişisel Görüşme ve Alan Ziyareti.
Oğuz, R. (2014). 1924 Adana Ticaret Rehberi. H. Altıparmak (çev.), Adana: Adana Ticaret Odası Yayınları.
Okan, T. (1968). Türk Sinemasının Ekonomik Sorunları. Yeni Sinema, 17, 14-17.
Onaran, A. Ş. (1994). Türk Sineması I. Cilt. Ankara: Kitle Yayınları.
Öngören, M. T. (1979). Türk Sinemasının Sorunları. Kurgu - Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli İletişim Dergisi, 1(1), 23-79.
Özcanlı, N. (Koordinatör) (2008). Adana Sanayi Tarihi. Adana: Adana Sanayi Odası.
Özen, E. (2009a). Geçmişe Bakmak: Sinema Tarihi Çalışmaları Üzerine Eleştirel Bir İnceleme. Kebikeç, 27, 131-155.
Özen, E. (2009b). Özön’ün Paltosundan Kurtulmak: Türkiye Sineması Tarihi Çalışmalarının Eleştirel Bir Değerlendirilmesi. İletişim: Araştırmaları, 7, (1-2), 13- 47.
Özön, N. (1985). Sinema Uygulayımı, Sanatı, Tarihi. İstanbul: Hil Yayın.
Pağda, Y. (9 Temmuz 1975). Film Afişleri ve MSP. Yeni Adana, 3.
Rekor. (1 Ekim 1964). Güney Film Postası, 2.
Sayın Sinemacı. (1 Aralık 1964). Güney Film Postası, 2.
Sinemacılık San’atı. (1 Mart 1965). Güney Film Postası, 1-2.
Şahin, O. (1974). Toros Dağları’nda Sinema Soruşturması. Yedinci Sanat, 19, 50- 53.
Şahin, O. (1996). Toroslar’da Sinema Çerçileri. Dinçer, S. M. (Ed.). Türk Sineması Üzerine Düşünceler içinde (301-307). Ankara: Doruk Yayınları.
Şener, E. (1970). Yeşilçam ve Türk Sineması. İstanbul: Kamera Yayınları. Şenevi, S. (4 Nisan 2018). Kişisel Görüşme.
Şenevi, S. (28 Nisan 2018). Kişisel Görüşme.
Sinema Ücretlerine Zam Yapıldı. (20 Ağustos 1975). Yeni Adana, 1.
Sinemalardan Spor İçin Alınan Paraya Valilik El Koymalı. (16 Ağustos 1974). Yeni Adana, 6.
Tanrıöver, H. U. (2011). Türkiye’de Film Endüstrisinin Konumu ve Hedefleri. İstanbul: İTO Yayınları.
Tunç, E. (2006). Türk Sineması’nın Ekonomik Yapısı (1896-2005). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Turhan, İ. Okurlarla Baş Başa - Film İşletmeciliğinde Olan Kâr. (1 Nisan 1967). Güney Film Postası, 1.
TÜİK - Türkiye İstatistik Kurumu. Çevrimiçi Erişim: http://www.tuik.gov.tr.
Uçarol, T. (26 Ocak 1960). Fikir ve Sanat - Dedikodular. Yeni Adana, 3.
Yaman, Y. (Koordinatör) (1981). Yurt Ansiklopedisi - Türkiye İl İl: Dünü, Bugünü, Yarını Cilt I. İstanbul: Anadolu Yayıncılık A.Ş.
Yaşar, M. (13 Nisan 2018). Kişisel Görüşme ve Alan Ziyareti.