TEŞBİH SANATININ BELÂGATİ VE KUR’ÂN İLE HADÎSTE ÖRNEKLERİ

Teşbih, aralarında bir veya birden fazla nitelikte benzerlik bulunan iki nesnenin birini diğerine benzetmektir. Teşbih sanatında, benzetilen nesnende bulunan özellik benzeyenden daha üstün olması gerekmektedir. Teşbih, içerisinde güzellik ve letafet unsurlarını taşıyan bir sanattır. Zira teşbih, gizli olanı açığa çıkarır, uzağı yakınlaştırır. Manalara açılık kattığı gibi değerlerini de yükseltir. Teşbihe hayal unsuru katıldığında ise gönülleri daha çok cezbeder. Kişi bir varlığa ait bir niteliği açık bir üslupla ya da mübalağalı bir yolla anlatacağı zaman o nitelikte üstün ya da onunla şöhret bulan bir varlığa yönelerek teşbihe başvurur. Bu nedenle iki nesne, aralarındaki noksanlık ve mükemmellik açısından eşitseler, aralarında teşbih yapmanın bir faydası olmayacaktır. En etkin iletişim vasıtası olan söz ve yazının kullanıldığı alanlardan birisi de Kur’ân ve hadis metinleridir. Bu açıdan bakıldığında Kur’ân ve hadisler genel dil olgusunda yer alan kimi üslup özelliklerini taşımalarıyla dikkat çekerler. Bu üslup özelliklerinden birisi de teşbih sanatıdır. Bu nedenle ele alınan çalışma iki bölüm şeklinde düşünülmüştür. Birinci bölümde maksadı karşılayacak şekilde “Teşbih” sanatı kısa olarak tahlil edilirken, ikinci bölümde ise bu sanatla ilgili Kur’ân ve hadisten birkaç örnek üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Belâgat, Teşbih, Teşbih Unsurları, Hadis, Ayet

THE ART OF DESCRITION AND THE EXAMPLES OF QUR’ÂN AND HADITH

The appeal is to compare two objects with similarity in one or more attributes. In the art of tasbih, the feature found in your simulated object should be superior to the similar one. Tesbih is an art with elements of beauty and grace. For, the reveal reveals the hidden, brings the distance closer. It adds hunger to manas and increases its values. When imagination is included in the establishment, it attracts the hearts more. When a person describes an attribute of an asset in a clear style or in an exorbitant way, he resorts to an entity that has a superior or fame with that qualification. Therefore, if the two objects are equal in terms of imperfection and perfection between them, it will not be useful to make a picture between them. One of the areas where words and writing are the most effective means of communication are the Koran and hadith texts. From this point of view, the Qur'an and hadiths attract attention by having some style features in the general language phenomenon. One of these style features is the art of tasbih. Therefore, the study is considered as two parts. In the first chapter, the art of “Tesbih” is analyzed briefly to meet the purpose, while in the second chapter, a few examples from the Qur'an and the hadith related to this art are emphasized.

Keywords:

tashbih, Rhetoric, tashbih elements, verse, hadith,

PDF

___

Abdulbâkī, Muhammed Fuad, b. Sâlih el-Mısrî. el-Muʿcemü’l-müfehres li elfâẓi’l-Kur’âni’l-kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1364.
Askerî, el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. Kitâbü’ṣ-Ṣınâʿateyn. thk. Ali Muhammed el-Becâvî & Muhammed Ebû’l-Fazl İbrâhîm. Kahire: y.y. 1952.
Bekrî, Şeyh Emin. el-Belâġatu’l-ʿArabiyye fî sevbihe’l-cedîd. 2 Cilt. Beyrut: y.y., 1995.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cuʿfî. Ṣaḥîḥu’l-Buḫârî. nşr. Mustafa Dîb el-Bugâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
Carim, Ali & Emîn, Mustafa. el-Belâġatu’l-vażiḥâ. Beyrut: Dâru’l-Maʿârif, ts.
Cürcânî, es-Seyyid eş-Şerif Ali b. Muhammed. et-Taʿrîfât. Beyrut: y.y., 1992.
Durmuş, İsmâil, “Teşbih”, TDV İslâm Ansiklopedisi, (Erişim 24 Nisan 2020). https://islamansiklopedisi. org.tr/teşbih-edebiyat#1.
Ebherî, Esîrüddîn el-Mufaddal b. Ömer es-Semerkandî. Müġnî’ṭ-ṭulâb. thk. Mahmud Ramazan el-Butî. Dımaşk: y.y., 1424/2003.
Ferâhidî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitabu’l-ʿAyn. thk. Abdulhamîd Hindavî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye, 1424/2003.
Hânefî, Şihabuddin Ebü Senâ Mahmud b. Süleyman. Ḥüsnü’t-tevvesul ilâ ṣanaʿati’t-tarasul. Mısır: Matbaʿatu’l-Vehbîyye, 1398.
Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. el-Cevâhiru’l-belâġat fi’l-meʿânî ve’l-beyân ve’l-bedîʿ. Beyrut: Mektebetu’l-ʿAsriyy, 1999.
İbn Âtiyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Galib b. Abdirrahman el-Endelüsî. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿAzîz. thk. Abdüsselâm Abdüşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye, 2001.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânu’l-ʿArap. Kahire: Dâru’l-Maʿârif, 1119.
İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfretât fî ġarîbi’l-Kur’ân. Mekke: Mektebetu Nezar Mustafa el-Bâz, ts.
Kazvînî, Ebû’l-Meʿâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed. el-Îżâḥ fî ʿulûmi’l-belâğa. Beyrut: y.y., 1993.
Kılıç, Sadık. Kur’ân ve Hadislerde Temsili Anlatım Örnekleri. İslamî İlimler Dergisi. 5/1 (Bahar 2010): 11-40.
Kızıklı, Zafer. Edebî Bir Sanat Olarak Arap Belâgatinde Teşbîh. Dini Araştırmalar Dergisi 9/27(Nisan. 2007): 223-246
Kur’ân Yolu Meâli. çev. Karaman, Hayrettin vd. Ankara: y.y., 2013.
Müslim, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. Haccac. 5 Cilt. el-Camiu’ṣ-Ṣaḥîḥ. Beyrut: Dâru’l-Afaki’l-Cedîde, 3. Basım, 1407.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Minhâc fî şerhi Ṣaḥîḥi Müslim b. Haccâc. Beyrut: Dâru İhyai Turasi’l-ʿArabî, 2. Basım, 1392.
Nevevî, Riyâżu’ṣ-ṣaliḥîn. Dâru’r-Rayyân li-Türâs, ts.
Rummânî, Ebü’l-Hasen Ali b. İsâ. en-Nuket fî iʿcâzi’l-Kur’ân, selâsu resâil fî iʿcâzi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Halefullah & Muhammed Zeğlül Selam. Mısır: Dâru’l-Maʿârif bi-Mısır, 3. Basım, 1387/1968.
Sekkâkî, Ebû Yaʿ kūb Sirâcüddîn Yûsuf b. Ebî Bekir b. Muhammed b. Ali el-Hârizmî. Miftâḥu’l- ʿulûm. thk. Abdulhamîd el-Hindâvî, Lubnan: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1420/2000.
Suyûtî, Ebû’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-Camiu’ṣ-ṣaġir fî eḥâdîsi’l-beşîr en-beẕîr. Mısır: y.y., ts.
Sülemî, Ebû Abdirrahmân Abdullah b. Habîb b. Rubeyyia. Ziyâdâtu ḥaḳāiḳi’t-tefsir. Beyrut: Dâru’l-Maşrik, 2. Basım, 1997.
Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mʿucemu’l-kebîr. nşr. Hamdi b. Abdulmecid es-Selefî. Cilt 25. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1983.
Tirmizî, Muhammed b. İsâ. Sünenu’t-Tirmizî. 4. Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-ʿArabî, 3. Basım, ts.
Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. Tefsiru’l-keşşâf ʿan ḥaḳâiḳi ġavâmîḍi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳâvîli fî vucûhi’t-te’vîl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcud & Ali Muhammed Muavid. 6 Cilt. Riyad: Dâru’l-Âbikân, 1998.