Râğıb el-Isfahânî’nin İlmî Mîrası

Bu makale, Râğıb el-Isfahânî'nin hayatı, kişiliği, mezhebî mensubiyeti ve çok yönlü bilimselliğikonularını ihtiva eden birinci makalemizin mütemmimi olarak tasarlanmıştır. Burada öncelikleRâğıb el-Isfahânî'nin, yetkin olduğu bilimsel alanlar başta olmak üzere, yazma ve matbu eserleriyletüm ilmî mirası tanıtılacaktır. İkinci olarak da bu eserler üzerinde yapılan -ulaşabildiğimiz- bütünçalışmalar ele alınacaktır. Maksadımız, bir taraftan Râğıb'ın ilmî mirasını yazmasıyla matbusuylaortaya koymak; kendisine nispet edilen eserlerin ona ait olup olmadığını tespite çalışmak; öteyandan da üzerine yapılan çalışmaları serdetmek suretiyle Râğıb'ın hak ettiği ileri akademik ilgiyiartırmaktır.

Râghib Al-Isfahânî’s Academical Heritage

This article designed as a supplemantary of our first article contained Râghib’s life, personality,multifaced scientific and sectarian memberships (in the theology, law and sufism). Firstly, Râghib alIsfahânîwill be introduced with his all academical heritage as manuscripts and printed worksespecially who is competent in the scientific fields. Secondly, all of studies made on his works we canreach will be discussed. Our aim is on the one hand, to reveal Râghib’s academical heritage withmanuscripts and printed and to determine the work attributed to him whether belonging to him; onthe other hand, to stimulate advanced academical attention he deserves by providing studies on hisworks.

___

  • Abbâs el-Kummî, el-Künâ ve’l-elkâb, Beyrut 1403/1983.
  • Abdülhamîd, Abbâs Muhammed, er-Râğıb el-Isfahânî ve Menhecuhu fi Kitâbi’l-Müfredât fi Ğarîbi’l-Kur’ân, Câmiatu İskenderiyye, Külliyeti’l-Âdâb, Mastır, İskenderiye, 1971.
  • Abdülhamîd, Seyyid Tâlib, Garîbü’l-Kur’ân: ricâluhu ve menâhicühum, Safet, 1986.
  • Abdüttevvab, Ramazan, Lahnü’l-Amme ve’t-Tatavvuru’l-Luğavî, Kahire, 2000.
  • Abul Quasem, Muhammed, The Ethics of al-Ghazzâlî, Edinburgh 1973.
  • Ağâ Büzürg-i Tahrânî, ez-Zerîa ilâ tesânîfi’ş-Şîa, Necef-Tahran 1355-1398.
  • ______, Tabakâtu A’lâmi’ş-Şîa (es-Sikâtü’l-Uyûn), Beyrut 1392/1972.
  • Ahmed Emin Mustafa, Fennü’l-Makâme beyne’l-Bedî ve’l-Harîrî ve’s-Suyûtî, ys., 1991.
  • Âlûsî, Şihâbuddin Muhammed, Rûhu’l-Me’ânî, Beyrût, ts.
  • Âmilî, Muhsin Eminî el-Hüseynî, E’yânu’ş-Şîa, Dımeşk, 1948.
  • Amril M., 1956, Etika İslâm: Telaah pemikiran filsafat moral Râghib al-Isfahânî, Yogyakarta: Pustaka Pelajar; Pekaribaru: Lembaga Studi Filsafat, Kemasyarakatan, Kependidikan dan Perenpuan, 2002.
  • Askerî, Ebû Hilâl, Dîvânu’l-Me’ânî, şerh. Hasan Besc, Beyrut-Lübnan, 1994.
  • ______, Kitâbu’t-Telhîs fî Ma’rifeti Esmâi’l-Eşyâ, tah. İzzet Hasan, (2 cilt), Beyrût, 1993.
  • Asma’î, Abdülmelik b. Kureyb, Kitâbu’s-Sıfât, Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, Mecmû.
  • ______, Kitâbu’l-Fark, tah. Halîl İbrâhîm Atiyye- Ramazan Abdüttevab, Kâhire, 1987.
  • ______, Ma’htelefet Elfâzuh ve’ttefekat Me’ânîh, tah. Macid Hasan ez-Zehebi, SuriyeDımeşk, 1986.
  • Atay, Hüseyin, “Kur’ân’a Göre Münâzara Metodu”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara, 1969, XVII/259-275.
  • Aydınlı, Abdullah, “İmlâ”, DİA, İstanbul, 2000, XXII/225-26.
  • Ayyıldız, Erol, “Makâme”, DİA, Ankara, 2003, XXVII/417-19.
  • Bağdâdî, İsmâil Paşa, Hediyyetu’l-Ârifîn Esmâu’l-Mü’ellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn, nşr. K. R. Bilge, İbnülemin M. K. İnal, İstanbul, 1951.
  • Balvali, Muhammed, el-İhtiyâr fi’l-Kıraât ve’r-Resm ve’z-Zabt, Mağrib, 1997.
  • Beeston, A. F. L. “al-Hamadânî, al-Harîrî and the Maqâmât Genre”, The Cambridge History of Arabic Literature, Cambridge 1990.
  • ______, “The Genesis of the Maqâmât Genre”, Journal of Arabic Literature, II (1971), s. 1-12.
  • Beydâvî, Nâsiruddin Abdullah b. Ömer, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, tah. Abdulkâdîr Arafat Aşa Hasune, Beyrût, 1996.
  • Beyhakî, Zahîrüddin, Târîhu Hukemâi’l-İslâm, nşr. Muhammed Kürd Ali, Dımaşk 1946.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsîr Tarihi, İstanbul, 1974.
  • Bonebakker, S. A., “Adab and the Concept of Belles-Lettres”, CHAL: Abbâsîd BellesLettres, ed. Julia Ashtiany vd., Cambridge, 1990.
  • ______, “Early Arabic Literature and the Term Adab”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 1984, V/389-421.
  • Bozkurt, Nebi, “Müsâmere”, DİA, İstanbul, 2006, XXXII/75-76.
  • Carl, Brockelmann, , “Makâme”, İA, VII/197-201.
  • ______, “Râğıb el-Isfahânî”, İA, İstanbul, 1993, IX/593.
  • ______, Geschichte der Arabischen Litterature, I, 343, Supplementband, I, 505-506.
  • ______, Tarihu’l-Edebi’l-Arabî, Ar. Çev. Abdulhalim en-Neccâr, Kahire, 1959.
  • Cevâlikî, Mevhûb b. Ahmed, Tekmiletü Islâhi ma teğalleta fihi’l-Âmme, tah. İzzuddin et-Tenûhî, Dımeşk, 1936.
  • Cevhercî, Muhammed Adnân, “Re’yün fi Tahdîdi Asri’r-Râğıb el-Isfahânî”, Mecelletü Mecma’i’l-Luğati’l-Arabiyye bi Dımeşk, Dımeşk, 1986, 61/1, s. 191-2000.
  • Cezâirî, Nureddin, Furûku’l-Luğât, tah. Muhammed Rıdvân Dâye, Dımeşk, 1987.
  • Chaudhary, Mohammad Akram, “Al-Furûq al-Lughawiyyah: the Cultimation of a Genre”, Islamic Studies, 26:1, İslâmabad, 1987, 67-8.
  • Cürcânî, Seyyid Şerîf Ali b. Muhammed, et-Ta’rifât, Tunus, 1357.
  • Dağ, Mehmet, Tarihsel Perspektif ve Problematik Sorgulaması Bağlamında Kıraât İlminde İhticâc Olgusu, (doktora tezi), Erzurum, 2005.
  • Daiber, Hans, “Griechische Ethik in İslâmischen Gewande. Das Beispiel von Râğıb-alIsfahânî (11. Jh.).” Historia philosophiae medii aevi. Studien zur Geschichte der Philosophie des Mittelalters içinde, ed. Burkhard Mojsisch 2 cilt., Amsterdam /Philadelphia: B.R. Grüner, 1991, 1/181-192.
  • Demir, Ziya; Eroğlu, Muhammed, XIII.-XVI. Yy. arası Osmanlı Müfessirleri, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2007.
  • Demirci, Muhsin, “er-Râğıb el-Isfahânî ve Tefsîri”, MÜİFD, sayı 5-6, İstanbul 1993, s. 201-215.
  • Drory, R., “Maqâma”, Encyclopedia of Arabic Literature (ed. J. S. Meisami- P. Starkey), London, 1998, II/507-8.
  • Durmuş, İsmail, “Münâzara: Arap Edebiyatı”, DİA, İstanbul, 2006, XXXI/577-79.
  • Ebû Ali el-Fârisi, Hasan b. Abdulgaffar, el-Hücce li’l-Kurrâi’s-Seba’, tah. Bedruddin Kahveci vd.; Beyrut, 1984.
  • Ebû Hâtim es-Sicistânî(ö. 255/868), Kitâbu’l-Fark, Kitâbân fi’l-Fark içinde, tah. Hâtim Sâlih Dâmin, Beyrût, 1987.
  • Ebû Hayyân et-Tevhidî, el-Besâir ve’z-Zehâir, tah. Vedad el-Kadi, Beyrut, 1988.
  • Ebû Sa’d Mansûr b. Hüseyin el-Âbî, Nesru’d-Durr, tah. Muhammed Ali Karene, ys., ts.; (tah. Osman Bûğanimi, Tunus; 1983.
  • Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm, el-Ğarîbu’l-Musannef, tah. Muhammed Muhtâr el-Ubeydî, Tunus, 1989.
  • Ebu’l-Ala Said b. Hasan er-Reb’i el-Bağdâdî, Kitabu’l-Fusûs, tah. Abdulvehhab et-Tazi Seud, ys., 1993-1996.
  • Ebu’l-Bekâ, Eyyûb b. Mûsâ el-Kefevî, el-Külliyyât, tah. Adnân Dervîş-Muhammed Mısrî, Beyrût, 1993.
  • Ebu’l-Ferec el-Muafi b. Zekeriyya en-Nehrevânî, el-Celîsü’s-Sâlihu’l-Kâfî ve’l-Enîsü’nNâsihü’ş-Şâfî, tah. Muhammed Musa el-Huli, Beyrut, 1993.
  • Ebu’s-Su’ûd, Muhammed b. Muhammed, İrşâdu’l-Aklî’s-Selîm, Beyrût, ts.
  • Ebu’t-Tayyib el-Veşşâ, Muhammed b. Ahmed, Kitabü’l-Müveşşâ (ez-Zarf ve’z-Zurafâ), tah. Kemal Mustafa, Mısır, 1953.
  • Edirnevî, Ahmed b. Muhammed, Tabakâtu’l-Müfessirîn, tah. Süleyman b. Sâlih, Medine, 1997.
  • Ekinci, Özden Kanter, Râğıb el-Isfahânî’nin Kelâm Anlayışı (Kelâmda Semantik Yöntem), doktora, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2011.
  • Erdoğan Merçil, “Büveyhîler”, DİA, İstanbul, 1992.
  • Fahreddin er-Râzî, Esâsü’t-Takdîs, nşr. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ, Kahire 1406/1986.
  • Ferhat Muhammed İkbal Ahmed, er-Râğıb el-Isfahânî ve Menhecühü fi’t-Tefsîr mea tahkîki tefsîrihi: Sureti’l-Bakara, doktora, Câmiatu Zeytuniyye, Tunus.
  • Ferhat, Ahmed Hasan, “Kitâbü Dürretü’t-Tenzîl ve Ğurretü’t-Te’vîl lâ Tasihhu Nisbetuhu ile’r-Râğıb el-Isfahânî”, MŞDİ, cilt: 6; sayı: 15, Kuveyt, 1989, s. 33-41.
  • Ferhat, Ahmed Hasan, Me’acimu Müfredâti’l-Kur’ân: Müvazenat ve Mukterahat, Medine, 1421.
  • Ferruh, Ömer, Tarihu’l-Edebi’l-Arabî, Beyrut, 1972.
  • Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakub, Besâiru Zevi’t-Temyîz fi Letâifi Kitâ- bi’llahi’l-Aziz, tah. Muhammed Ali Neccâr, Beyrut, ts.
  • Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakub, el-Bulğa fi Tarihi Eimmeti’n-Nahv ve’lLuğa, tah. Muhammed Mısrî, Kuveyt, 1407.
  • Gafarov, Anar, Râğıb el-Isfahânî’nin insan ve ahlak anlayışı, MÜ SBE, İstanbul, 2004.
  • Ğulâm Sa’leb, Ebû Omer b. Abdülvâhid el-Mutarriz, Kitabu Fâiti’l-Fasîh, tah. Muhammed Abdülkadir Ahmed, Kahire, 1986.
  • Ğurâb, Muhammed Abdulaziz Besyûnî, Menhecü’r-Râğıb el-Isfahânî fi’t-Tefsîr mea tahkîki Mukaddimetih ve tefsîrih li sureteyi’l-Fâtiha ve’l-Bakara, doktora, Câmiatü Tanta, Külliyyetü’l-Adab, Tanta, 1999.
  • Haccâb, M. Nebih, “Zahiretü’l-Makâmât: Neş’etüha ve Eseruha fi’l-Adabi’l-Ecnebiyye”, Havliyyatü Külliyeti Dari’l-Ulûm, Kahire, 1969.
  • Halil, Halil Abdulal, “el-İhticâc li’l-Kıraâti’l-Kur’âniyye”, Mecelletü külliyeti Dari’lUlûm, sayı: 25, Kahire, 1999.
  • Hansârî, Muhammed Bakır el-Isfahânî, Ravdâtü’l-Cennât fî Ahvâli’l-Ulemâ ve’s-Sadât, Beyrût, 1991; Tahran-Kum 1390-1392.
  • Harirî, Kâsım b. Ali, Dürretü’l-Ğavass fi Evhami’l-Havâss ve Şerhuha ve Hevâşşiha ve Tekmiletüha, tah. Abdulhafız Ferağli Ali el-Karni, Beyrut-Kahire, 1996.
  • Hasan Abbâs, Fennül-Makâme fi’l-Karni’s-Sâdis, Kahire, 1986.
  • Hatîb, Adnan Ömer “er-Râğıb el-Isfahânî ve Kitabuhu el-Muhâdarât”, Mecelletü’t-Tü- râsi’l-Arabî, Dımeşk, 2004, XXIV/96, s. 248-263.
  • Hemedânî, Abdurrahman b. İsa, Kitabü’l-Elfâzi’l-Kitabiyye, Beyrut, 1885.
  • Hilmi, Mustafa, “ez-Zerî’a ila Mekârimi’ş-Şerî’a Kema Yuvaddihuha er-Râğıb el-İsfahâni”, Mecelletü’d-Dâre, 1977.
  • Hindî, Sûsen binti Abdillah, el-Müvâzene beyne Kitâbey Tefsîri Ğarîbi’l-Kur’ân li İbn Kuteybe ve’l-Müfredât fi Ğarîbi’l-Kur’ân li’r-Râğıb el-Isfahânî, Külliyeti’l-Âdâb, Mastır, Riyad, 1408/1988.
  • Hudvâre, Ömer, el-Bahsu’d-Dilâlî inde’r-Râğıb el-Isfahânî min Hilâli Kitabihi el-Müfredât fi Ğarîbi’l-Kur’ân, (mastır), Câmiatü’l-Cezayir, Cezair, 2005-2006.
  • Humeyyis, Muhammed b. Abdurrahman, “er-Râğıb el-Isfahânî’nin El-Müfredât’ındaki Bazı Te’vîllere Eleştirel Bir Yaklaşım”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, çev. Hasan Keskin, Cilt: VII /1, Sivas, 2003, s.399-416.
  • Humeyyis, Muhammed b. Abdurrahman, “et-Tenbîhât alâ’t-Te’vîlât fî Kitâbi’l- Müfredât li’r-Râğıb el-Isfahânî”, Mecelletu Câmiati’l-İmâm Muhammed b.Suûd el-İslâmiyye, 22, Riyad, 1419h/1998.
  • Husrî, Ebû İshak İbrahim b. Ali el-Kayravânî, Zehru’l-Âdâb ve Semeru’l-Elbâb, tak- şerh. Salahuddin el-Heravî, Beyrut, 2001.
  • İbn Abdi Rabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endülüsî, el-İkdu’l-Ferîd, tah. Müfid Muhammed Kumayha, Beyrut, 1983.
  • İbn Abdilberr, Ebû Amr Yusuf b. Abdullah el-Kurtubî, Behcetü’l-Mecâlis ve Enisü’lMücâlis ve Şahzü’z-Zâhin ve’l-Hâcis, tah. Muhammed Mersî el-Hûlî, Beyrut, 1982.
  • İbn Cebbân, Muhammed b. Ali, Şerhu Fasîhi Sa’leb, tah. Abdulcebbâr Cafer, (mastır), Bağdad, 1974.
  • İbn Cevzî, Abdurrahman b. Ali, Takvîmü’l-Lisân, tah. Abdulaziz Matar, Kahire, 1966.
  • İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman b. Cinnî, el-Hasâis, tah. Muhamed Ali Neccâr, Kahire, 1957.
  • ______, el-Muhteseb fi Tebyîni Vücûhi Şevâzzi’l-Kıraât ve’l-Îzâh minhâ, tah. Ali Necdî Nasıf vd.; İstanbul, 1986.
  • İbn Deresteveyh, Ebû Muhammed Abdullah b. Cafer, Tashîhu’l-Fasîh, tah. Abdullah el-Cebbûrî, Bağdad, 1975.
  • İbn Ecdâbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. İsmâil, Kifâyetu’l-Mütehaffız fi’l-Luğa, tah. Sâlih Ali Hüseyin, Trablus, ys.
  • İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Fâris, Temâmu Fasîhi’l-Kelâm, tah. Zeyyân Ahmed el-Hac İbrahim, 1995.
  • ______, Mutehayyiru’l-Elfâz, tah. Hilâl Naci, Bağdad, 1970.
  • ______, Kitâbu’l-Fark, tah. Ramazan Abdüttevvâb, Kâhire, 1982.
  • İbn Hâleveyh, Ebû Abdillah Hüseyin b. Ahmed, el-Hüccet fi Kıraâti’s-Seb’, tah. Abdulal Salim Mükrem, Beyrut, 1996.
  • İbn Hanbelî, Raziyyuddin Muhammed b. İbrahim, Bahru’l-Avâm fîmâ Esâbe fîhi’lAvâm, tah. İzzuddin et-Tenûhî, Dımeşk, 1927.
  • ______, Sehmü’l-Elhâz fi Vehmi’l-Elfâz, tah. Hatim Sâlih Damin, Beyrut, 1985 İbn Hişâm el-Lahmî, el-Medhel ilâ Takvîmi’l-Lisân, tah. Hatim Sâlih Damin, Beyrut, 2003.
  • ______, Şerhu’l-Fasîh, tah. Mehdî Ubeyd, Bağdad, 1988.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, Kitâbu’l-Cerâsîm, tah. Muhammed Câsim el-Humeydî, Dımeşk, 1997.
  • ______, Edebü’l-Kâtib, tah. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Mısır, 1963.
  • ______, Uyûnu’l-Ahbâr, tah. Yusuf Ali Tavil, Beyrut: 1986.
  • ______, Kitabü’l-Me’ânî’l-Kebîr fi Ebyâti’l-Me’ânî, Beyrut, 1984.
  • İbn Malik el-Ceyyânî, Kitabü’l-Elfâzi’l-Muhtelefe fi’l-Me’ânî’l-Mü’telefe, tah. Necat Hasan Abdullah Nûlî, Mekke, ts.
  • İbn Nâkıya el-Bağdâdî, Abdullah b. Ahmed, Şerhu’l-Fasîh, tah. Abdulvehhab Muhammed Ali el-Advânî, (mastır), Câmiatü’l-Kahire, Külliyetü’l-Adab, Kahire, 1973.
  • İbn Sîde, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmâil, el-Muhassas, Tunus, 1956.
  • İbn Sikkît, Ebû Yusuf Yakub b. İshak, Islâhu’l-Mantık, şerh.-tah. Ahmed Muhammed Şakir-Abdusselam Muhammed Harun, Mısır, 1956.
  • ______, Kitabü’l-Elfâz, tah. Fahruddin Kabâve, Beyrut-Lübnan, 1998.
  • İbn Zencele, Ebû Zur’a Abdurrahman b. Muhammed, Hüccetü’l-Kıraât, tah. Sa’id elAfgânî, Beyrut, 1979.
  • İpşirli, Mehmet, “Huzur Dersleri”, DİA, İstanbul, 1998; XVIII/441-444.
  • İskâfî, Ebû Abdillâh Muhammmed b. Abdillâh Hatîb el-Isfahânî, Dürretü’t-Tenzîl ve Ğurretü’t-Te’vîl, tah.: Muhammed Mustafa Aydın, Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, Mekke, 2001.
  • İskâfî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah, Kitâbu Mebâdi’i’l-Luğa, Beyrût, 1985.
  • Kaddur, Ahmed Muhammed, Musannefatu’l-Lahn ve’t-Teskîfi’l-Luğavî hatte’l-karni’l- Âşiri’l-hicrî, Dımeşk, 1996.
  • Kandemir, M. Yaşar, “Emâlî”, DİA, İstanbul, 1995, XI/70-72.
  • Kannûcî, Sıddık b. Hasan, Ebcedü’l-Ulûmi’l-Veşyi’l-Merkûm fî Beyâni Ahvâli’l-Ulûm, tah. Abdülcebbâr Zekkâr, Beyrût, 1978.
  • Kara, Ömer, “Arap Dilbilimindeki ‘Terâdüf’ Olgusunun ‘Furûk’ Paralelinde Tarihsel Sü- reci ve Arkaplanı -Furûku’l-Luğavîyye’ye Giriş- (I)”, EKEV Akademi Dergisi, yıl: 7, sayı: 14, 2003, s. 214-216.
  • ______, “Arap dilbilimindeki ‘teradüf’ literatürünün ‘furûk’ paralelinde tespit ve tahlili-el-Furûku’l-Luğavîyye’ye Giriş-II”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 45, sayı: 2, Ankara, 2004.
  • ______, “el-Müfredât”, DİA, İstanbul, 2006, XXXI, 504-5.
  • ______, “Râğıb’ın Müfredâtında Furûk Malzemeleri: Sunuş Şekilleri ve Tespit Metotları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt: 5, sayı: 23, Samsun, 2012, s. 317- 340.
  • ______, “İslâm İlim Geleneğinde Ümera Huzurundaki Bilimsel Toplantıların Osmanlıcası: Huzur Dersleri”, Osmanlı Toplumunda Kur’ân Kültürü ve Tefsîr Çalışmaları-II, Kur’ân ve Tefsîr Akademisi: İlim Yayma Vakfı, İstanbul, 2013, s. 299-369.
  • ______, “Meşhur ama Az Tanınan Bir İlim Adamı: Râğıb el-Isfahânî”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 38, Erzurum, 2012, s. 101-146.
  • ______, “Râğıb el-Isfahânî”, DİA, İstanbul, 2007, XXXIV/398-401.
  • ______, Kur’ân Lugatçiliği ve Tefsîr’de Yakınanlamlılık ve Nüans –Râğıb el-Isfahânî Örneği-, Ahenk Yayınları, Van, 2007.
  • ______, “İslâm İlim Geleneğinde Ümera Huzurundaki Bilimsel Toplantıların Osmanlıcası: Huzur Dersleri”, Osmanlı Toplumunda Kur’ân Kültürü ve Tefsîr Çalışmaları-II, Kur’ân ve Tefsîr Akademisi: İlim Yayma Vakfı, İstanbul, 2013, s. 299-369.
  • ______, “Osmanlıda Huzur Dersleri Geleneği ve Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, cilt: IX, sayı: 18, 2011, s. 11-31.
  • Kâtip Çelebî, Keşfu’z-Zunûn, Bağdâd, 1941.
  • Katsumata, Naoya, “The Style of the Maqâma: Arabic, Persian, Hebrew, Syriac”, Arabic and Middle Eastern Literatures, vol. 5, no. 5, 2002, s. 117-137.
  • Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemü’l-müellifîn, Beyrut 1414/1993.
  • Kilito, A., “Le genre ‘Séances’: Une introduction”, Studia Islamica, 43 (1976), s. 25-51.
  • Kisâî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hamza, Lahnu’l-Âmme, tah. Abdülaziz Matar, Kahire, 1988.
  • Kudame b. Cafer, Ebu’l-Ferec, Cevahiru’l-Elfâz, tah. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut-Lübnan, 1985.
  • Kurâu’n-Neml, el-Muntehab min Ğarîbi Kelâmi’l-Arab, tah. Muhammed b. Ahmed el-Ömerî, Mekke, 1989.
  • Kürd Ali, Muhammed, “Künûzu’l-Ecdâd: Râğıb el-Isfahânî”, Mecelletü Mecmai’l-Lu- ğati’l-Arabiyye, 2, Dımeşk, 1947, s. 166.
  • ______, Künûzü’l-Ecdâd, Dımaşk 1984.
  • Madelung, W., “Ar-Râğıb al-Isfahânî und die Ethik al-Gazâlîs”, Islamwissenschaftliche Abhandlungen F. Meier, 1974, s. 152-163.
  • Mâferrûhî, Mufaddal b. Sa’d, Mehâsinu Isfahân, nşr. Celâlüddin et-Tahrânî, Tahran 1312/1933.
  • Majid Fakhry, Ethical Theories in Islâm, Leiden 1991.
  • Malti-Douglas, Fedwa, “Makâmât ve Edebiyat- Hemedânî’nin ‘el-Makâmetü’l-Medî- riyye’si”, (çev. Ömer Kara), Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum, 2002, sayı: 37, s. 185-208.
  • ______, “Maqâmât and Adab: ‘al-Makâma al-Madiriyye’ of al-Hamadhânî”, Journal of American Oriental Society, vol. 105, no. 2, 1985, s. 247-58.
  • Mâlû, Râfi Abdullah, Menhecü’r-Râğıb fi Kitâbihi Müfredâti Elfâzi’l-Kur’ân, (mastır), Câmiatu Musûl, Külliyeti’l-Âdâb, Musûl, 1989.
  • Mardin, Ebu’l-Ula, Huzur Dersleri, İstanbul, 1951-6.
  • Matar, Abdülaziz, Lahnü’l-Âmme fi Davi’d-Dirâsâti’l-Luğavîyyeti’l-Hadise, Kahire, 1967.
  • Mekki b. Ebî Talib, el-Keşf an Vücûhi’l-Kıraâti’s-Seb’ ve İleliha ve Huceciha, tah. Muhyiddin Ramazan, Beyrut, 1987.
  • Mirza Abdullah el-Isfahânî, Riyâzü’l-ulemâ ve hıyâzü’l-fudalâ, Kum 1401.
  • Mohamed, Yasein, “Function of the Intellect: Isfahânî’s Definition of Arabic Terms”, Journal of Islamic Science, 15 (1-2): 135-143, January - December 1999.
  • ______, “The Moral education of Isfahânî” Plato’s Philosophy of Education and Its relevance to Contemporary Society & Education in the Ancient World (ed. J.D. Gericke & J.D. Maritz). Pretoria: South African Society of Greek Philosophy and the Humanities. 2: 243-267, 1998.
  • ______, “Al-Râghib al-Isfahânî ve Said Nursî’nin Çalışma Ahlâkı”, Risâle-i Nur Işığında Küreselleşme ve Ahlak Sempozyumu, İstanbul, 2002.
  • ______, “Knowledge and Purification of the Soul: An Annotated Translation with Introduction of Isfahânî’s Kitab al-Dhari’ah ila Makarim al-Shari’ah”, Journal of Islamic Studies, Vol. 8 no.2, Fall 1997 pp.58-92.
  • ______, “Reason and Revelation in Al-Râghib al-Isfahânî”, Muslim Educational Quarterly, 16(1): 41-49, 1998.
  • ______, “The Cosmology of Ikhwam al-Safa,’ Miskawaih and al-Isfahânî”, Islamic Studies, 2000, 39(4), 657-679.
  • ______, “The Ethical Philosophy of al-Râghib al-Isfahânî”, Journal of Islamic Studies, 1995, 6: 51-75.
  • ______, “The Unifying Thread: Intuitive Cognition of the Intellect in al-FArabî, al-Isfahânî & Al-Ghazali”, Journal of Islamic Science, 12(2): 27-47, July-December 1996.
  • ______, The Ethics of al-Râghib al-Isfahânî, his Kitab al-Dhari’ah ila Makarim alShari’ah, Translated with Notes and Introduction, Ph.D. Thesis, Frankfurt, Johann Wolfgang Goethe University, 2000.
  • Muğniyye, Hüseyin, Mecâlisü’l-Arab, Lübnan, 1982.
  • Muhaymid, Muhammed b. Hamd, Ğarîbu’l-Kur’ân beyne Kitâbeyi’l-Müfredât li’rRâğıb el-Isfahânî ve Umdeti’l-Huffâz li’s-Semîn el-Halebî: Müvâzene ve Dirâse, Câ- miatu’l-İmâm Muhammed b. Su’ûd, Kur’ân ve Ulûmuh Bölümü, Mastır, Mekke, 1409.
  • Mutîrî, Abdullah b. Avvâd b. Luveyhık, er-Râğıb el-Isfahânî ve Cühûduhu fi’t-Tefsîr ve Ulûmu’l-Kur’ân, Mastır, Câmiatu’l-İslâmiyye, Külliyetu’l-Kur’âni’l-Kerim, Kısmi’tTefsîr, Medine, 1410.
  • Müberred, Ebu’l-Abbâs Muhammed b. Yezid, el-Kâmil, tah. Muhammed Ali ed-Dali, Beyrut, 1986.
  • ______, el-Fâdıl, tah. Abdülaziz el-Meymenî, Kahire, 1995.
  • Münâvî, Muhammed Abdurraûf, et-Tevfik alâ Mühimmâti’t-Te’ârif, ed. Muhammed Rıdvan Dâye, Beyrut-Dımeşk, 1410.
  • Müneccid, Muhammed Nureddin, et-Terâdüf fi’l-Kur’âni’l-Kerîm beyne’n-Nazarîyyeti ve’t-Tatbîk, Beyrut, 1997.
  • Nassar, Hüseyin, Meacim ale’l-Mevzuat, Kuveyt, 1985.
  • Nezir Hüseyin, “Muhâdarât”, ÜDMİ, XIV/1, s. 509-11.
  • Özbilgen, Erol, “Huzur Dersleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, İz Yayıncılık, İstanbul, 1996, s. 116-117.
  • Özen, Şükrü, “Hilâf ”, DİA, İstanbul, 1998, XVII/527-58.
  • Özgüdenli, Osman Gazi, “İsfahân”, DİA, İstanbul, 2000, XXII/499, 501.
  • Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları, 1971.
  • Râğıb el-Isfahânî, el-İ’tikâdât, tah. el-İclî, Şemrân, Beyrut 1988.
  • ______, er-Risâle fi Adabi’l-İhtilat bi’n-Nas, neşr. Ömer Abdurrahman es-Sârîsî, Amman: Dârü’l-Beşir, 1998.
  • ______, Kitabu Hulasati Islâhi’l-Mantık: Dirâse Luğavîyye, tah. Fevzi Mesud, Riyad, 1991.
  • ______, Kitabu’l-İtikâd, tah. Ahter Cemal Muhammed Lokman, (mastır), Câmiatü Ümmi’l-Kura, Külliyyetü’ş-Şerî’a ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, Mekke, 1401-2.
  • ______, Mecmau’l-Belâğa (tah. Ömer Abdurrahman es-Sârîsî), Amman: Mektebetü’lAksa, 1987/1406.
  • ______, Mukaddimetu Câmi’i’t-Tefasir mea tefsîri’l-Fâtiha ve metâli’i’l-Bakara, thk. Ahmed Hasan Ferhat, Küveyt 1405/1985.
  • ______, Mukaddimetu Câmi’i’t-Tefâsir, thk. Ahmed Hasan Ferhat, Kuveyt, 1984.
  • ______, Tefsîru Dürreti’t-Te’vîl fî Müteşâbihi’t-Tenzîl, Süleymâniye Ktp., Hüsrev Paşa, nr.: 25, vr.
  • ______, Müfredâtü Elfâzi’l-Kur’ân, tah.: Safvân Adnân Dâvûdî, Dımeşk, 1992.
  • ______, Dürretu’t-Te’vîl ve Ğurretu’t-Tenzîl fi’l-Ayati’l-Müşebbehe ve’l-Mükerrere, Süleymaniye ktp., Esad Efendi, nr. 176.
  • ______, Efânînü’l-Belâğa, Yale University Library, Beinecke Rare Book and Manuscript Library, Landberg, MSS 165, 39 vr.
  • ______, Risâle fi Zikri’l-Vâhid ve’l-Ehed, tah. Abdurrahman Ömer, Amman: Dârü’lFurkan, 1992.
  • ______, er-Risâle fi’l-İ’tikâd, ed. Ehter Cemal Muhammed Lokman, Câmiatu Ummi’lKura, Mekke, 1401-2.
  • ______, Hallu Müteşâbihâti’l-Kur’ân, Koca Râğıb Paşa, nr. 180, vr. 128a.
  • ______, Mecmau’l-Belâğa, tah.: Ö. A. Sârîsî, Amman, 1987, 1. c. (568 s.), 2. c (569- 1172). ______, Merâtibu’l-Ulûm, vr. 2.
  • ______, Mukaddimetu Câmi’i’t-Tefasir mea tefsîri’l-Fâtiha ve metali’i’l-Bakara, thk. Ahmed Hasan Ferhat, Kuveyt, 1984.
  • ______, Müfredâtü Elfâzi’l-Kur’ân, tah. Safvan Adnan Dâvûdî, Dımeşk-Beyrut, 1992.
  • ______, el-Müfredât fi Ğarîbi’l-Kur’ân, İstanbul, 1986.
  • ______, Zerî’a fi Mekârimi’ş-Şeri’a, tah. Ebu’l-Yezid el-Acemi, Kahire, 1987.
  • Riedel, Dagmar A., Adab as A source for Medieval Social History: The Chapters on ghazal and Mujun/sukhf from the Muhâdarâtu’l-Udebâ of Râghib al-Isfahânî (d. 1050), Indiana University.
  • Riedel, Dagmar A., Can’t Tell an Author by his Manuscript: The Example of the Muhâdarât al-udaba’ Ascribed to al-Râghib al-Isfahânî (d. ca. 1050), Indiana University.
  • Rowson, E. K., “al-Râghib al-Isfahânî”, EI, VIII/389-90.
  • Rummânî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsa, el-Elfâzu’l-Muteradifetu’l-Mutekaribetu’l-Ma’na, tah. Fethullah Sâlih Ali el-Mısri, Mansûre., 1987.
  • Sa’leb, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Yahya, Kitabü’l-Fasîh, tah. Atıf Medkur, Kahire, ts.
  • Sâbit b. Ebî Sâbit, Kitâbu’l-Fark, Kitâbâni fi’l-Fark içinde, tah. Hâtim Sâlih Dâmin, Beyrût, 1987.
  • Sadan, Joseph, “An Admirable and Ridiculous Hero: Some Notes on the Bedouin in Medieval Belles-Lettres, on a Chapter of Adab by Râghib al-Isfahânî and on a Literary Model in which admiration and Mockery Coexist”, Poetics Today, 10:3 (1989): 471-492
  • ______, “Mâidens’ Hair and Starry Skies –Imagery System and Meânî Guides; The Practical Side of Arabic Poetics as Demonstrated in Two Manuscripts-”, IOS, vol. XI, Telaviv, 1991, 57-88.
  • ______, “Bâkirelerin Saçları ve Yıldızlı Gökler- Betimleme Sistemi ve Meânî Rehberleri: İki Yazma Bağlamında Arap Şiirinin/Belâğatının Pratik Yönü-II”, çev.: Ömer Kara, Nüsha, yıl: 3, sayı: 10, s. 67-84.
  • ______, “Bâkirelerin Saçları ve Yıldızlı Gökler –Betimleme Sistemi ve Meânî Rehberleri: İki Yazma Bağlamında Arap Şiirinin/Belâğatının Pratik Yönü-I”, çev.: Ömer Kara, Nüsha, yıl: 3, sayı: 10, s. 63-81.
  • Safadî, Salahattin Halil b. Aybek, el-Vâfî bi’l-Vefeyât, Beyrut, 1984.
  • Sâfî, Muhammed, İşrake Nuruddin, Kaziyyetü’l-Lahn fi’l-Luğati’l-Arabiyye hatta nihâyeti’l-Karni’r-Rabi’i’l-Hicrî, (mastır), Câmiatü Bahri’l-Ğazal, Hortum, 2010.
  • Saîd, Cemil, “el-Münâzara fi’l-Asri’l-Abbâsî”, Mecelletü Külliyyeti’d-Dirâseti’l-İslâmiyye, Bağdad, 1973, V/187-204.
  • Sârîsî, Ömer Abdurrahman, “er-Râğıb el-Isfahânî ve cühûduhu fi’l-luğa”, Mecelletü’lCâmiati’l-İslâmiyye, sayı 52, Medine 1401, s. 222-239.
  • ______, “er-Râğıb el-Isfahânî ve mevkifuhu mine’l-firaki’l-İslâmiyye”, Mecelletü Câ- miati’l-İslâmiyye, sayı 53, Medine 1402, s. 83-90.
  • ______, “er-Râğıb el-Isfahânî ve Cühûduhu fi’t-Tefsîr”, Hüda’l-İslâm, Ürdün, 1402.
  • ______, “Havle nisbeti Kitâbi Dürreti’t-te’vîl fî müteşâbihi’t-Tenzîl li’r-Râğıb el-Isfahânî (redd alâ redd)”, Mecelletü’l-Mecmai’l-Luğati’l-Arabiyyeti’l-Ürdüni, XVIII/47, Amman 1414-1415/1994, s. 255-285.
  • ______, “Kitabu Dürreti’t-Tenzîl ve Ğürretü’t-Te’vîl li’r-Râğıb el-Isfahânî ve Leyse li’lHatîb el-İskâfî”, Mecelletü Mecmai’l-Luğati’l-Arabiyye bi Dımeşk, 51/1, Dımeşk, 1976, s. 114-117.
  • ______, “Re’yün fi Tahdîdi Asri’r-Râğıb el-Isfahânî”, Mecelletü’l-Mecmai’l-Luğati’lArabiyye el-Ürdüni, IV/11-12, Amman, 1981, s. 43-76.
  • ______, “Tahkîku nisbeti Kitâbi Dürretü’t-Tenzîl ve Ğurretü’t-te’vîl”, Mecelletu Mecmai’l-luğati’l-Arabiyyeti’l-Ürdünî, II/3-4, Amman 1399/1979, s.97-106.
  • ______, “Havle Nisbeti Kitâbi Dürretü’t-Tenzîl ve Ğurretü’t-Te’vîl”, MMLAÜ, yıl: 18, sayı: 47, Ürdün, 1994, s. 258-263.
  • ______, er-Râğıb el-Isfahânî ve Cühûduhu fi’l-Luğa ve’l-Edeb, Ürdün: Amman, 1987.
  • ______, “Havle Tahkîki Muhâdarâtu’l-Udebâ ve Muhâverâtü’l-Buleğa ve’ş-Şuara li’rRâğıb el-Isfahânî”, Mecelletü Mecmei’l-Luğati’l-Arabiyye bi Dımeşk, cilt: 80, I/201- 216.
  • Se‘âlibî, Ebû Mansûr, Fıkhu’l-Luğa ve Esrâru’l-Arabiyye, şerh. Yâsîn el-Eyyûbi, Beyrût, 1999.
  • ______, Nesîmu’s-Sahar, tah. İbtisâm Merhûn es-Saffâr, Bağdad, ts.
  • ______, Sihru’l-Belâğa ve Sirru’l-Berâe, tas. Abdüsselâm el-Hûfî, Beyrut, ts.
  • ______, Kitâbu’s-Sıfât, London, B.L., Or. 9197.
  • Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yusuf, Umdetü’l-Huffâz fi Tefsîri Eşrefi’l-Elfâz, tah. Muhammed et-Tunci, Beyrut, 1993.
  • Serdar, Hind binti Muhammed b. Zâhid, Tefsîru’r-Râğıb el-Isfahânî dirâseten ve tahkî- ken min Sureti’n-Nisâ âyet 114 ve hatta nihâyeti sureti’l-Mâide, (mastır), Câmiatü Ümmi’l-Kura, ed-Dirâsâtü’l-Ulya, Mekke, 1422.
  • Serkîs, Yusuf İlyân, Mu’cemü’l-matbûâti’l-Arabiyye, I, 922-923.
  • Seyyid b. Abdülmaksud b. Abdurrahim, İthâfu’n-Nübelâ bi Vasfi Mecâlisi’l-Ulemâ, Riyad, 1992.
  • Sıddıkî, Hafız Muhammed Halid, A Critical edition of Imam Râghib al-Isfahânî’s manuscript Durrat al-Ta’wil ve ghurrat al-tanzil fi al-ayat al-mutashabihah wa al-mutakarrirah, (PhD), University of London, School of Oriental and African Studies, London, 1977.
  • Sıkılli, Ebû Hafs Omer b. Halef, Teskîfu’l-Lisân ve Telkîhu’l-Cinân, tah. Mustafa Abdulkadir Ata, Beyrut-Lübnan, 1990.
  • Sirhân Cemal Muhammed, el-Müsâmera ve’l-Münâdeme inde’l-Arab hatte’l-Karni’rRabi’i’l-Hicrî, Beyrut Amerikan Üniversitesi, Beyrut, 1978.
  • Sultani, Muhammed Ali, “Hüccetü’l-Kıraât fi Menheci’n-Nuhât”, Buhûs ve’d-Dirâsât fi’l-Luğati’l-Arabiyye ve Adabiha, sayı: 1, Riyad, 1987.
  • Suyûtî, Celâluddîn, Buğyetu’l-Vu’ât fi Tabakâti’l-Luğavîyyîn ve’n-Nuhât, tah. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Beyrût, ts.
  • ______, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Kâhire, 1415.
  • ______, el-Muzhir fi Ulûmi’l-Luğa, ed. Fuad Ali Mansûr, Beyrut, 1998.
  • Şâyi’, Muhammed b. Abdirrahmân, el-Furûku’l-Luğavîyye ve Eseruhâ fi Tefsîri’lKur’âni’l-Kerîm, Riyad, 1993.
  • Şehrezûrî, Muhammed b. Mahmud, Nüzhetü’l-Ervâh ve Ravzâtu’l-Efrâh, Haydarabad, 1976.
  • Şelebî, Abdülfettâh İsmail, “el-İhticâc li’l-Kıraât: Bevâisuh ve Tatavvuruh ve Usûluh ve simaruh”, Mecelletü’l-Bahsi’l-İlmî ve’t-Türâsi’l-İslâmi, sayı: 4, 1981.
  • Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadîr, Beyrût, ts.
  • Şevkî Dayf, el-Makâme, Kahire, 1954.
  • Şiddî Adil b. Ali b. Ahmed, Tefsîru’r-Râğıb el-Isfahânî: Tahkîk ve Dirâse Min Evveli Sureti Al-i İmrân hatta nihâyet i’l-Âyet 113 min suretil Mâide, Câmiatu Ummi’lKura, Külliyetü’d-Da’ve ve Usûli’d-Din, Kitab ve’s-Sünne Bölümü, Doktora tezi, Mekke, 1417.
  • Tanahî, Mahmud Muhammed, “Dîvânü’l-Me’ânî”, MMLAm, LXVI/1, 1991, s. 3-27; LXVI/3, 1991, s. 430-65.
  • Thomas Stephanie Bowie, The Concept of Muhâdara in the Arab Anthology with special reference to al-Râghib al-Isfahânî’s Muhâdarât al-Udebâ’, (doktora), Harvard Universty, Cambridge: Massachusetts, 2000.
  • ______, The Art of Apt Speech in al-Rāghib al-Isfahânî’s Muhâdarâtu’l-Udebâ, Harvard University.
  • Tüccar, Zülfikar, “Dîvânü’l-Me’ânî”, DİA, İstanbul, 1996, IX/450.
  • Tuncer, Taner, Râğıb el-Isfahânî ve Mukaddimetü’t-Tefsîri, SÜ SBE, Konya 1992.
  • Ünver, Süheyl, Bir Ramazan binbir İstanbul, Kitabevi, İstanbul, 1997.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, “Cedel”, DİA, İstanbul, 1993, VII/208-210.
  • ______, “Münâzara”, DİA, İstanbul, 2006, XXXI/576-7.
  • Yazıcı, Hüseyin, “Muhâdarat”, DİA, İstanbul, 2005, XXX/391-92.
  • Yolcu, Mehmet, “Râğıb el-Isfahânî ve el-Müfredât fi Ğarîbi’l-Kur’ân’ı”, Hikmet Yurdu, yıl: 1, sayı: 1, (Ocak, 2008), s. 109-147.
  • Zeftâvî, İsam Enes, en-Nazarîyyetü’l-Hulkiyye inde’r-Râğıb min Hilâli Kitabi’z-Zerî’a ila Mekârimi’ş-Şerî’a, ys., ts.
  • Zehebî, Muhammed b. Ahmed, Siyeru A’lâmi’n-Nübüvve, Beyrut, 1413.
  • Zerkeşî, Bedruddin, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, tah. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim, Beyrût, 1391.
  • Zevahira, Muhammed Mahmud Musa, el-Furûku’l-Luğavîyye inde’r-Râğıb el-Isfahânî fi Kitabihi’l-Müfredât ve Eseruha fi Delalati’l-Elfâzi’l-Kur’âniyye, (mastır), el-Câ- miatü’l-Ürdüniyye, Külliyetü’d-Dirâsâti’l-Ulya, Ürdün, 2007.
  • Zeydî, Kâsıd Yâsir, “Min Evhâmi’r-Râğıb fi Mu’cemihi: Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân”, Mecelletü Âdâbi’r-Rafideyn, Musûl, 1992, c. 24, s. 34-67.
  • Zilfi, Madeline Carol, “A medrese for the palace: Ottoman dynastic legitimation in the eighteenth century”, Journal of the American Oriental Society, cilt: 113/2, 1993, s. 184-191.
  • Ziriklî, Hayruddîn b. Mahmûd, el-A’lâm, nşr. Züheyr Fethullah, Beyrut 1984.
  • ______, el-A’lâm, Dâru’l-İlm li’l-Melâyin, ys., 2002.
  • Ziyâdî, Hâkim Mâlik, et-Terâdüf fi’l-Luğa, Bağdad, 1980.
  • Zübeydî, Ebubekir Muhammed b. Hasan, Lahnu’l-Avâm, tah. Ramazan Abduttevvab, Kahire, 2000.