Risalet Dönemi Savaşlarında “Muhatap-Sebeb” İlişkisi Bağlamında Temel Algılar

Savaş ve rekabet, insanlık tarihinin en eski iletişim ve etkileşim biçimlerinden biridir. İnsanlar bu iletişim tarzından mutlak anlamda hiç kurtulamamıştır. Bu durumun sebeplerine ilişkin; sosyal, siyasî ve ekonomik temelli algılar söz konusudur. Risalet dönemi savaşları da sebepler açısından özel bir ilgiye mazhar olmuştur. Gerek Müslüman ilim adamları gerekse gayrimüslim araştırmacılar, Risalet dönemi savaşlarını farklı açılardan değerlendirmişlerdir. Sonuçta her bir savaşın durumu dikkate alınarak çoklu nedenler silsilesi öne sürülmüştür. Siyer kaynaklarının sebepler yönüyle Risalet dönemi savaşlarını tek tek ele alarak değerlendirmiş olması, sonraki ilim adamlarının da yaklaşım tarzını aynı istikamette etkilemiştir. Böylece savaşların nedenleri çoğunlukla tikel hadiselere göre yorumlanmıştır. Bu makalede, Risalet dönemi savaşları; muhatap-sebep ilişkisi çerçevesinde değerlendirilmiştir. Savaşların sebepleri, muhataplarla ilişkiler dikkate alınarak bir üst ana sebebe taşınmaya çalışılmış ve daha kolay anlaşılmasına katkı sağlamak hedeflenmiştir. Bu ana sebebin daveti ve davetçileri koruma olduğu düşüncesindeyiz. Son tahlilde; İslam’ın ve de insanlığın yararı yönünde hali ve geleceği inşa etmek, bu savaşların temel kaygısıdır denilebilir.

Anahtar Kelimeler:

Gazve, Seriyye, Mekke Dönemi, Medine Dönemi, Risalet, Savaş, Ganimet

Basic Convictions in The Wars of Prophethood Period in The Contex in Tha Respondent-Reason Relation

War and rivalry have been two of the oldest ways of interaction in human history. There is not any single historical period that has not witnessed to war and rivalry. A wide range of interpretations have already been provided with regard to the social, political and economic reasons of this fact. The study of war and rivalry has established itself as a tense but significant subject within History and Humanities. In this regard, the wars which happened during the era of the prophethood have received critical and academic attention as well. Both Muslim and non-Muslim scholars have investigated the wars during the prophethood era from various perspectives, and suggested various reasons regarding the causes of these wars. The interpretations provided by these scholars, however, do not offer a clear picture about the subject. Accordingly, the present article aims at reconsidering the wars of the prophethood era from a larger and more comprehensible perspective by reviewing the sources in Islamic history and evaluating the contemporary arguments about the wars. With these critical insights, it has been concluded that the primary motive for the wars was to defend the justice and future of the the messages and Muslims.

Keywords:

Ghazwa, Sariyya Meccan Period, Madina Period, Risala, Prophethood, Fight, War, Ganima.,

PDF

___

Acar, Cafer, “Risalet Dönemi Savaşlarının Başlamasında Mekke Döneminin Rolü”, GOP Ünv. İlahiyat fakültesi Dergisi, c.2 sayı: 1, Tokat 2014.
Acar, Cafer, Cahiliyede ve Risalet Döneminde Savaş Olgusu, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2008.
Ağırman, Mustafa, “Hz. Peygamber’in Katıldığı Savaşlarda Sivillerin Korunması Meselesi”, EKEV Akademi Dergisi, sayı: 1, c.1, s.117-128 , by. 1997 .
Ahmed Cevdet Paşa, Örnek Hayat Hz. Muhammed, Yay. Hzr. Ahmed Şahin- Mehmet Dikmen, İstanbul 2006.
Ali Rıza Ayar/Hüseyin Güneş, “Hz. Peygamber'in Zafer Sonrası Elde Edilecek Ganimetlere Dikkat Çekmesi”, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:16, s.214-234, Samsun 2003.
Atçeken, İsmail Hakkı, Hz. Peygamber’in Yahudilerle Münasebetleri, Marifet Yayınları İstanbul 1996.
Avcı, Casim, “Kureyş”, DİA, Ankara 2002, c: 26, s: 442-444.
Azimli, Mehmet, “Siyer Yazıcılığının Problemlerine Bir Örnek -Benî Kaynuka Savaşının Sebebi”-, İslâmî İlimler Dergisi, cilt: III, sayı: 2, İslâm Tarihçiliği sayısı, s. 175-183, by. 2008.
Azimli, Mehmet, “Bedir Savaşı Çerçevesinde Bazı Mülahazalar”, Bilimname, XVIII, 2010/1, 7-20.
Azimli, Mehmet, “Benî Kureyza Kuşatması ve Sonucu Hakkında Bazı Düşünceler”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 10, sayı: 2, s. 23-32, Diyarbakır 2008,
Balcı, İsrafil, İlk İslam Fetihleri –Savaş-Barış İlişkisi, Pınar Yayınları, İstanbul 2011.
Bakan, Tevhid, “Hz. Peygamber’in Abdullah b. Übeyy’in Cenâze Namazını Kılması”, Atatük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 39 , Erzurum 2013.
Baş, Eyüp, İslâm’ın İlk Döneminde Müslüman - Yahudi İlişkileri, Gökkubbe Yay., İstanbul, 2004.
Belazurî, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cabir (279/892), Futûhu’l-Buldan, çev. Mustafa Fayda, K.B. Yay. Ankara 2002.
Beyatlı, Münir H., Kur’an’da Savaş Olgusu, Araştırma Yayınları, Ankara 2009.
Bozkurt, Nebi - Küçükaşçı, M. Sabri, “Mekke”, DİA, Ankara 2003, XXVII, 555.
Bozkurt, Nebi - Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Medine”, DİA, İstanbul 2003, XXVIII, 305-311.
Caetani, Leone İslam Tarihi, Çev. Hüseyin Cahit, İstanbul 1924.
Çağrıcı, Mustafa, “Arap” (İslam’dan Önce Araplarda Din), DİA, Ankara 1991, III, 316-321,
Çelebi, Ahmet, İslam Düşüncesinde Cihad ve Savaş Siyaseti, Çev. Abdullah Kahraman, İz Yay. İstanbul 1994.
Çelebi, Ahmet, İslam Öncesi Mekke, ve Tarih Anlayışımız, Seriyye Kitapları, Çev. Hasan Fehmi Ulus, İstanbul 1997.
Çelik, Hüseyin, “Fey ve Ganimet Ayetleri Çerçevesinde Hz. Ömer’in Sevad Arazisi Hakkındaki Uygulamasının Değerlendirilmesi”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: VIII, sayı: 15, s. 75-100, Kahramanmaraş 2010.
Demircan, Adnan, Cahiliye Arapları, Beyan Yayınları, İstanbul 2015.
Demirkent, Işın, “Bizans”, DİA, Ankara 1992, VI, 230-244. Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdî es-Sicistanî (ö.h.275) Sünen, thk. Muhammed Avvame, Çağrı Yay. İstanbul 1993.
Ebû Zehra, Muhammed, İslam’da Savaş Kavramı, Çev. Cemal Karaağaçlı, Fikir Yayınları, İstanbul 1985.
Eren, Şadi, Kur’an Işığında Cihad ve Savaş, İstanbul 1996.
Erkal, Mehmet, “Ganimet”, DİA, Ankara 1996, XIII, s. 351-354.
Fayda, Mustafa, “Fetih”, DİA, Ankara 1995, XII, 467-470.
Günaltay, Şemsettin, İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, sdlş: Mahfuz Söylemez-Mustafa Hizmetli, Ankara 1997.
Haddurî, Macid, İslam Hukukunda Savaş ve Barış, Çev. Fethi Gedikli, Yöneliş Yayınları, İstanbul 1999.
Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi -Hayatı ve Faaliyeti-, Çev. Salih Tuğ, İrfan Yayıncılık, İstanbul 1993.
Hamidullah, Muhammed, Hz. Peygamber’in Savaşları, çev. Salih Tuğ, Yağmur Yayınları, İstanbul 1991.
Hamidullah, Muhammed, Hz. Peygamber’in Savaşları, Yağmur Yayınları, İstanbul 1991.
Hamidullah, Muhammed, İslam Tarihi Dersleri, Beyan Yayınları, Çev. Ruhi Özcan, Red. Vecdi Akyüz, İstanbul 2013.
Harman, Ömer Faruk “Yahudilik (İslam Kaynaklarına Göre)”, DİA, İstanbul 2013, LXIII, 220-226.
Hurç, Ramazan, “Allah Resülü Müşriklere Önemli Görevler Verdi mi?”, Diyanet İlmi Dergi, Cilt: 39 -Sayı: 4 , Ekim-Kasım-Aralık 2003.
Işık, Emin, “Enfal Suresi”, DİA, Ankara 1995, XI, 236-7.
İbn Habib, Muhammed, Kitabü'l-Muhabber, Thk Eliza Lichten-Stadter, Haydarabad, 1942.
İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî (ö. 218/833), es-Siyretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Seka- İbrahim el-Ebyarî- Abdülhafız Şelebî, Darü’l-hayr, Dımeşk 1992.
İbn İshak, Muhammed b. İshak b. Yesar, ö: 151, Kitabü’l-Mübtedei ve’l-Mebas ve’l-Megazî, Thk. Muhammed Hamidullah, Konya 1981.
İbn Kesîr, Ebû’l-Fida İsmail b. Ömer b. Kesir el-Kureşî, öl: 774, el-Bidaye ve’n-Nihaye, thk. Abdullah Abdülmuhsin et-Türkî, Beyrut 1997.
Kapar, Mehmet Ali, Hz. Muhammed’in Müşriklerle Münasebetleri, Esra Yayınları, İstanbul 1993.
Koçyiğit, Talat, "Abdullah b. Übeyy b. Selül", DİA, İstanbul1988.
Köksal, Asım, İslam Tarihi, Şamil Yayıncılık, İstanbul 2012.
Kutluay, Abdülaziz, Hz. Muhammed (s.a.v.)'in Savaşları ve Sebepleri, İpek Yayınları, İstanbul ty.
Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Hicaz”, DİA, Ankara 1998, XVII, , s. 432-437.
Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Kinde”, DİA, İstanbul 2002, XXVI, 37-38,
lbn Mace, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid, ö: 273, Sünen, Thk. M. Fuad Abdülbakî, Çağrı Yay. İstanbul 1992.
Lütfullah Ahmed, Rahmet ve Savaş Peygamberi, Hzr. Sadık Albayrak, İstanbul 1983.
M. İzzet Derveze, Allah Yolunda Cihad, çev. Ali Aslan, İlkbahar Yayınları, İstanbul ty.
Mahmudov, Elşad, Sebep ve Sonuçları Bakımından Hz. Peygamber’in Savaşları, İsam Yayınları, İstanbul 2010.
Mevdudî, Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygamber’in Hayatı, Çev. Ahmet Asrar, Pınar Yayınları, İstanbul 2014, 2/75; Baş, s. 24.
Müslim, Ebû Huseyn b. Haccac el-Kuşeyrî, ö: 261, Sahih-i Müslim, thk. M. Fuad Abdülbaki, Çağrı Yay. İstanbul 1992.
Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, ttk yay. Ankara 1981.
Örs, Hayrullah, Musa ve Yahudilik, Remzi Kitabevi, İstanbul 2013.
Öz, Şaban, Araştırma Yöntem ve Teknikleri, Neva Yayınları, İstanbul 2015.
Özdemir, Serdar, Hz. Peygamber’in Seriyyeleri, Rağbet Yayınları, İstanbul 2001.
Paçacı, Mehmet, “Kur’an’da Şiddete Karşı “Haklı Savaş”, Şiddet Karşısında İslam, DİB yayınları, İstanbul 2014, s. 135-172.
Sönmez, Zekiye, İslam’ın Ortaya Çıktığı Dönemde Arap Yarımadasında Hıristiyanlık, TDV Yayınları, Ankara 2013.
Sun-Tzu, Savaş Sanatı, Çev. Adil Demir, Kartaş Yayınları, İstanbul 2008.
Şiblî, Mevlana, Asr-ı Saadet, Çev.: Ö. Rıza Doğrul, İstanbul 1977, I, 225-226;
Şulul, Kasım, İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi, İnsan Yay. İstanbul 2003.
Taberî, Ibn Cerir, (ö: 307/923.) Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, Dârü’l-fikr, Beyrut 1987.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra, ö: 279, Sünen, Çağrı Yay. İstanbul 1992.
Vakidî, Muhammed b. Ömer b. Vakidî, (206), Kitabü’l-Megazî, thk. Marsden Jones, Beyrut 1984.
Watt, Montgomory, İslam’da Siyasal Düşüncenin Oluşumu, Çev. Murat Kılavuz, İstanbul 2001.
Yaman, Ahmet, İslam Devletler Hukukunda Savaş, Beyan Yayınları, İstanbul 1998.
Yüksel, Ahmet Turan, “Bazı Batılı Araştırmacılara Göre İlk İslam Fetihleri”, S.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya 1996.
Zeydan, Corci, İslam Medeniyeti Tarihi, çev. Zeki Megamiz, sdlş. Mümin Çevik, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1976.
Zuhaylî, Vehbe, İslam Hukukunda Savaş, çev. İsmail Bayer, İhtar Yayıncılık, İstanbul 1996.

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2014
Yayıncı: İslâmî İlimleri Araştırma ve Yayma Vakfı (İSİLAY) İlahiyat Araştırmaları Merkezi (İLAMER)