CEPHELERDE BİR ŞAİR: AHMED MİKDÂD EFENDİ’NİN FAALİYETLERİ VE “FERYÂD-I DEHŞET-ENGÎZ DER-HAKK-I TRABLUSGARB” ADLI MANZUM ESERİ

Ahmed Mikdâd Efendi, 1872 yılında Divriği’de doğmuş; 1939 yılında Erzincan’da vefat etmiştir. Ömrü boyunca manzum ve mensur birçok eser kaleme almıştır. Bu çalışmada onun Trablusgarp Savaşı ile başlayıp Milli Mücadele ile sona eren savaşlar devresinde yapmış olduğu hizmetler ele alınmıştır. Bilhassa Balkan Harbi’ndeki hizmetleriyle dikkat çeken Ahmed Mikdâd Efendi, bu harbe gönüllü olarak katılmıştır. Yaklaşık bir yıl süren bu gönüllü vaizlik devresinde Çatalca müdafaa hattını, Gelibolu taraflarındaki Bolayır ve Maydos kolordularını, Seddülbahir ve Kilidülbahir’den Çanakkale’ye geçerek buradaki müdafaa mevkilerini ziyaret etmiş; buradan da güneye doğru yürüyerek Erenköy, Ayvacık, Edremit, Menemen ve İzmir’deki askerî birliklere uğramıştır. Cuma Ovası, Urla, Söke ve Manisa’daki birlikleri de ziyaret ettikten sonra İstanbul’a dönmüş ve Üsküdar, Beyoğlu, Boğaziçi müdafaa mevkilerini gezmiştir. Bu ziyaretlerde askerlere vaazlar vermiş; yine bu devrede “Şerefü’l-Mücâhidîn” adlı bir cihat risalesi yazarak Binbaşı Mustafa Kemal’den bir takdirname almıştır. Bu türlü hizmetleri ile gümüş iftihar madalyası ile de ödüllendirilen Ahmed Mikdâd Efendi, kendi ifadelerine göre Birinci Cihan Harbi’nde Kafkas Cephesi’nde ve Milli Mücadele’de de benzer hizmetlerde bulunmuştur. Bu makalede Ahmed Mikdâd Efendi’nin bu savaşlar devresindeki hizmetleri teferruatlı olarak aktarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca Trablusgarp Savaşı’na dair kaleme aldığı “Feryâd-ı Dehşet-engîz der-hakk-ı Trablusgarp” adlı manzum eseri incelenmiş ve metnin çeviri yazısı yapılmıştır.

POET IN BATTLEFRONTS: AHMED MİKDÂD EFENDI’S ACTIVITIES AND HIS POETRY BOOK NAMED “FERYÂD-I DEHŞET-ENGÎZ DER-HAKK-I TRABLUSGARB”

Ahmed Mikdâd Efendi was born in Sivas/Divriği in 1872; he died in Erzincan in 1939. He wrote many verse and prose works throughout his life. In this study, his activities during the period of wars that started with the Italian-Turkish War (1911) and ended with the War of Independence was discussed. Became prominent especially with his services in the Balkan War, Ahmed Mikdâd Efendi participated in this war voluntarily. During this voluntary preaching period, which lasted for about a year, he visited the Çatalca defense line, Bolayir and Maydos corps on the sides of Gallipoli, and the defensive positions in Çanakkale from Seddülbahir and Kilidülbahir and from there he walked to the south. After visiting the many military units, he returned to Istanbul and visited Üsküdar, Beyoğlu, and Boğaziçi defense positions. During these visits he gave sermons to the soldiers; during this period, he wrote a booklet on jihad named Şerefü'l-Mücâhidîn and received a commendation from Major Mustafa Kemal. Ahmed Mikdâd Efendi, who was also awarded a silver medal of honour for his services, performed similar services in the First World War in the Caucasus Front and the War of Independence. In this article, the services of Ahmed Mikdâd Efendi during these wars have been explained in detail. Besides, his poem "Feryâd-ı Dehşet-engîz der-Hakk-ı Trablusgarp" written on the Italian-Turkish War (1911-1912) was examined and the text was transcribed.

PDF

___

Ahmed Mikdâd. Feryâd-ı Dehşet-engîz der-hakk-ı Trablusgarb. Dersaadet: Necm-i İstikbâl Matbaası, 1327.
Ahmed Mikdâd. Şerefü’l-Mücâhidîn. Dersaadet: Necm-i İstikbâl Matbaası, 1331.
Ahmed Mikdâd. Tevhîd-i Kâinât-Matbû Nüsha. Edirne: Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi, Selimiye, 1089, son varak.
Ahmed Mikdâd. “Şiirler”. Cerîde-i Sûfiyye 24/18 (Mart 1913), 8.
Ahmed Mikdâd. “Enîn”. Cerîde-i Sûfiyye II/24-20 (Nisan 1913), 5.
Ahmed Mikdâd. “Bir Teşekkür”. Cerîde-i Sûfiyye 60 (Eylül 1913), 136.
Ahmed Mikdâd. “On Aylık Seyahat-i Askeriyemden bir Levha yâhud Macar Kalasında Bir Gün Müsâferet”. Cerîde-i Sûfiyye II/62 (Eylül 1913), 107-108.
Aslanoğlu, İbrahim. Divriği Şairleri. İstanbul: Ekin Basımevi, 1961.
Atatürk. Atatürk’ün Bütün Eserleri (1903-1915). İstanbul: Kaynak Yayınları, 2003.
Beydilli, Kemal. “Trablusgarp Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 2019), Ek-2/606-609.
BOA, Osmanlı Arşivi. İrâde Taltifât [İ. TAL.], No. 486, Gömlek No. 26, 1;3;4 Bulut, Hüseyin. Milli Mücadelede Erzincan. Erzincan: Erzincan Belediyesi Yayınları, ts.
Bursalı Mehmed Tâhir. “Fezâ’il-i Cihâd Hakkında Mü’ellefât-ı ‘Osmâniyye”. Sebîlürreşâd II/IX 46/228 (Ocak 1913), 347-348.
Bursalı Mehmed Tâhir. “Fezâ’il-i Cihâd Hakkında Mü’ellefât-ı ‘Osmâniyye”. Cerîde-i Sûfiyye 24/16 (Şubat 1913), 8-9.
Bursalı Mehmed Tâhir. Menâkıb-ı Harb. Dersaâdet: b.y., 1333.
Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi. Ahmed Mikdâd Efendi Sicil Dosyası/Dosya No: 23-2050.
Fidan, Erhan Salih. “II. Abdülhamid Devri’nde Genç Bir Muhalif: Ahmed Mikdâd Efendi’nin Sürgünü”, Kastamonu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (2020), 141-161.
Görgülü, İsmet. On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922 Balkan-Birinci Dünya ve İstiklal Harbi. İstanbul: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
İlmiyye Sâlnâmesi. Dersaâdet: Matbaa-i Âmire, 1334.
İz, Mahir. Yılların İzi. İstanbul: Kitabevi, 2009.
Kaya, Erol. Erzincanlı Son Devir Osmanlı Uleması. Erzincan: Erzincan Üniversitesi Yayınları, 2017.
Kutay, Cemal. Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevi Mimarları. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, ts.
Küçük, Cevdet. “Balkan Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/23-25. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
Küçük, Cevdet. “Milli Mücadele”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/76-83. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
Mısıroğlu, Kadir. Kurtuluş Savaşında Sarıklı Mücahitler. İstanbul: Sebil Yayınları, 1969.
Okay, Orhan. “İstiklal Marşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/355-356. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Ulucutsoy, Hasan. Türk Savaş Edebiyatı ve Propaganda (1828-1912). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
Poyraz, A. Mıktat. Ozanlar. Ankara: İdeal Matbaa, 1935.
Recep Vahyî. Manzûm Türkiye-İtalya Harbi. İstanbul: b.y., 1328.
Sarıkoyuncu, Ali. Milli Mücadelede Din Adamları I-II. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2002.
Takvîm-i Vekâyi’. “Mevâdd-ı Umûmiye/Mâliye Nezâreti Vezne-i Umûmî Müdiriyetinden ‘İâne-i Harb” (9 Şubat 1913), 1.