Sabri TOPAL

110115

Günümüz Başkurt Coğrafyasını Aşan Toponimler Üzerine Bir Değerlendirme

Destanlar toplumların geçmişinden izler taşıyan metinlerdir. Destana konu olan geçmiş zaman parçaları sıradan olaylar olmayıp kıtlık, salgın hastalık, göç, savaş gibi toplumu derinden etkileyen hadiselerdir. Toplum yaşantısıyla ilgili olan destan türünde gerçeklikte var olan toponimlere sıklıkla rastlamak mümkündür. Diğer taraftan destanlarda hayalî toponimler de yer alır. Bu türdeki toponimlerin iki farklı şekilde vücut bulduğu söylenebilir. Birinci durumda destanda kullanılan toponim gerçeklikte bulunmamaktadır. Bu türdeki toponimlerin daha ziyade tarihî gerçeklikten uzak destanlarda görüleceği söylenebilir. İkinci durumdaysa toponim gerçeklikte mevcuttur ancak destanda geçen söz konusu olay ve kahramanla ilişkisi tarihin kendisinden değil yaratım sürecinden kaynaklanmaktadır. Destanlar birçok Türk topluluğunda olduğu gibi Başkurt kültüründe de kendisine yer bulmuştur. Başkurtların gerek sosyal hayatlarını gerekse de başka toplumlarla mücadelelerini anlatan destanlarında yaşadıkları coğrafyaya ait toponimlere sıklıkla rastlanmaktadır. Bunlar kadar çeşitli ve yoğun olmamakla birlikte günümüz Başkurt coğrafyasına uzak yerlere ait toponimler de Başkurt destanlarında karşımıza çıkmaktadır. Çalışmada destanlarda yer alan söz konusu uzak coğrafyaların yayılma sahasından bahsedilmiş, destanlarda bu coğrafyalara ait toponimlerin geçmesinde etkili olan unsurlara değinilmiş, bunların tarîhî gerçeklikten ya da destan anlatıcılarının hayal dünyasından ne ölçüde kaynaklandığı ve bu suretle de Başkurt destan anlatıcılarının ulaşılması istenen bir dış coğrafya hayaline sahip olup olmadıkları tespit edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:

Başkurtlar, Destanlar, Toponimler, Tarihî kişilikler, Uzak coğrafyalar

PDF

___

  • Aka, İsmail. (2012). Timur. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 41, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.Baumann, Robert F. (2002). Rusya’nın Türk Bölgelerinde Yayılması. Türkler, C. 18, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.Demir, Bekir. (2002). Başkurdistan: Tarihi, Nüfusu, Etnopolitik Durumu ve Millî Gelişmeler. Türkler, C. 20, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.Kurat, Akdes Nimet (1987). Rusya Tarihi - Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.Marozzi, Justin. (2006). Timurlenk. çev. Hülya Kocaoluk. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.Özşahin, Murat. (2017). Başkurt Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Roux, Jean Paul. (2015). Türklerin Tarihi. çev. Prof. Dr. Aykut Kazancıgil, Lale Arslan Özcan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Rudenko, Sergey İvanoviç. (2001). Başkurtlar. çev. Roza - İklil Kurban. Konya: Kömen Yayınları.Suleymanov, Ahmet vd. (2014). Başkurt Destanları 1-2-3-4. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Şahin, İbrahim. (2016). Adbilim. Ankara: Pegem Akademi.Temir, Ahmet. (2002). Moğol (Veya Türk-Moğol) Hanlığı. Türkler, C. 8, Ankara: Türksoy Yayınları.Togan, Zeki Velidi. (2003). Başkurtların Tarihi. Ankara: Türksoy Yayınları.Yorulmaz, Osman. (2008). 1739-1740 Başkurt Millî Bağımsızlık Mücadelesi. Tarihten Bugüne Başkurtlar - Tarih, Dil ve Kültür Üzerine İncelemeler. der. A. Melek Özyetgin, A. Merthan Dündar, İlyas Kamalov, İstanbul: Ötüken Neşriyat.Yver, G. (1977). Magrib. İslâm Ansiklopedisi. C. 7, İstanbul: MEB Yayınları.
İdil Ural Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 2667-8500
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2019
  • Yayıncı: Bülent BAYRAM
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Kitap tenkidi: Firdevs Hisamitdinova: Seçilmiş Eserler

Sebastian CWİKLİNSKİ

ÇUVAŞ YAZAR ALEKSANDIR ARTEMYEV’İN “ÇUVAŞ KIZI SALAMBİ” ROMANI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Ertuğrul KARAKUŞ

İKİ AYDIN TEK DUYARLILIK AYAZ İSHAKİ VE ÖMER SEYFETTİN’İN HİKÂYELERİNDE TAASUBUN ELEŞTİRİSİ

Dinçer ATAY

/DOk/ EKLİ YÜKLEMLER VE KIYI DİLLERİ: ÇUVAŞÇA, YAKUTÇA, DOLGANCA VE HALAÇÇA

Emine YILMAZ

TARİHTE KAZAK-BAŞKURT İLİŞKİLERİNİN KAZAK ROMANINA YANSIMASI: KAZAK ROMANINDA BAŞKURTLAR

Cemile KINACI

Günümüz Başkurt Coğrafyasını Aşan Toponimler Üzerine Bir Değerlendirme

Sabri TOPAL