Leyla Senem GÖRGÜLÜ, Ayşe SALMAN, Cansu Hilal POLAT, Arzu ÖZEN YAVUZ

Kentsel Bir Arayüz Olarak Kars’taki Rus Dönemi Kamu Yapıları Cephelerinin Göstergebilimsel Analizi

Sokakların, binaların ve açık alanların oluşturduğu bozulmamış kentsel morfolojiler tarihi merkezlerin değerini belirlemektedir. Kentsel kimliği farklı toplumsal etmenlerin şekillendirdiği düşünüldüğünde 1878-1918 yılları arasında özellikle Kars kent kurgusunda Rusların etkisi görülmektedir. Kentsel unsurlar arasında ise kente kimliğini kazandıran temel unsur sokaklardır. Kentsel mekânın dış yüzeyi olan kentsel arayüz, kamusal-özel alan arasındaki geçişi sağlamaktadır ve kent morfolojisinin okunmasına olanak vermektedir. Bu çalışmada, sokak ögesi üzerinden kentsel arayüzün düşey bileşeni olan cephelerdeki farklı kültürlerin tasarım dilinin çözümlemesi hedeflenmektedir. Kars’ta bulunan Haydar Aliyev Caddesinin barındırdığı çeşitli kültürel etkilerin ve farklı kullanım süreçlerinin saptanması amaçlanmaktadır. Çalışma yöntemi olarak cephenin göstergebilimsel parametreleri üzerinden analizi belirlenmiştir. Mimaride göstergebilimsel yöntemin kullanılması göstergelerin üretilmesini, yorumlamaları ve işaretlerin anlama süreçlerini beraberinde getirmektedir. Bu kapsamda çalışmanın yöntemini sokak ile iletişim arayüzü olan ve yapıldığı dönemin veya kültürün izlerini taşıyan cephelerin; kütle örgütlenmesi ve cephe özellikleri, cephe elemanlarının simge ve bağlam özellikleri, cephe düzeninin yüzey ve derin seviyedeki göstergelerinin analizi oluşturmaktadır. Seçilen kamu yapılarının yansıttığı görsel mesaj ve yansıtılan anlamlar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

kentsel kimlik, göstergebilimsel analiz, Kars, kamu yapıları, Baltık mimarisi

Semiotic Analysis of Public Building Facades of Russian Period in Kars as an Urban Interface

The pristine urban morphology of streets, buildings and open spaces determines value of historical centers. Considering that different social factors shape urban identity, influence of Russians was seen especially in urban fiction of Kars between years 1878-1918. Among urban elements, main element that gives city its identity is streets. The urban interface, which is outer surface of urban space, provides transition between public-private spaces and allows morphology of city to be read. In this study, it is aimed to analyze design language of different cultures on facades, which are vertical components of urban interface, through street element. It is aimed to determine various cultural effects and different usage processes of Haydar Aliyev Street in Kars. The analysis of facade through semiotic parameters has been determined as a method. Using semiotic method in architecture brings along production of signs, interpretation, and understanding of signs. Accordingly, method of study is analysis of facades’ indicators (mass organization-facade features, symbol-context features of facade elements, surface-deep level aspects of facade order), which are communication interface with street and carry traces of period or culture in which facade was built. The visual message reflected by selected buildings and reflected meanings were examined.

Keywords:

urban identity, semiotic analysis, Kars, public buildings, Baltic architecture,

PDF

___

Akkurt, M. ve Korkut, T. (2019). Kars’taki Rus dönemi askeri garnizonlarda yer alan kilise örnekleri. G. Yılmaz, R. Çavuşoğlu ve M. Kulaz (Der.), Arkeoloji ve sanat tarihi araştırmaları: yapılar, buluntular, müzeler, çizim ve fotoğraflar eşliğinde içinde (s. 339-344). İstanbul: Hiper Yayın.
Altunsoy, A. (2005). Kentsel tarihi çevre koruma (Kars üzerine bir inceleme). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
Appleyard, D. (1979). The conservation of European cities. Cambridge, Mass.: MIT Press.
Arslan, M. (2015). Kars demiryolu mirasını koruma önerisi ve eski süt tozu fabrikası koruma projesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Arslan, M. (2020). Kars’ın ahşap destekli köy camileri. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 577-614.
Bala, H. A. (2006). Mimarlık-şehircilik, bina-kent, iç-dış, özel-kamusal arasında kentsel arayüzler. Yapı Dergisi, 293, 44–49.
Barthes, R. (1976). Göstergebilimin temelleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Brumfield, W. C. (1991). The origins of Modernism in Russian Architecture. Berkeley: University of California Press.
Çağlar, B. (2012). Bir iletişim biçimi olarak göstergebilim. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 22-34.
Denli, S. (1997). Göstergebilim açısından grafik gösterge anlamlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Dymchenko, М. Е., Dakoro, М. F. ve Dadiyan, D. G. (2021). The problem of form in modern architecture. E3S Web of Conferences içinde (cilt 281, s. 02026). EDP Sciences, Rusya.
Echtner, C. M. (1999). The semiotic paradigm: Implications for tourism research. Tourism management, 20(1), 47-57.
Erişen, S. (2000). Serhat şehri Kars’ın tarihi ve turizmi. İstanbul: Şahsi Yayınları.
Erkarslan, Ö. (2009). Yeşil-yeşilimsi: Ürün göstergebilimi aracılığıyla sürdürülebilir tasarım uygulamalarının eleştirisi. Mimarlık, 349, 75-79.
Erkman, F. (1987). Göstergebilime giriş. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Erman, O. ve Ayalp, G. (2009). Cephe kaplama malzemelerinin simgesel anlamı, bir değerlendirme çalışması. İTÜ Dergisi Seri A: Mimarlık, Planlama, Tasarım, 8(1), 3-14.
Ertürk, S. (1984). Mimari mekânın algılanması üzerine deneysel bir çalışma. Doktora tezi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (Tez numarası 378841).
Gehl, J., Brack, F. ve Thornton, S. (1977). The interface between public and private territories in residential areas. Department of Architecture and Building. Parkville: University of Melbourne.
Guirguis, M. N., Dewidar, K. M., Kamel, S. M. ve Iscandar, M. F. (2018). Semiotic analysis of contemporary Coptic Orthodox church architecture; A case study of Virgin Mary and Saint John the Baptist church in Bab El Louk, Cairo, Egypt. Ain Shams Engineering Journal, 9(4), 3093-3101. doi:10.1016/j.asej.2018.03.006
Güler, T., Şahnagil, S. ve Güler, H. (2016). Kent kimliğinin oluşturulmasında kültürel unsurların önemi: Balıkesir üzerine bir inceleme. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11, 85-104.
Gündoğdu, H. (2006). Kars’ın anıtsal yapıları. F. Özdem (Der.). Kars-beyaz uykusuz uzakta içinde (s. 195-227). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gündoğdu, H. (2010). XIX. yüzyıl Kars yapılarına Baltık mimari üslubunun yansıması. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (18), 79-99.
Gündüz, T. (2001). Kars. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 24, s. 515-518). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Güneş, A. (2013). Bir eserin mimarisini göstergebilimsel bir yaklaşımla okuma ya da mimari göstergebilim: Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası. Erciyes İletişim Dergisi, 3(2), 74-86.
Harvey, D. (2006). Sosyal adalet ve şehir. (M. Moralı, Çev. 2. Baskı). İstanbul: Metis Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 1973).
Hayta, Y. (2016). Kent kültürü ve değişen kent kavramı. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 165-184.
İlgar, E. (2008). Kent kimliği ve kentsel değişimin kent kimliği boyutu: Eskişehir örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Jing, Z. (2018). The expression and application of the characteristics of color symbols in advertising design. X. Song (Der.), The International Conference on Educational Research, Economics, Management and Social Sciences (EREMS 2018) içinde (s. 62-65). Francis Academic Press, Birleşik Krallık. doi:10.25236/erems.2018.014
Karagöz, E. (2005). Kars ve çevresinde aydınlanma hareketleri ve sol geleneğin tarihsel kökenleri 1878-1921. İstanbul: Asya Şafak Yayınları.
Kars İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2021). Kars Hekimevi Binası. 20 Haziran 2021 tarihinde https://kars.ktb.gov.tr/TR-54889/xixyy-baltik-mimari-ornekleri.html adresinden erişildi.
Kürkçüoğlu, E. (2016). Etkileşim arayüzü olarak meydanlar ve yönetimi. Meydanlarda Tasarım, Yönetim ve Organizasyon Sempozyumu içinde (s.165-176). İstanbul.
Lynch, K. (1960). The image of the city. Cambridge: The Technology Press&Harvard University Press.
Lukken, G., Hirschfeld, Y. ve Searle, M. (1993). Semiotics and church architecture: applying the semiotics of AJ Greimas and the Paris School to the analysis of church buildings. Kampen: Kok Pharos Publishing House.
Norberg-Schulz, C. (1979). Genius loci: Towards a phenomology of architecture. New York: Rizzoli International Publications.
Olgyay, V. (2015). Design with climate: bioclimatic approach to architectural regionalism-new and expanded edition. New Jersey: Princeton University Press.
Ortaylı, İ. (1978). Çarlık Rusya’sı yönetiminde Kars, Tarih Enstitüsü Dergisi, 9, 343-362.
Özsel, S. B. (2009). Bina-Kentsel mekân arayüz özelliklerinin kentsel yaya mekânlarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Özyakışır, D. (2017). Göç olgusuna etnik kimlik açısından bir yaklaşım: Kars örneği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 1130-1138.
Rasimgil, M. (2017). Rus yönetiminde Kars şehir merkezinin imarı ve anıtsal yapılar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Serbest, B. D. ve Savaş, N. (2012). Kars ve çevresinde Rus yönetimi (Karskaya Oblast 1878-1917). 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS 2012) içinde (s. 2715-2734). Ankara.
Şenyiğit, Ö. (2010). Biçimsel ve anlamsal ifade aracı olan cephelerin değerlendirilmesine yönelik bir yaklaşım: İstanbul’da Meşrutiyet ve Halaskargazi Caddeleri’ndeki cephelerin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Şenyiğit, Ö. ve Altan, İ. (2011). Anlamsal ifade aracı olan cephelerin değerlendirilmesine yönelik bir yaklaşım: İstanbul'da Meşrutiyet Caddesi'ndeki cephelerin incelenmesi. Megaron, 6(3), 139-150.
Taşçıoğlu, S. ve Atmaca, M. (2015). Tarihi kentlerde kimlik kavramı: Kilis örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(1), 54-63.
Tezcan, E. Ö. (1999). Özgün çevrelerde tarihi ve kültürel mirasın sürdürülebilirliği ve yeni binaların, kent kimliği ve kentsel süreklilik üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Torabi, Z. ve Brahman, S. (2013). Effective factors in shaping the identity of architecture. Middle-East Journal of Scientific Research, 15(1), 106-113.
Türkan, S. (2017). Kars’ta Rus Dönemi’nde (1878-1918) inşa edilen yapıların cephe özelliklerinin analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
Türkan, S. ve Durak, S. (2016). Kars’taki Rus dönemi (1878-1918) yapılarının çatı ve cephe özellikleri. 8. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu. İstanbul.
Wang, X. (2021). Color analysis and application in art design of exterior environment of buildings. Y. Zhang, T. Volodina ve X. Zang (Der.), The 6th International Conference on Arts, Design and Contemporary Education (ICADCE 2020) içinde (s. 440-444). Atlantis Press. doi:10.2991/assehr.k.210106.086

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.