Geleneksel Yapıda Sürdürülebilirlik Bağlamında Uyarlamalı Yeniden Kullanım Önerisi: Antalya/Gazipaşa Gümrük Binası

Geçmişteki yapım ve planlama sürecinin birlikte işletildiği kentsel hafızada önemli yeri olan geleneksel yapıların sürdürülebilir şekilde korunması ve kullanılması bu yapıların devamlılığı bakımından önemlidir. Yapılara özgün kullanımları dışında yeni bir işlev tanımlanırken kent ve kentlinin ihtiyaçları, yapının mekânsal düzeni, bağlamı, fiziksel, ekonomik, sosyo-kültürel sürdürülebilirliğin sağlanması doğru işlevin seçimi için önemli kriterlerdir. Bu çalışmada Antalya/Gazipaşa ilçesinde tescilli geleneksel bir yapı olan Gümrük Binasına yeni bir işlev kazandırılmasına yönelik öneriler tartışılmıştır. Kullanıcılar karar verme sürecine dahil edilerek yapının yeni işlevi, yapı kullanıcıları, yapı sahipleri ve çevre sakinleri üzerinden Çoklu Karar Verme Yöntemi ile Analitik Hiyerarşi Metodu kullanılarak değerlendirilmiştir. Gümrük Binası’nın çevresel, mekânsal analizleri yapılmış belirlenen üst ve alt kriterlerin değerlendirilmesi ile sonuçlar elde edilmiştir. Yapının fiziksel, mekânsal ve kültürel sürdürülebilirliğinin koruma ve onarım sırasında eski plan şemasını değiştirmeden ve insan yoğunluğunu arttırmadan verilecek bir işlevle sağlanabileceği bulgusu elde edilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda yapının mimari değerinin önemli olduğu ve bu mimari değerinde ancak bir kent müzesi gibi yoğunluğu az fakat yapının değerini ortaya çıkarıp ilçenin kültürel hafızasını da koruyacak bir işlevlendirme ile olacağı bulguları elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yerel mimari, analitik hiyerarşi yöntemi (AHP), super decision, yeniden işlevlendirme, Vernacular architecture, analytic hierarchy process, building adaptation

Proposal For Adaptive Reuse in The Context of Sustainability in Traditional Building: Antalya/Gazipaşa Customs House

Traditional buildings, which have an impact on the urban memory where the construction and planning processes were operated in the same period in the past, should be sustainable in conservation, protection and usage way. Applying a new function to buildings other than their original usage is associated with the following criteria: the requirements of the city and its inhabitants, the spatial arrangement and context of the building, and the provision of physical, economic, and socio-cultural sustainability. In this study, suggestions are introduced for the Antalya/Gazipaşa Customs building, which is a registered and traditional building. During the decision-making process, the potential new function of the building has been evaluated by Multi-Purpose Decision Making Processes and Analytical Hierarchy Processes, which are based on the building users, building owners and surrounding residents. Environmental and spatial analyzes of the Customs Building were accomplished, then the outcomes were observed in a participatory manner by evaluating the accepted upper and lower criteria. In conclusion, it was concluded that the building, which has an important architectural value, would be suitable to function as a city museum. Thus, the building density will be low, but it will gain functionality that preserves the cultural memory of the city.

Keywords:

Vernacular architecture, analytic hierarchy process, building adaptation,

PDF

___

Ahunbay, Z. (2013). 2013’ün tartışmalı yeniden kullanım ve ihyaları. TMMOB Mimarlık Dergisi, 374, 49-53. Erişim adresi (18.12.2020): http://www.mimarlikdergisi.com.
Ahunbay Z. (2017). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. İstanbul: YEM Yayınevi.
Ahunbay Z. (2019). Kültür mirasını koruma ilke ve teknikleri. İstanbul: YEM Yayınevi.
Altınoluk Ü. (1987). Eski yapılar yeni fonksiyonlar. İstanbul Türkiye : Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
Altınoluk Ü. (1998). Binaların yeniden kullanımı. İstanbul: YEM Yayınevi.
Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm ve Turizm Müdürlüğü (2010). Dünden bugüne Antalya. Antalya: Cilt 1. Erişim adresi (13.02.2020): http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/DundenBuguneAntalya/DBA-Cilt-1/files/web-c%C4%B1lt1.pdf
Carta Del Restauro (1931). Çev. A. Ağır. Erişim adresi (13.12.2020): http://icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0660878001536681682.pdf.
Common Wadden Sea Secretariat (2018). Leeuwarden Declaration. Ministerial Council Declaration of the 13th Trilateral Governmental Conference on the Protection of the Wadden Sea. Common Wadden Sea Secretariat, Wilhelmshaven, Germany. Erişim adresi (06.04.2021): https://www.waddensea-worldheritage.org/resources/2018-leeuwarden-declaration.
Çelebi G. Ü., Gültekin A. U., Harputlugil U. G., Bedir M. ve Tereci A. (2008). Sürdürülebilir mimarlık. Yapı ve Çevre İlişkileri Seminer Notları. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Sürekli Mesleki Gelişim Merkezi. Erişim adresi: https://arch516.cankaya.edu.tr/uploads/files/1_SURDURULEBILIR_MIMARLIK%281%29.pdf.
Çibik T. H. ve Umaroğulları F. (2019). Yerel mimari bağlamında enerji etkin pasif tasarım analizi- Harabâti Baba Dergâhı örneği. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 16, 391-420.
Douglas J. (2006). Building adaptation. Abingdon Oxon: Spon Press.
Erder C. (2018). Tarihi çevre algısı. İstanbul: YEM Yayınevi.
Erkovan, N. ve Öter, N. (2019). Gazipaşa evleri. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, IX (2), 559-572. doi: 10.13114/MJH.2019.510.
Eyüce, Ö. ve Eyüce, A. (2010). Design education for adaptive reuse. International Journal of Architectural Research (Archnet-IJAR), 4 (2-3), 419-428.
Kincaid D. (2003). Adapting buildings for changing uses guidelines for change of use refurbishment., London: Taylor&Francis Group.
Köprülü Bağbancı Ö., Bağbancı B. ve Aksoy F. (2019). Erdek Ballıpınar Köyü Ballıpınar (Meryem Ana) Kilisesi’nin korunması ve yeniden işlevlendirilmesi. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 18, 101-139.
MSB Harita Genel Müdürlüğü web sitesi. Erişim tarihi: 20.03.2022 https://www.harita.gov.tr/urun/antalya-mulk-idare-il-haritasi/457
Saaty, R. W. (2016). Software for decision making with dependence and feedback, super decisions. Erişim adresi (13.12.2020): https://www.superdecisions.com/sd_resources/v28_man02.pdf.
Saaty, T. L. (1980). The analytic hierarchy process. New York: McGraw-Hill Publishing Company Inc.
Saaty, T. L. (1987). The analytic hierarchy process-what it is and how it is used. Math Modelling, 9 (3-5), 161-176.
Saaty, T. L. (2001). Analytic hierarchy process, Encyclopedia Of Operations Research and Management Science, ss. 19–28.
Sev, A. (2009). Sürdürülebilir mimarlık. İstanbul: YEM Yayınları.
Şen, H., Kaya, A. ve Alpaslan, B. (2018). Sürdürülebilirlik üzerine tarihsel ve güncel bir perspektif. Ekonomik Yaklaşım, 29(107), 1-47.
TDK 2022, 13.12.2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
Tekçe, I. ve Dikbaş, A. (2011). Yüklenici inşaat firmaları için çok kriterli performans ölçme modeli geliştirilmesi. İTÜDERGİSİ/a, 10(1), 151-164. Erişim adresi: http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_a/article/view/1287.
Zakar, L. ve Eyüpgiller K. K. (2020). Mimari restorasyon koruma yöntem ve teknikleri. İstanbul: Ömür Matbaacılık.
Zeren, M. T. (2019). Tarihi çevrede yeni ek ve yeni yapı olgusu. İstanbul: Yalın Yayıncılık.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.