Sovyet Dış Politikasında Türkiye, Balkanlar ve Orta Doğu (1957-1960)

Sovyet Rusya, bloklaşan dünyada doğu devletleri ile yakından ilgilenmiştir. Orta Doğu eksenli olmak kaydıyla bu ülkelerde yaşanan siyasi ve askeri bütün olaylar sürekli merkezinde yer almıştır. Balkan Politikasını da sabit tutan Sovyetler bu bölgenin kendisi için Avrupa’ya açılan tek kapı olması sebebi ile dış politikada Balkanlara özel bir yer ayırmıştır. Ortadoğu’da olduğu gibi Balkan ülkelerinin de iç ve dış politikalarını sürekli takip etmiş ve gerekli olduğunu hissettiği zaman müdahalelerde bulunmuştur. Türkiye’nin bir Balkan ülkesi olup olmadığı noktasında bilim camiasında çok farklı görüşler bulunmaktadır. Ancak gerek mirasını devraldığı Osmanlı Devleti’nin bütün idari sistemlerinin Balkanlarda oluşması gerekse de Avrupa kıtasına dolayısıyla Balkan coğrafyasına dahil olan ve dünya merkezi statüsündeki şehirlerin ilk sıralarında sayılan İstanbul’un içerisinde bulunduğu coğrafyanın Türkiye’de yer alması sebebiyle bir Balkan ülkesi olarak kabul edilebilmektedir. Sovyet Rusya’da bu sayılan sebeplerin de etkisiyle Türkiye ile olan ilişkilerinde tıpkı Orta Doğu ve Balkan ülkelerine davrandığı şekilde yaklaşımlar sergilemiştir. Özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra değişen dünya konjonktürü ve Sovyetlerde yaşanan iktidar değişiklikleriyle Balkanlar, Türkiye ve Orta doğu ile alakalı konularda Sovyet Rusya’nın alakasının arttığı söylenebilir. Bu çalışmamızda bahsi yıllarda Sovyetlerin üç bölgeye karşı izlediği dış politika Tarih biliminin usul ve kaideleri çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Balkanlar, Dış Politika, Sovyet Rusya, Orta Doğu, Uluslararası İlişkiler

Türkiye, the Balkans and the Middle East in Soviet Foreign Policy (1957-1960)

Soviet Russia was closely interested in the eastern states in the bloc world. All political and military events in these countries have always been at the center, provided that they are based on the Middle East. Keeping the Balkan Policy constant, the Soviets reserved a special place for the Balkans in foreign policy, since this region was the only gateway to Europe for them. As in the Middle East, he constantly followed the domestic and foreign policies of the Balkan countries and intervened when he felt it necessary. There are many different opinions in the scientific community about whether Turkey is a Balkan country or not. However, it can be considered as a Balkan country due to the fact that all the administrative systems of the Ottoman Empire, from which it inherited, were formed in the Balkans, and that the geography of Istanbul, which is included in the European continent and therefore the Balkan geography, and which is considered to be one of the cities with the status of a world center, is located in Turkey. With the effect of these reasons, Soviet Russia showed approaches in its relations with Turkey in the same way as it did to the Middle East and Balkan countries. It can be said that Soviet Russia's interest in the Balkans, Turkey and the Middle East has increased with the changing world conjuncture and the power changes in the Soviets, especially after the Second World War. In this study, the foreign policy of the Soviets against the three regions in the mentioned years has been examined within the framework of the methods and rules of the science of history.

Keywords:

Balkans, Foreign Policy, Soviet Russia, Middle East, International Relations,

PDF

___

Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, Fon: 571 Kutu: 35784 Gömlek 141336 Sıra: 25.
Afşar, Erkan, (2019), Türk dış politikasına tarihsel bir bakış: türk-rus ilişkileri (1919-1925), Van YYÜ İİBF Dergisi, 4(7), 134-148.
Aruçi, Muhammed. (2013), Yugoslavya, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.43, Ankara, 573-579. Çapraz, Hayri. (2020), Nikita Sergeyeviç Kruşçev (1894-1971), Atatürk Araştırma Merkezi Atatürk Ansiklopedisi, Ankara, 1-6.
Doğanalp, Tuğba. (2016), Uluslararası hukukta kitle imha silahları ve silahsızlanmaya yönelik girişimler, Journal of International Management and Social Researches Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3,4, 6-15.
Kamalov, İlyas. (2007), Soğuk savaş sonrasında rusya’nın balkanlar politikası, Karadeniz Araştırmaları Dergisi KARAM,13, 99-113.
Kapucu, Davut, (2021), ABD’nin ortadoğu politikasına kendi ulusal güvenlik doktrinleri ekseninde bir bakış, Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 3,2, 220-234.
Kurban, Vefa. (2014), 1950-1960 yıllarında türkiye ile sovyetler birliği arasındaki ilişkiler, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi Journal Of Modern Turkish History Studies, XIV/28, 253-282.
Özalper, Mehmet. (2019), Türkiye’nin bölgesel barış girişimleri ekseninde 17 ekim 1933 tarihli türkiye-romanya dostluk, saldırmazlık, hakemlik ve uzlaştırma antlaşması, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 38, 433-458.
Sander, Oral. (1966), KHRUSHCHEV' den sonra sovyeteler birliği komünist çin ilişkileri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 21,3, Ankara, 253-280.
Saull, Richard G. (1999), Rethinking theory and history in the cold war: the state, military power and social revolution, London, Dissertation Publishing.
Seydi, Süleyman. (2011), Demokrat parti’nin dış politikada alternatif arayışı (1957–1960), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2,14, 1-16.
Tellal, Erel. (2007), Sovyet dış politikası ve gromıko, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 62,3, Ankara, 349-377.
Umar, Ömer Osman. (2020), Bağdat paktı, Atatürk Araştırma Merkezi Atatürk Ansiklopedisi, Ankara, 1-5. Uzman, Nasrullah. (2018), II. Dünya Savaşı Sonrasında Sovyet Talepleri ve Türkiye’nin Tepkisi, Gazi Akademik Bakış, 11,22, 117-142.
Ünlü, Neslihan. (2017), Soğuk savaş döneminde sovyet sosyalist cumhuriyetler birliği’nin orta avrupa ve balkanlara yönelik politikası, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrasya Araştırmaları Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Niğde.
Yücebaş, Ferit. (2021), Dostluktan kaosa boğazlar meselesinin türkiye-sovyetler birliği ilişkilerine yansıması (1920-1953), Tarih ve Toplum Üzerine Araştırmalar I, (Ed: Volkan Tunç ve Türker Uygur), Chisinau, Lambert Academic Publishing, s. 115-149.
Yücebaş, Ferit. (2021), Türkiye-sovyetler birliği ilişkilerinde eksen kayması (1939-1953), Türkiye-Rusya İlişkileri: Dünü, Bugünü ve Yarını, (Ed. İlyas Topsakal ve Alperen Kürşat Zengin), Ankara, 115-136.