C. Ergin EKİNCİ, Burcu TÜRKKAŞ ANASIZ, Elif ILİMAN PÜSKÜLLÜOĞLU

YÜKSEKÖĞRETİM MODELLERİ VE TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM MODELİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yükseköğretim modelleriyle ilgili alanyazında devlet merkezli model, devlet kontrollü model, kıta Avrupası modeli, Fransız modeli, Humboldt modeli, akademik öz yönetim modeli, Alman yükseköğretim modeli, Anglo Amerikan model, Anglo Sakson model gibi pek çok farklı sınıflandırma ile karşılaşılmaktadır. Yükseköğretim modellerine ilişkin bu farklı sınıflandırmalar alanyazında karışıklığa neden olabilmektedir. Bu nedenle, başlangıçta öğrenci ve öğretmen yapılanması şeklinde başlayan yükseköğretim modellerini, temel olarak üç ana başlık altında sınıflandırmak mümkündür. Bunlar; bilgi aktarma işlevini üstlenen merkeziyetçi model, eğitimin yanı sıra araştırmaya da odaklanan araştırma modeli ve girişimci üniversite olarak nitelendirilen piyasa odaklı modeldir. Alanyazında yükseköğretim modellerinin farklı sınıflandırmaları yapılmış olsa da, Türkiye yükseköğretiminin hangi modele göre yapılandığı belirsiz görünmektedir. Türkiye yükseköğretim modelinin, Cumhuriyet sonrası modernleşmenin inşasından ve kamu yönetimi anlayışında benimsenen merkeziyetçi yapılanmadan kaynaklı olarak tek merkezli olduğu savunulabilir. Ancak alanyazında bu durumu detaylı bir şekilde açıklayan ve Türkiye yükseköğretiminin tarihsel süreçte hangi modeli kullandığını değerlendiren bütüncül bir çalışmaya rastlanamamıştır. Türkiye yükseköğretiminin görece yeni olması bu durumun nedenini açıklayabilir olsa da, var olan bu eksikliğin giderilmesi ve Türkiye yükseköğretiminin hangi modele göre yapılandığının ortaya konulması gerekmektedir. Mevcut çalışmada öncelikle yükseköğretim modelleri üç temel sınıflandırma açısından Merkezi Model, Araştırma Odaklı Model ve Piyasa Odaklı Model olarak ele alınmış ve son olarak Türkiye’deki yükseköğretim modeli incelenmiş ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Üniversite yönetim modelleri, Merkezi model, Araştırma odaklı model, Piyasa odaklı model, Türkiye yükseköğretim modeli

PDF

___

Altınkurt, Y., & Iliman-Püsküllüoğlu, E. (2016). Bilim tarihi, sosyoloji ve psikoloji paradigmaları bağlamında eğitim yönetimi. İçinde K. Yılmaz. Eleştirel Eğitim Yönetimi Yazıları. (ss. 1-33). Ankara: Pegem Akademi.
Alemdaroğlu, K. (1996). Çağdaş Üniversite ve Özerklik. İstanbul: Rapor.
Agasisti, T., & G. Catalano (2006). Governance models of university systems towards quasi-markets? Tendencies and perspectives: A European comparison. Journal of Higher Education Policy and Management, 28(3), 245-262, DOI:10.1080/13600800600980056
Antalyalı, Ö. L. (2007). Tarihsel süreç içinde üniversite misyonlarının oluşumu. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 25-40.
Arıkan, İ. (2011). Türk Anayasa hukukunda yükseköğretim. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Arthur, L., Brennan, J., & Weert, E. D. (2007). Employer and higher education perspectives on graduates in the knowledge society: Centre for Higher Education Research and Information. The United Kingdom: Open University.
Bingöl, B. (2012). Üniversite özerkliği. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Carnegie Classifications Update. (2015). 2015 Update Facts & Figures. http://carnegieclassifications.iu.edu/downloads/CCIHE2015FactsFigures.pdf Erişim tarihi: 12.12.2017
Cohen, U., & Sapir, A. (2016). Models of academic governance during a period of nation building: The Hebrew University in 1920-1960s. History of Education, 45(5), 602-620.
Doğramacı, İ. (2007). Türkiye’de ve dünyada yükseköğretim yönetimi. Meteksan, Ankara.
Iliman-Püsküllüoğlu, E., & Ekinci, C. E. (2018). Örgütlerde entelektüel sermaye ve yönetimi. İçinde K. Demir & K. Yılmaz (Ed.). Yönetim ve Eğitim Yönetimi Kuramları. (ss. 357-386). Ankara: Pegem Akademi.
Fındıklı, B. (2017). Exploring higher education govarnance: Analytical models and heuristic frameworks. Journal of Higher Education and Science, 7(2), 392-402.
Gellert, C. (1993). Structural and functional differentiation: Remarks on changing paradigms of higher education in Europe. In C. Gellert (Ed.), Higher education in Europe. London: Jessica Kingsley Publications.
Gürüz, K. (2001). Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim (Tarihçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sistemleri) Ankara: ÖSYM Yayınları 4.
Hanna, D. J. (1998). Higher education in an era of digital competition: emerging organizational models. JALN, 2(1), 66-95.
Herbst, M., Olechnicka, A., & Płoszaj, A. (2011). Higher education institutions: potential, barriers, costs, opportunities. In M. Stanisław (ed.), The Resource-integrating state: Development Potential vs. the Quality of Public Regulations. The Malopolska School of Public Administration and Cracow University of Economics, 107-137.
Josephson, P., Karlsohn, T., & Östling, J. (Eds.). (2014). The Humboldtian tradition: origins and legacies. USA: Brill.
Kenan, S. (2015). Modern üniversitenin oluşum süreci. Osmanlı Araştırmaları, 45, 333-69.
Kurul, N. (2012). Eğitim finansmanı. Ankara: Siyasal Kitapevi.
Lang, D. (2015). Clark’s triangle and fiscal incentives: implications for colleges. College Quarterly, 18(3), n3.
Martin, B. R., & Etzkowitz, H. (2000). The origin and evolution of the university species,http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.599.5719&rep=rep1&type=pdf Erişim tarihi: 18.06.2018.
Meray, S. L. (1971). Üniversite kavramları ve modelleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 26(1).
Mora, J. G. (2001). Governance and management in the new university. Tertiary Education and Management, 7, 95–110.
Muller, S. (1985). Wilhelm von Humboldt and the university in the United States. Johns Hopkins APL Technical Digest, 6(3), 253-256.
Nybom, T. (2003). The Humboldt Legacy: Reflections on the past, present, and future of the European university. Higher Education Policy, 16(2), 141-59.
Özdemir, Ö. (2007). Neo-Liberal Dönemde Bilgi Üretim Süreçlerindeki Değişim ve Üniversitelerin Bu Süreçteki Yeri. Dönüştürülen Üniversiteler ve Eğitim Sistemimiz. Eğitim-Sen Yayınları.
Özdemir, P. (2016). Üçüncü kuşak üniversiteler. Maltepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomik Toplumsal ve Siyasal Analiz Dergisi, 2, 15-33.
Rashdall, H. (1936). TheUniversities of Europe in the Middle Ages. Londra: Oxford University Press, I-III.
Resmi Gazete (1981). 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu. http://www.yok.gov.tr/documents/10279/29816/2547+say%C4%B1l%C4%B1%20Y%C3%BCksek%C3%B6%C4%9Fretim+Kanunu/ Erişim tarihi: 18.06.2018
Resmi Gazete (2011). 28114 Sayılı Kalkinma ajanslari proje ve faaliyet destekleme yönetmeliğinde değişiklik yapilmasi hakkinda yönetmelik. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/11/20111116-7.htm Erişim tarihi: 19.06.2018
Rüegg, W. (2003). Themes. In H. De Ridder-Symoens (ed.) A history of the university in Europe. (3-34). Cabridge: Cambridge University Press.
Salerno, C. (2004). Rapid expansion, extensive deregulation: The development of markets for higher education in TheNetherlands. In P. Teixeira, B. Jongbloed, D. Dill & A. Amasal (Eds.), Markets in higher education: Rhetoric or reality? Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Scheytt, C. M., & Scheytt T. (2005). The Complexity of change in universities. Higher Education Quarterly, 59(1), 76-99.
Schulman, L. S. (2000). The Carnegie classification of institutions of higher education. California: Carnege Publication.
Stone, L. (1964). The educational revolution in England, 1560-1640. The Past and Present Society, 28, 41-80.
Schwartzman, S., & Klein, L. (1994). Higher education and government in Brazil. Government and higher education relationships across three continents: The winds of change. 2.Pergamon Press and the International Association of Universities.
Schwartzman, S. (2002). Higher education and the demands of the new economy in Latin America. Background paper for the LAC Flagship Report. Washington, D.C.:The World Bank.
TAÜG (2016). Araştırma üniversiteleri ve yükseköğretim, araştırma ve inovasyonda uluslararası rekabet. https://pdo.metu.edu.tr/system/files/duyuru/TAUG_Arastirma_Universiteleri_ve_Yuksekogretim_Arastirma_ve_Inovasyonda_Uluslararasi_Rekabet_Raporu_2016.pdf
T.C. 1961 Anayasası (1961). https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa61.htm Erişim tarihi: 20.06.2018
T.C. 1982 Anayasası. (1982). http://www.anayasa.gen.tr/ Erişim tarihi: 21.06.2018
Terzioğlu, T. (2003). Eğitimin Geleceği: Eğitimin ve Üniversitelerin Değişen Paradigması O. N. Babüroğlu (ed.), Sunuş. Sabancı Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s. 3.
Verger, J. (2003). Patterns. In H. De Ridder-Symoens (ed.) A history of the university in Europe. (35-67). Cambridge: Cambridge University Press.
YÖK (2017). Yükseköğretim kurumunun tarihçesi. http://www.yok.gov.tr/web/guest/tarihce Erişim tarihi: 14.02.2018