Tarihi Yarımadada Unutulmuş Bir İsim ve Zamana Direnen Bir Mekân: Saka Baba Dergâhı

Gelibolu Yarımadası her yıl milyonlarca insan tarafından ziyaret edilen ve dolayısı ile gerek ulusal gerekse uluslararası toplum nazarında göz önünde olan bir alandır. Burayı ziyaret eden insanların büyük çoğunluğu her ne kadar şehitlikleri ve yabancı mezarları ziyaret amaçlı geliyor olsa da bu ziyaret esnasında, güzergâhnda yer alan tarihi yarımadanın diğer kültürel varlıkları hakkında da bilgi almaktadırlar. Bu nedenle tarihi yarımadadaki kültür varlıkları üzerine gerçekleştirilen çalışmalar, anlatıların sağlam temele oturtulması için büyük önem arz etmektedir. Ziyaret güzergâhında yer alan kültür varlıklarından biri de Saka Baba Dergâhı’dır. Bu çalışma, tarihi Gelibolu Yarımadası’nda Kadir Baba ismiyle anılan ve bu çalışma ile Saka Baba Dergâhı olduğu tespit edilen tekke hakkındaki tespit ve değerlendirmeleri içermesi bakımından analitik bir çalışmadır. Çalışma için literatür taraması yapılmış ve tekkedeki mezar taşlarında yer alan ifadeler ile Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nden elde edilen döneme ait belgeler araştırmacı tarafından günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Çalışma ile tekkenin bir Bektaşi tekkesi ve isminin “Saka Baba Dergâhı” olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca 1826’da Bektaşiliğin yasaklanması sonrasında bir dönem Kadiriye Tarikatı idaresine geçtiği ve ilerleyen tarihlerde tekrardan Bektaşi Tekkesi olarak faaliyetine devam ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma ile tekkenin gerçek isminin literatüre geçmesi ve mezar taşlarının kataloglanarak kayıt altına alınması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Gelibolu Yarımadası, Kilitbahir, Saka Baba Dergâhı, Kadir Baba Tekkesi

A Forgotten Name in the Historic Peninsula and a Place Resisting Time: Saka Baba Dervish Lodge

The Gallipoli Peninsula is visited by millions of people every year and thus considered prominent both by national and international society. Although most of the people come to the peninsula to visit the martyrs and the foreign graves, they also get information about the other cultural assets of the historical peninsula on the route. For this reason, the studies carried out on cultural assets in the historical peninsula are of great importance for the establishment of a sound basis. One of the cultural assets in the itinerary is Saka Baba Dergâhı, a Dervish lodge. This study is an analytical study, which presents assessments and findings about the lodge in the Gallipoli Peninsula called Kadir Baba but found to be Saka Baba Dergâhı in this study. The relevant literature review was performed; the statements engraved on the gravestones in the lodge as well as the documents of the period obtained from the Ottoman Archives of the Prime Ministry were translated into Turkish by the researcher. It was determined that the lodge was a Bektashi lodge and its name is Saka Baba Dervish Lodge. The further study shows that the lodge was once governed by Kadiriye Tarikatı (Cult) for a while after the prohibition of Bektashism in 1826 and started to serve again as Bektaşi Tekkesi at a later date. The purpose of this study is to introduce the real name of the lodge to the literature and to list and record the gravestones. The aim of the study is to pass the real name of the lodge to the literature and to record the tombstones by categorizing them.

Keywords:

Gallipoli Peninsula, Kilitbahir, Saka Baba Dergâhı, Kadir Baba Tekkesi,

PDF

___

Referans1 Afyoncu, E. (2005). Sorularla Osmanlı İmparatorluğu II, 10. Baskı, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Referans2 Altıer, S. (2018). Çanakkale’de Osmanlı Dönemi Tasavvuf Ortamının İzleri: Tarikat Yapıları. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 24, 79-132.
Referans3 Değerli, A. ve Küçükdağ, Y. (2017). Vesâik-i Bektaşiyân’da Yer Almayan Rumeli’deki Bektaşi Yapıları (1400-1826). Alevilik Araştırmaları Dergisi, 13, 105-136.
Referans4 İnalcık, H. (2017). Osmanlı ve Modern Türkiye. 4. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Referans5 Kayapınar, L. (2010). Balkanlarda Erken Dönem Osmanlı Akıncı Uçbeyleri Bektaşi Miydirler?. Doğumunun 800. Yılında Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildiriler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 245-268.
Referans6 Kurtman, N. (1991). Çanakkale Eserlerinden Örnekler. Vakıf Haftası Dergisi, 8, 171-178.
Referans7 Maden, F. (2012). Edirne Vilayetinde Bektaşî Tekke ve Türbeleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırmaları Dergisi, 64, 55-76.
Referans8 Özel, Ş. (1991). Çanakkale Tesbit Çalışmaları. Vakıf Haftası Dergisi, 8, 165-170.
Referans9 Pekselek, M., M. (2018). İhtiyat Zabiti Münim Mustafa’nın Harp Hatıraları, Kanal Seferi’nden Çanakkale’ye, yay. haz. Ahmet Yurttakal, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Referans10 Şimşek, S. (2007). Avrupa ile Asya Arasında Önemi Bir Geçiş Noktası Gelibolu’da Tarikatlar ve Tekkeler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 251-310.
Referans11 Tuncer, O., C. (1991). Anadolu Kümbetleri 2 Beylikler ve Osmanlı Dönemi. Ankara: Sevinç Matbaası.
Referans12 Yönem, A. (2015). Tarihi Süreç İçinde Çanakkale’de Bektaşilik. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 9, 75-90.
Referans13 Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet Tasnifi Evkaf (BOA. C. EV.), 607-30614.
Referans14 Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadâret Mektûbî Kalemi Nezâret ve Devâir (BOA. A. MKT. NZD.), 22-68.
Referans15 Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadâret Mektûbî Kalemi Nezâret ve Devâir (BOA. A. MKT. NZD.), 30-15.