İmam Ebû Hanîfe’nin Siyaset Anlayışı Ve Siyasî Tutumu

İslam Tarihi boyunca Müslümanlar arasında birçok itikadî, siyasî ve fıkhî ekol ortaya çıkmıştır. Bu ekollerden biri Müslümanların büyük çoğunluğunu teşkil eden Ehl-i Sünnet mezhebidir. Onun da en büyük amelî ve fıkhî oluşumlarından biri olan Hanefîlik’tir. Bu oluşumun kurucusu olarak kabul edilen İmam Ebû Hanife (ö. 150/767), İslâmî ilimlerin muhtelif dallarında görüş beyan etmiş bir âlimdir. İmam Azam Ebû Hanife’nin itikat ve hukuktan sosyal ve siyasal hayata kadar geniş yelpazede görüş ve fikirleri mevcuttur. Onun düşüncelerini ahlak, sosyal ve siyasal hayattan uzak, İslam toplumunun geçirdiği tarihî aşama ve tecrübelerden arındırılmış sırf itikadî ve fıkhî esaslar çerçevesinde değerlendirmek eksik olacaktır. Dolayısıyla Ebû Hanîfe’nin ileri sürdüğü görüşlerinin arka planında bir ahlâkî duruş, içtimaî bütünlük ve siyasî birlik endişesi yattığı söylenebilir. Zira onun fikir ve tutumu, itikadî ve hukukî alanda olduğu gibi ahlâkî, siyasî ve sosyal alanda da incelenmeye değerdir. Ancak görüş beyan ettiği ve tutum takındığı her bir konuyu ele almak, başlı başına bir makale veya kitap konusu olabilir. Dolayısıyla bu çalışmada ele alacağımız konu, onun toplum ve siyasete dair görüş ve tutumlarıdır.

Anahtar Kelimeler:

: Siyaset, Hukuk, Mezhep, Anlayış, Tutum

The Imam Ebu Hanifah Understanding of Politics and Political Attitude

Many Islamic, political and religious schools have emerged among Muslims throughout Islamic history. One of these schools is the Ahl al-Sunnah, which constitutes the majority of Muslims. One of the largest operative and legal formations of these is the Hanafism. Imam Abu Hanifa (d.150 / 767), who is accepted as the founder of this formation, is a scholar who expressed his opinion in various branches of Islamic sciences. It will be incomplete to evaluate his ideas within the framework of purely religious and jurisprudential principles, free from moral, social and political life and free from the historical stages and experiences of Islamic society. Therefore, it can be said that there is a moral stance, social integrity and political unity in the background of Abu Hanif's views. Thus, his ideas and attitudes are worth examining in the moral, political and social fields, as well as in the rhetoric and law. However, to investigate each of the subjects in which he expressed his opinions and attitudes can be a subject of article or book in itself. Therefore, the subject that we will discuss in this study is his views and attitudes towards society and politics

Keywords:

Politics Law, Sects, Understanding, Attitude, Obedience,

PDF

___

Aliyyu’l-Kari. (1979). Fıkh-ı Ekber Şerhi, trc. Yunus Vehbi Yavuz, İstanbul: Çağrı Yayınları, Atalan, M. (2006). “Ebû Hanîfe ve Alioğulları”, Dinî Araştırmalar Dergisi, cilt: 8, sayı: 24. Aydın, A. (2018). “Devlet İdaresine Dair Konulara Fıkıh Eserlerinde Az Yer Verilmesini İbn Haldun’nun Realist Siyaset Teorisi Ekseninde Değerlendirme”, Türkiye’de Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, Sayı 6. Aydın, M. A. (1990). “İslam Hukukunda Devlet Başkanının Tayini Usulü”, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları. Bağdadî, H. (trs.). Tarihu Bağdad, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye. Bakıllanî, K. E. (1947). et-Temhid, Kahire: Matbaatu’l-Behiyye. Batur, M. R. (2018). Zeydilik ve Selefilik Arasında İbnü’l-Vezir, Ankara: Gece Akademi. Beyazizade, A. E. (2000). İmam-ı Azam Ebû Hanîfe’nin İtikadî Görüşleri, çev. İlyas Çelebi, İstanbul: MÜ İlahiyat Vakfı Yayınları. Cessas, E. (1947). Ahkamu’l-Kur’an, Kahire: Matbaatu’l-Behiyye. Cin, H.-Akgündüz, A. (1996). Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları. Ebû’l-Ferec, A. (trs.). Makati’l-Talibin, nşr. Ahmed Sakr, Kahire: Daru İhyai’l- Kütübi’l-Arabiyye. Ebû Hanife, N. (2018). İmam-ı Â’zam’ın Beş Eseri, trc. Mustafa Öz, İstanbul: İfav Yayınları. Ebû Zehra, M. (trs.). İslam’da İtikadî, Siyasî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi, İstanbul: Yeni Şafak Yayınları. _____________, (1981. Ebû Hanîfe, çev. Osman Keskioğlu, İstanbul: Can Kitapevi. Gazalî, E. H. (1898). İhya’u Ulumi’d-Din, İstanbul. _____________, (1351). Nasihatü’l-Mülük, neşr. Celaleddin Humeyî, Tahran. Hamidullah, M. (1993). İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ, İstanbul: İrfan Yayınları. İbn Esir, İ. (1407/1987). el-Kamil fi’t-Tarih, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, İbn Humam, K. (trs.). Şerhu Fethi’l-Kadir, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye. İbn Sa’d, M. (trs.). et-Tabakatu’l-Kubra, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye. İslamoğlu, M. (2009). İmamlar ve Sultanlar, İstanbul: Düşün Yayıncılık. Kapar, M. A. (1998). İslam’ın İlk Döneminde Bey’at ve Seçim Sistemi, İstanbul: Beyan Yayınları. Katib, A. (2010). Sünni Siyasal Düşüncesinin Gelişimi Demokratik Hilâfete Doğru, trc. Muhammed Coşkun, İstanbul: Mana Yayınları. Kerderî, H. (1981). Menakibu’l-İmamu’l-Azam, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-Arabî. Kutlu, S. (2002). Türklerin İslamlaşma Sürecinde Mürcie ve Tesirleri, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. _____________, (2003). Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdîlik, Ankara: Kitâbiyât Yayınları. Köse, H.M. (2009). “Siyaset”, İstanbul: Diyanet İslâm Ansiklopedisi. Lewis, B. (1997). İslam’ın Siyasal Söylemi, (The Politicial Language of Islam), çev. Ünsal Özkay, İstanbul: Phoneix Yayınları. Maturidî, E. M. (2005). Te'vilatu’l-Kur’an, (Te'vîlatu Ehl-i Sünne), Beyrut: Daru'l- Kutubi'l- İlmiyye. Maverdî, E. H. (1990). el-Ahkamu’s-Sultaniye, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-Arabî. Mevdudi, E. (trs.). Hilafet ve Saltanat, trc. Ali Gencel., İstanbul: Hilal Yayınları. Nesefî, E. M. (1993). Tabsıratu’l-Edille,, thk. Hüseyin Atay, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Nevin, A. M. (1990). İslam Siyasi Düşüncesinde Muhalefet, çev. Vecdi Akyüz, İstanbul: İz Yayıncılık. Nursi, B. S. (2001). Emirdağ Lahikası, İstanbul: Zehra Yayıncılık. _____________, (2013). İçtimai Dersler, İstanbul: Zehra Yayıncılık. _____________, (2012). Müdafaalar, İstanbul: Zehra Yayıncılık. _____________, (2013). Tarihçe-i Hayat, İstanbul: Zehra Yayıncılık. Oral, O. (2018). “Mâtüridi’de Din-Siyaset İlişkileri ve Yönetim İlkeleri”, Kayseri: I. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi. Özel, M. (2015). İmam Ebû Hanîfe ve Hanefî Mezhebi, Ankara: DİP Yayınları. Pezdevî, E. Y. (1980). Ehl-i Sünnet Akaidi, (trc. Şerafeddin Gölcük), İstanbul: Kayıhan Yayınları. Reşit Paşa, H. Ş. A. (2002). “Ebû Hanîfe’nin Siyaset Anlayışı”, sad. Mevlüt Uyanık, İslami Araştırmalar Dergisi, cilt: 1, sayı: 1-2. Sabunî, N. (1982). Maturidiyye Akaidi, çev. Bekir Topaloğlu, Ankara: Santi, P. (1995). “İslam’ın Başlangıcında Belli Başlı Siyasi ve Felsefi Akımlar”, AÜİF İslamî İlimler Enstitüsü Dergisi, trc. M. Sait Yazıcıoğlu, sayı: 5. Sarmış, İ. (2010). Şura’dan Saltanata, Teokrasiye ve Laisizme Yönetim, İstanbul: Düşün Yayınları. Sarıkaya, M. S. (1994). “Ehl-i Sünnet’in Devlet Telakkisinde İki Mesele: İdari Sistem, Devlet Reisine İtaat”, SDÜİF Dergisi, sayı:10. Saymerî, K. E. A. (1405/1985). Ahbâru Ebî Hanîfe ve Ashâbihî, Âlemü’l-Kütüb. Senhurî, A. (2001). Fikhu’l-Hilafe ve Tatavvuruha, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-Arabî. Taberî, E. C. M. (1967). Tarihu’l-Umem ve’l-Muluk, thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-Arabî. Taftazanî, S. (trs.). Şerhu’l-Makasıd, thk. Abdurrahman Umeyra,Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-‛İlmiyye. Udeh, A. (1982). İslam ve Siyasi Durumumuz, trc. Beşir Eryarsoy, İstanbul: Pınar Yayınları. Uyanık, M. (2015). Ebû Hanîfe ve Said Nursi’de Sivil İtaatsizlik, İstanbul: Ufuk Yayınları. Yazır, E. M. H. (1979). Hak Dini Kur’an Dili, , İstanbul: Eser Neşriyat. Zorlu, C. (2013). Âlim ve Muhalif, İstanbul: İz Yayıncılık.