ÇOCUKLARIN İSTENMEYEN DAVRANIŞLARINA KARŞI ANNELERİN KULLANDIKLARI İLETİLERİN NİTELİKSEL ANALİZİ

Bu araştırmada 4-6 yaş grubu çocuğa sahip annelerin, çocuklarının istenmeyen davranışları karşısında; çocuklarını uyarmak ve istenmeyen davranışı değiştirmek için kullandıkları iletiler incelenmiştir. Ayrıca bu iletilerin niteliğinin annenin empatik eğilimi, iletişim becerisi ve eğitim düzeyine göre değişip değişmediği araştırılmıştır. Araştırmaya Konya ili, merkez ilçelerindeki 12 farklı okul öncesi eğitim kurumuna devam eden toplam 253 çocuğun annesi katılmıştır. Annelere çocuklarının istenmeyen davranışlarını içeren beş farklı problem durumu verilmiştir. Her bir problem için âBu sorunla siz karşılaşmış olsaydınız, istenmeyen bu davranışı düzeltmek için nasıl bir ifade kullanırdınız?â şeklinde açık uçlu sorular sorulmuştur. Alınan cevaplar; çözüm iletileri, bastırıcı iletiler, dolaylı iletiler ve ben dili iletileri açısından içerik analizine tabi tutulmuştur. Ayrıca çalışmaya katılan annelere Korkut (1996)'un âİletişim Becerilerini Değerlendirme Ölçeğiâ ile Dökmen (1988)'in âEmpatik Eğilim Ölçeğiâ uygulanmıştır. Araştırma sonunda annelerin beş farklı tipteki istenmeyen çocuk davranışı karşısında en çok oranda sen dili iletilerinden olan çözüm iletilerini; en az oranda ise ben dili iletilerini kullandıkları belirlenmiştir. Annelerin, beş farklı tipteki çocukların istenmeyen davranışları karşısında, kullandıkları iletiler bazı istenmeyen davranışlarda iletişim becerisi ve eğitim düzeyi değişkenlerine göre değişirken; empatik eğilim değişkenine göre değişmediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

İleti, Okul Öncesi Eğitim, Anne Eğitim Düzeyi, Empatik Eğilim, İletişim Becerisi,

QUALITATIVE ANALYSIS OF MESSAGES USED BY MOTHERS AGAINST MISBEHAVIORS OF CHILDREN

In this study, messages used by mothers of children 4-6 year to warn and to fix children's misbehaviors were examined. In addition, whether the quality of these messages varied according to empathic tendency, communication skill and education level of the mothers were investigated. A total of 253 mothers whose children attending to 12 different preschool education foundations placed in central towns of Konya participated in the study. Five problems which could be encountered, concerning with misbehaviors of children, were presented to mothers. For each problem, open-ended questions like âwhat kind of expression do you use when you meet this type of problemâ to fix this misbehavior were asked to the mothers. Obtained answers from the questions were subjected to content analysis from the point view of solution messages, put-down messages, indirect messages and I-messages. In addition, Korkut (1996)`s Communication Skills Assessment Scale and Dökmen (1988)`s Empathic Tendency Scale were applied to the mothers participating in the study. At the end of study, it was seen that mothers used solution messages which was one of you-messages in higher rate and I-messages in lower rate when five misbehaviors were based on. While the messages used by mothers against five misbehaviors varied according to communication skills and education level of mothers in some behaviors, the messages did not vary in respect to empathic tendency of the mothers.

Keywords:

Message, Preschool Education, Mother Education Level, Empathic Tendency, Communication Skill, ,

PDF

___

Arıkan, S., (2007). İlköğretim Okullarında Çocuğu Olan Ana
Babaların Eğitim Gereksinimlerinin Saptanması ve okulların Bu Gereksinimleri Karşılamadaki Mevcut Durumu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Balcı, S. ve Yılmaz, M., (2000). Çocukları Anaokuluna Devam Eden Annelere Verilen İletişim Becerileri Eğitiminin Ailenin
İşlevlerine Etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 14, ss:17-25 Balcı, S., (1996). Danışma Beceri Eğitiminin Üniversite
Öğrencilerinin İletişim Becerileri Düzeylerine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Baltaş, A. ve Baltaş, Z.(2012). Stres ve Başa Çıkma Yolları. 16. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Barnett, M.A., (1990). Empathy and Related Responses in
Children. N. Eisenberg and J. Stearyer (Eds.). Empathy and its Development, New York: Cambridge University Press, pp 146-162. Barry, J.E., Robb, O.S. and Graham, D.B., (1992). Communication
Skills Training and Patient’s Satisfaction. Health Communication, Volume: 4, Issue: 2, pp:115-170. Borrys, D., (1981). Initial Level of Self-Disclosure as a
Predictor of Attrition from a Communication Skills Training Program for Paraprofessionals. ERIC, Counseling and Personnel Services Clearinghouse, Document #ED 212941
Bulut, I., (1993). Ruh Hastalığının Aile İşlevlerine Etkisi.
Ankara: TC Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Yayınları. Campbell, F.A., and Taylor, K., (2009). Early childhood programs that work for economically disadvantaged children. E. Essa and M. Burnham (Eds.), Informing our practice: Useful research on young children’s development. Washington, DC: National
Association for the Education of Young Children, pp. 203-215. Ceyhan, A.A., (1993). Anne Babaların Empatik Eğilim Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Coşkuner, A.,(1994). İletişim Becerilerini Geliştirme Eğitiminin İş Görenlerin Çatışma Eğilimine, Yalnızlık Düzeylerine ve İş
Doyumlarına Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Cotton, K., (2008). Developing Empathy in Children and Youth.
School Improvement Research Series (SIRS) / Northwest Regional Educational Laboratory. www.nwrel.org/scpd/sirs/7/cu13.html. (Erişim Tarihi: 13/09/2008).
Cüceloğlu, D., (2006). Yeniden İnsan insana. 18. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Çağdaş A., (1997). İletişim Dilinin 4-5 Yaş Çocuklarının Sosyal
Gelişimine Etkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çağdaş A., (2008). Anne-Baba-Çocuk İletişimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
Çam, S., (2002). İletişim Becerileri Eğitim Programının Öğretmen Adaylarının Ego Durumlarına ve Problem Çözme Becerisi Algılarına Etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, Cilt:2, Sayı: 12, ss: 14-23.
Çelik, F., (2001). Grupla Savunucu İletişim Azaltma Programının
Üniversite Öğrencilerinin Savunucu Davranış Düzeylerine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Dalen, J.V., Van Hout JCHM., Wolfhagen, HAP., Scherpbier, AJJA., Van Der Vleuten, CPM., (1999). Factors Influencing the Effectiveness of Communication Skills Training: Programme
Contents Outweigh Teachers’ Skills. Medical Teacher, Volume: 21, Issue: 3, pp: 308-311. Demirci, E.E., (2002). İletişim Becerileri Eğitiminin Mesleki
Eğitim Merkezine Devam Eden Genç İşçilerin İletişim Becerilerini Değerlendirmelerine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Deniz, İ., (2003). İletişim Becerileri Eğitiminin İlköğretim 8.
Sınıf Öğrencilerinin İletişim Becerisi Düzeylerine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Dökmen, Ü., (1988). Empatinin Yeni Bir Modele Dayanılarak
Ölçülmesi ve Psikodrama ile Geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt:21, Sayı: 1, ss:1551
Dökmen, Ü., (2008). İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Dönmezer, İ., (1999). Ailede İletişim ve Etkileşim. 2. Baskı.
İstanbul: Sistem Yayıncılık. Dulmen, A.M. and Holl, R.A.,(2000). Effect of Continuing
Pediatric Education in Interpersonal Skills. European Journal of Pediatrics, İssue: 159, 489-495. Egan, G., (1994). Psikolojik Danışmaya Giriş. F. Akkoyun (Çev.). Ankara: Form Ofset.
Eisenberg, N.I., (1982). Social Development. C.B. Koop and J.B.
Krakow (Eds.). The Child Development in Social Context. London: Addison Publishing Company. Eisenberg, N., Guthrie, I.K., Murphy, B.C., Sherpart, S.A., Cumberland, A. and Carlo, G., (1999). Consistency and Development of Prosaically Dispositions: A Longitudinal Study.
Child Development, Volume: 70, Issue: 6, pp:1360-1372.
Eroğlu, N., (1995). Empatik Eğilim Düzeyleri Farklı Annelerin
Çocuklarının Uyum ve Başarı Düzeyleri. Yayımlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimler Enstitüsü. Feshbach, N.D., (1997). Empathy: The Formative Years
Implications for Clinical Practice. A.C. Bohart and L.S. Greenberg (Eds.). Empathy Reconsidered: New directions in Psychotherapy, Washington: D.C. American Psyciatric Press. Fişek, G.O. ve Yıldırım, S.M., (1993). Çocuk Gelişimi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Flannagan, D. and Hardee, S.D., (1994). Talk About Preschooler’s Interpersonal Relationships: Patterns Related to Culture, Ses and Gender of Child. Merrill-Palmer Quarterly, Volume: 40, Issue: 4, pp: 523-537.
Geçtan, E., (1998). İnsan Olmak. 19. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Genç, Ş. ve Senemoğlu, N., (2001). Okul Öncesi Eğitimi. (Modül 12), Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğrenme Öğretmen El Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Gordon, T., (1993). Etkili Öğretmenlik Eğitimi. E. Aksay ve B.
Özkan (Çev.). İstanbul: Ya-Pa Yayınları. Gordon, T., (1996a). E.A.E. Etkili Ana-Baba Eğitimi: Ailede
İletişim Dili. E. Aksay (Çev.). 2. Baskı. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Gordon, T., (1996b). E.A.T. Etkili Ana-Baba Eğitiminde
Uygulamalar. E. Aksay (Çev.). İstanbul: Sistem Yayıncılık. Gordon, T., (1999). Çocukta Dış Disiplin mi? İç Disiplin mi? E.
Aksay (Çev.). İstanbul: Sistem Yayıncılık. Gökçe, O., (2002) İletişim Bilimine Giriş. 4. Baskı. Ankara: Turhan Kitabevi.
Güzel, Ş., (2006). Dört Altı Yaş Grubu Çocuğa Sahip Annelerin
Aile Eğitimine Yönelik İhtiyaç Duydukları Konuların Belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Hohman, M. and Weikart, P.D., (1995). Education Young Children.
Michigan: High/Scope Educational Research Foundation. Hughes, R. and Wilson, P., (1988). Behavioral Parent Training: Contingency Management Versus Communication Skills Training with or without the Participation of the Child. Child and Family
Behavior Therapy. Volume: 10, Issue: 4, pp: 11-23. Jongeward, D. ve James, M., (1993). Kazanmak İçin Doğarız. 2.
Baskı. T. Şenruh (Çev.). İstanbul: İnkılap Kitabevi. Kaya, Ö., (1994). Annelere Verilen Eğitimin Çocuklarına Karşı
İstenmedik Tutumlarına Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kaya, Ö.M., (2002). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Uygulanan
Programlara Ailelerin İlgi ve Katılımları ile Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Aile Eğitimine Katkısı konusunda Anne-Baba Görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Kıncal, R.Y., (1993). Aile ve Eğitim. Eğitim Dergisi, Sayı:5, ss:63-69.
Korkut, F., (1996). İletişim Becerileri Değerlendirme Ölçeğinin
Geliştirilmesi: Güvenirlik Ve Geçerlik Çalışmaları. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, Cilt:2, Sayı: 7, ss: 18-23. Korkut, F., (2005). Yetişkinlere Yönelik İletişim Becerileri
Eğitimi. Hacettepe Üniversite Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 28, ss: 143-149. Kruijveri I.P.M., Kerkstra, A., Kerssens, J.J., Holtkamp, C.C.M., Bensing, J.M.. and Wiel, H.B.M., (2001). Communication between Nurses and Simulated Patients with Cancer: Evaluation of a Communication Training Programme. European Journal of Oncology Nursing, Volume: 5, Issue: 3, pp: 140-150.
Kurbet, H., (2010). Anaokuluna Devam eden Çocukların Duygusal
Düzenleme Becerileri ile Annelerinin Empatik Eğilim ve Tutumlarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Kurtulmuş, Z. ve Temel, Z.F., (2004). Anne Eğitim Programının 46 Yaş Çocuğu Olan Alt Sosyo Ekonomik Düzeydeki Annelerin ve Babaların Aile İlişkilerini Algılamasına Etkisi. XII. Eğitim
Bilimler Kongresi. Ankara, Bildiriler Kitabı, Cilt: III, ss: 1857-1877.
Lay, D.M. and Dopyera, J., (1987). Becoming Teacher of Young
Children. New York: Random House. Nakkula, M.J. and Nikitopoulos, C.E., (2001). Negotiation
Training and Interpersonal Development: An exploratory Study of Early Adolescents in Argentina. Adolescence, Volume: 36, Issue: 141, pp: 1-20. Navaro, L., (1987). Çağdaş Ana/Baba Eğitimi Neleri Kapsayabilir? Ya-Pa Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri.
İstanbul: Ya-Pa Yayınları, ss: 43-47. Navaro, Leyla (1990). Beni Duyuyor musun? 3 Baskı. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
Navaro, L., (1995). Çocukla İletişim Nasıl Kurulur? Ana-Baba
Okulu. 5. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi, ss:129-140. Navaro, Leyla (2001). Gerçekten Beni Duyuyor musun? 7 Baskı.
İstanbul: Remzi Kitabevi. Nystul, M.S., (1982). The Effects of Systematic Training for
Effective Parenting on Parental Attitudes. The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied, Volume: 112, Issue: 1, ss:63-66. Ömeroğlu E. ve Can Yaşar, M., (2002). Ev merkezli Aile Çocuk
Eğitim Programının Ev Ortamına Etkisi. Erken Çocukluk Gelişimi ve Eğitimi Sempozyumu: Geleceğe Bakış. Ankara: Kök Yayıncılık, ss: 34-51. Öz, F., (1992). Hemşirelerin Empatik İletişim Becerisi ve Eğilimine Eğitimin Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özel, O., (1996). Ana Baba Okulu (Bir Yetişkin Eğitimi Denemesi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özen, A.İ., (1999). Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların
Annelerine Eğitim Uzmanlarıyla Çalışırken Gerekli Olan Etkili İletişim Becerilerinin Kazandırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özgit, Ş., (1991). İletişim Becerileri Konusunda Verilen
Eğitimin İletişim Çatışmalarına Girme Eğilimi Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Pervin, L.A., (1993). Personality: Theory and Research. 6th Ed.
Oxford, England: John Wiley & Sons. Bayhan, P. ve Artan, İ., (2004). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi.
İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Satterfield, J.H., Hoppe, C.M., and Schell, A.M., (1982). A
Prospective Study of Delinquency in 110 Adolescent Boys with Attention Deficit Disorder and 88 Normal Adolescent Boys. The American Journal of Psychiatry, Volume: 139, Issue: 6, pp: 7957
Sızak, M., (1999). Bir İletişim Becerileri Programının Engelli
Çocukların Ergen Kardeşlerine ve Ailelerine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü. Stephen, H., (1993). Conflict Resolution with Young Children.
Watson: Australian Early Childhood Association. Sucuka, N., Özkök, S.Ü. ve Vardar, B., (1997). Anne Çocuk Eğitim Programı: Uygulama ve Değerlendirme. Okul Öncesi Eğitimi
Sempozyumu: Okul Öncesi Eğitimde Yeni Yaklaşımlar. Ankara: Türkiye Okul Öncesi Eğitimi Derneği, ss: 51-83. Şahin, R., (1999). The Effect of The Communication Skills
Training Program on Loneliness and Assertiveness Level. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Şendil, G. ve Kaya Balkan, İ., (2005). Anne Baba Olmak “Çocuğun
Eğitimi Ailede Başlar”. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Tarhan, U., (2000). Kişiler Arası İlişkiler Eğitiminin
Öğretmenlerin İletişim Becerileri ve Öz Farkındalıkları Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Topçu Kabasakal, H.Z., (2001). Uyum Sorunlu çocukların Aile
İşlevlerini İyileştirmede Anne Eğitim Gruplarının Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Turan, E.Ö., Aksoy, A. ve Turla, A., (1997). Anne Çocuk Eğitimi
Programı. Okul Öncesi Eğitim Sempozyumu: Okul Öncesi Eğitimde Yeni Yaklaşımlar. Ankara: Türkiye Okul Öncesi Eğitimi Derneği, ss: 89-91. Turan, E.Ö., Tezel Şahin, F., Turla, A. ve Can, M., (1997).
Çocukluk Döneminde Ev Ortamının Çocuğun Eğitimine Etkisi. I. Ulusal Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi. Bildiriler Kitabı, ss: 316-335. Ülgen,G. ve Fidan, E.,(1991). Çocuk Gelişim. 7. Basım. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Vatansever, M., (2002). Farklı Liselerde Öğrenim Gören
Öğrencilerin Okullara Girişte ve Bitirirken Sahip Oldukları İletişim Becerilerinin Belirlenip Kıyaslanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Voltan Acar, N., (2012). Yeniden Terapötik İletişim Kişiler
Arası İlişkiler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Wasserman, G.A., Miller, L.S., Pinner, E. and Jaramillo, B., (1996). Parenting Predictors of Early Conduct Problems in Urban, High-Risk Boys. Journal of the American Academy of Child &
Adolescent Psychiatry, Volume:35, Issue:9, pp:1227-1236.
Whirter, J.Mc. and Voltan Acar, N., (2005). Çocukla İletişim. 2. Baskı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Yavuzer, H., (1994). Anne-Baba ve Çocuk. 7. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1994.
Yavuzer, H., (1995). Yaygın Ana-Baba Tutumları. Ana-Baba Okulu.
Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi, ss: 111-128. Yavuzer, H., (1996). Çocuk Eğitimi El Kitabı. 2. Baskı.
İstanbul: Remzi Kitabevi. Yavuzer, N., (2001). İletişim ve Etkili Yaşama Kültürü.
Çocuklarımız İçin Eğitim Sohbetleri. Ankara: Pegem Yayıncılık. Yeşilyaprak, B., (2003). Çalışan Anne ve Çocuk “Siz Başrolü
Seçtiniz”. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Yüksel-Şahin, F., (1997). Grupla İletişim Becerileri Eğitiminin
Üniversite Öğrencilerinin İletişim Beceri Düzeylerine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.