Sanayi Kuruluşlarının Mekânsal Değişim Üzerindeki Etkileri: Kozan Şehri Örneği

Bu çalışma Kozan şehrinin mekânsal büyümesini ve şehrin çevresinde meydana gelen arazi kullanım değişimini incelemektedir. Şehir alanı artan nüfusun ihtiyacını karşılamak üzere etrafına doğru hızla yayılarak büyümüştür. Kozan merkezinin yaşadığı mekânsal değişim uydu görüntüleriyle saptanarak şehirsel büyümenin nedenleri belirlenmeye çalışılmıştır. Farklı yıllara ait uydu görüntüleri sınıflandırılarak arazi kullanım/örtüsü haritaları oluşturulmuştur. 1985-2022 yılları arasında şehrin yayılma alanında meydana gelen değişim arazi kullanım/örtüsü haritaları kullanılarak belirlenmiştir. İncelenen dönemde, Kozan şehri ve çevresinin arazi kullanımında büyük değişiklikler meydana gelmiştir. 1.800 hektarlık tarım arazisi konut ve konut dışı kentsel kullanıma dönüşmüştür. Sonuç olarak, hızlı kentleşme neticesinde arazi kullanımı/örtüsü önemli bir değişim ve dönüşüme uğramıştır. Şehirsel yayılmanın plansız bir şekilde devam etmesi, ilçe merkezinin etrafında yer alan tarım arazilerinin gelecekte daha da azalacağına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

nüfus artışı, şehirleşme, mekansal değişim, arazi kullanım/örtüsü, Organize Sanayi Bölgesi, Kozan

Effects of Industrial Organizations on Spatial Change: The Case of Kozan City

This study examines the spatial growth of Kozan city and the land use change occurring around the city. The urban area has increased to meet the needs of the increasing population. The spatial change in Kozan was determined using satellite images and the causes of urban growth were tried to be determined. Land use/cover maps were created by classifying images of different years. The change in the expansion area of the city between 1985-2022 was determined using these maps. Over the analysed period, major changes have been taking place in land uses of Kozan city and its neighbourhood. 1800 hectares of agricultural land has transformed into residential and nonresidential urban uses. Consequently, due to rapid urbanization, land use/cover has undergone a significant change and transformation. The unplanned continuation of urban sprawl in the periphery of town center indicates that the agricultural lands will most likely decrease further in the future.

Keywords:

population growth, urbanisation, spatial change, land use/cover, Organised Industrial Zone, Kozan,

PDF

___

Anderson, J. R., Hardy, E. E., Roach, J. T. ve Witmer, R. E. (1976). A land use and land cover classification system for use with remote sensor data. Washington, DC, USA: US Government Printing Office.
Ayhan, F. (2022). Beylikdüzü ilçesinde (İstanbul) sanayi faaliyetlerinin gelişimi, yapısı ve dağılışı üzerine coğrafi bir inceleme. Humanitas, 10(20), 1-22.
Aydın, Y. (2020). Konut politikalarında eşitsiz benzerlik Türkiye ve İngiltere’nin kamusal aktörleri. İnsan &Toplum Dergisi, 10(4), 445-469.
Cengiz, A. E., Çavuş, Z. C., ve Koç, T. (2014). Çanakkale ve Kepez yerleşmelerinde sulu tarım alanları kentleşme ilişkisi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 12(1), 69-88.
CORINE. (2015). CORINE (Coordination of Information on the Environment). https://corine.tarimorman.gov.tr/corineportal/files/metaveri.pdf
Çavuş, C. Z. (2007). Çanakkale’de kentsel gelişimin uzaktan algılama ve GPS ölçümleri izlenmesi. Coğrafya Dergisi, (15), 44-58.
Demir, K. ve Çabuk, S. (2010). Türkiye’de metropoliten kentlerin nüfus gelişimi. Sosyal Bilimler Dergisi, (28), 193-215.
Devlet İstatistik Enstitüsü, (1935). DİE genel nüfus sayımı. http://www.mku.edu.tr/files/200-0cfb0f06-28b5-4acf-9ed8-138ec43c4d95.pdf
Dewan, A. M. ve Yamaguchi, Y. (2009). Land use and land cover change in greater Dhaka, Bangladesh: using remote sensing to promote. Applied Geography, (29), 390-401.
Döker, M. F. ve Gül, A. (2019). Adapazarı’nda şehirsel büyüme süreci ve arazi kullanım değişiminin izlenmesi (1985-2019). Türk Coğrafya Dergisi, (73), 67-78.
Ertunç, H. (1991). Kozan ilçesinin beşerî ve ekonomik coğrafyası / nüfus, yerleşme ve ekonomik özellikleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Gürbüz, M., Denizdurduran, M., Karabulut, M., ve Kızılelma, Y. (2012). Uzaktan algılama ve CBS kullanarak Elbistan ovasında arazi kullanımı/arazi örtüsünde meydana gelen değişimlerin incelenmesi. KSÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi, (Özel Sayı), 30-37.
Harita Genel Müdürlüğü. (2022). HGM Mülki İdare Sınırları. https://www.harita.gov.tr/urun/turkiye-mulki-idare-sinirlari/232
Kara, H. (1988). Çukurova’da kentleşme ve sanayileşmenin tarım topraklarına etkisi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 32(1-2), 267-280.
Kara, H. (1989). Cumhuriyete kadar Çukurova nüfusu. Coğrafya Araştırmaları Dergisi (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu Yayını), 1(1), 115-121.
Kaya, Ö. ve Toroğlu, E. (2015). Kayseri’nin şehirsel gelişiminin izlenmesi ve değişim analizi. Türk Coğrafya Dergisi, (65), 87-96.
Kaya, H. E. ve Taylan Susan, A. (2020). Sürdürülebilir bir kentleşme yaklaşımı olarak, ekolojik planlama ve eko-kentler. İDEALKENT, 11(30), 909-937.
Keleş, R. (1972). 100 soruda Türkiye’de şehirleşme, konut ve gecekondu. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Keleş, R. (1980). Kentbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Keleş, R. (1995). Kentleşme ve Türkçe. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, (6), 1-5.
Keleş, R. ve Ünsal, A. (1982). Kent ve siyasal şiddet. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları.
Kızılelma, Y., Karabulut, M., ve Gürbüz, M. (2013). Niğde şehri ve çevresinin zamansal değişiminin uzaktan algılama ve CBS kullanılarak incelenmesi. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken, 5(3), 21-34.
Kolios, S. ve Stylios, C. D. (2013). Identification of land cover/land use changes in the greater area of the Preveza peninsula in Greece using Landsat satellite data. Applied Geography, (40), 150-160.
Kozan Meslek Yüksekokulu. (2022). Kozan Meslek Yüksekokulu Yüksekokulumuz. https://kozan.cu.edu.tr/cu/hakkimizda/yuksekokulumuz.
Kozan OSB Raporu. (2021). Kozan Organize Sanayi Bölgesi 1/5000 1/1000 ölçekli revizyon imar planı açıklama raporu. Kozan-OSB-Revizyon-Imar-Plani-_Onay-ve-Aski__Ek_Plan-Aciklama-Raporupdf.pdf.
Köse, M., Tate, N. ve Tansey, K. (2017). İkili eşleme ve hacimsel nüfus tahmini teknikleri kullanarak nüfus dağılışının haritalanması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 339-363.
Köy Hizmetleri, (1984). Adana ili arazi varlığı. Ankara: T. C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
Olğaç, İ. ve Doğan, M. (2020). Edirne şehrinin arazi kullanımının zamansal değişimi (1990-2018). Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(1), 26-36.
Özçağlar, A. (2003). Coğrafyaya giriş (3. Baskı). Ankara: Hilmi Usta Matbaacılık.
Özcan, K. ve Gündoğar, R. (2015). Organize sanayi yatırımlarının mekânsal gelişim süreçlerine etkileri: Tuzla (İstanbul) örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (64), 11-18.
Reis, S. (2008). Analyzing land use/land cover changes using remote sensing and GIS in Rize. Sensors, 8(10), 6188-6202.
Sandal, K. E. ve Gürbüz, M. (2003). Mersin şehrinin mekânsal gelişimi ve çevresindeki tarım alanlarının amaç dışı kullanımı. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1), 117-130.
Sertkaya Doğan, Ö. ve Gökburun, İ. (2019). İstanbul’da köyden mahalleye evrilen yerleşmeler. Coğrafya Dergisi, (39), 73-87.
Shalaby, A. ve Tateishi, R. (2007). Remote sensing and GIS for mapping and monitoring land cover and land-use changes in the northwestern coastal zone of Egypt. Applied Geography, (27), 28-41.
Sönmez, M. E. (2012). Adana şehrinin alansal gelişimi ve yakın çevresinin arazi kullanımında meydana gelen değişimler. Türk Coğrafya Dergisi, (57), 55-69.
Sümer, F. (1963). Çukurova tarihine dâir araştırmalar (Fetihten XVI. yüzyılın ikinci yarısına kadar). Tarih Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-98.
Tekeli, İ. (1998). Türkiye’de cumhuriyet döneminde kentsel gelişme ve kent planlaması. Y. Sey (Ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s. 1-24). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Toroğlu, E. (2009). Bor şehrinin kuruluş ve gelişmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21), 173-194.
Türkan, O. (2021). Kentsel ve kırsal nüfus tespiti sorunu: Adana ve Osmaniye ili örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 19(2), 368-404.
Türkiye İstatistik Kurumu, (2022). Nüfus İstatistikleri. www.tuik.gov.tr.
USGS. (2022). Earth Explorer. https://earthexplorer. usgs.gov.
United Nations. (2022). Revision of world urbanization prospects. New York: United Nations.
Wu, Q., Li, H. Q., Wang, R. S., Paulussen, J., He, Y., Wang, M., Wang, B ve Wang, Z. (2006). Monitoring and predicting land use change in Beijing using remote sensing and GIS. Landscape and urban planning, 78(4), 322-333.
Yılmaz, M. (2015). Türkiye’de kırsal nüfusun değişimi ve illere göre dağılımı (1980-2012). Doğu Coğrafya Dergisi, 20(33), 161-188.
Yıldız Görentaş, S., ve Sargin, S. (2021). Mersin, Tarsus ve Adana hattındaki şehirsel büyümenin mekânsal etkileri. Cografya Dergisi, (43), 127-142.