HİTİT HUKUKİ METİNLERİNDE ATAERKİLLİK VE ANAERKİLLİK IŞIĞINDA VERASET

Anadolu’nun ilk merkezi siyasi devletini kuran Hititler, askerî, siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda olduğu gibi hukuk alanında da özenli bir kurumsallaşmaya gitmiş, “Eski Devlet” zamanından itibaren muhtelif konularda kanun hükümleri hazırlayıp kayıt altına almıştır. Bunlar, devletin işleyişiyle ilgili ferman, vasiyetname, talimatname ve 200 maddeden oluşan ve tarım, üretim, ceza hukuku ve aile hukuku gibi birçok alanda hükümler içeren Hitit kanunudur. Kanun niteliğindeki hükümlerde aile hukuku, evlenme, boşanma, içgüveyilik, evlatlık alma gibi konuların yanı sıra veraset hususunda da bilgiler bulunmaktadır. Hitit hukuki metinlerinde veraset meselesi ataerkil aile yapısı temelinde ortaya çıkmıştır. Nitekim I. Hattušili, Hitit tahtı için kız kardeşi Haštayar’ın oğlu Huzziya’yı veliahtlıktan azledip yerine I. Muršili’yi veliaht tayin ettiğini vasiyet etmiştir. Telipinu Fermanı’nda kraliyet ailesinin veraset sırası düzenlenirken kralın hiç oğlu yoksa en büyük kızının kocasının kral yapılması ve Hitit kanununun bazı maddelerinde erkekler kadınlardan daha önceliklidir. Bütün bunlar Hititlerde ataerkil toplum yapısının bir neticesidir. Bunun yanında kadınların da “iwaru” denilen çeyizleri vardır ki evlenen kadının yanında kocasının evine götürdüğü bu çeyiz, kadın öldüğünde ardında bırakabileceği mirası, boşanma durumunda ise yanında babasının evine getirebileceği mal varlığıdır. Hitit kanunlarında kadınların erkeklere göre bazı ayrıcalıklarının olması, Hititlerde anaerkil bir aile yapısının bulunduğu görüşünü ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca bu durum M.Ö. III. Binyılda Anadolu’da var olan yerli anaerkil aile yapısından kalma izler olarak da görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hitit, Anadolu, Hukuk, Veraset

PDF

___

AKINTÜRK Turgut.; ATEŞ, Derya. (2017), Medeni Hukuk, Beta Yayınları, İstanbul, 23. Baskı.ALP, Sedat. (1953), “Hitit Devleti’nin İç Bünyesi” IV. Türk Tarih Kongresi, Ankara, ss.38-45.ALP, Sedat. (2005), Hitit Çağında Anadolu Çiviyazılı ve Hiyeroglif Yazılı Kaynaklar, Tübitak Yayınları, Ankara, 6. Baskı.AYDIN, Mustafa. (2014), Kurumlar Sosyolojisi, Açılım Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2. Baskı.BALKAN, Kemal. (1948), “Eti Hukukunda İçgüveyilik”, D.T.C.F. Dergisi, Cilt VI, S. 3 ss. 147-152BRYCE, Trover, (2002). Hitit Dünyasında Yaşam Ve Toplum, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 1. Baskı.DEVELLİOĞLU, Ferit. (2002), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara, 19. Baskı.DİNÇOL, Mehmet Ali. (1982), ‘‘Hititler’’, Anadolu Uygarlıkları Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi I., Görsel Yayınları, Ankara, ss.18-120.ERSOY, Arif.; REYHAN, Esma. (2001) ‘‘Hitit Devleti’nin Siyasi Gücü ile Ekonomik Kurumları Arasındaki İlişkiler’’, IV. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, Ankara, ss., 115-133.GURNEY, Oliver Robert. (2001), Hititler, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 1. Baskı.İMPARATİ, Fiorella. (1992), Hitit Yasaları, İtalyan Kültür Heyeti Yayınları, Ankara.KARAUĞUZ, Güngör. (2018), Hitit Yasaları, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.KILIÇ Yusuf, (2014), Eskiçağ Aile Hukuku (Asur, Babil ve Hitit Devletlerinin Yıkılışına kadar), Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.KINAL, Füruzan. (1962), Eski Anadolu Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.ORHUN, Murat. (2010), Hitit Aile Hukuku Ve Eski Hukuk Dönemi Roma Hukuku”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.5, ss. 35-55REYHAN, Esma. (1998), ‘‘Ana Hatlarıyla Hitit İdari Sistemi’’, Türkiye’de Sosyal Bilimlerin Gelişmesi ve Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Sempozyumu Bildirileri, Ankara, ss.189-211.SEVİNÇ, Fatma. (2008) ‘‘Hititler’in Anadolu’da Kurdukları Ekonomik ve Sosyal Sistem’’, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 17. ss. 11-32. ÜNAL, Ahmet. (2005), Hititler Devrinde Anadolu III, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.ÜNAL, Ahmet. (2007), Anadolu’nun En Eski Yemekleri Hititler ve Çağdaşı Toplumlarda Mutfak Kültürü, Homer Yayınları, İstanbul.YAKAR, Jak. (2007), Anadolu’nun Etnoarkeolojisi Tunç ve Demir Çağlarında Kırsal Kesimin Sosyo-Ekonomik Yapısı, Homer Yayınları, Çev: Selen Hırçın Riegel, İstanbul, 1. Baskı.