II. Meşrutiyet Dönemi İstanbul’da İmar Faaliyetleri (1908-1914)

23 Temmuz 1908’de Meşrutiyetin ilan edilmesini sağlayan İttihat ve Terakki üyeleri, ülkenin asayişini, siyasetini, mali idaresini kontrol ederek ülkeyi yıkımdan kurtarmayı hedeflerken bir yandan da batı ülkelerinden aldıkları ilhamla ülkelerini bayındır hale getirmek istemişlerdir. Çok geniş topraklara sahip olan Osmanlı Devleti için özellikle yol ve ulaşım önemli bir problem olmuştur. Başkent İstanbul için de bu durum geçerlidir. O yüzden eldeki imkânlar ve alınan borçlar doğrultusunda bir yandan yollar inşa edilmeye, yenilenmeye ya da genişletilmeye çalışılırken bir yandan da durdurulamayan yangınlar sebebi ile ahşap yapı sisteminden kagir yapıya geçilmiştir. Yapılanlar yol ve binalarla sınırlı kalmamış, şehri güzelleştirmek için bahçeler ormanlar inşa edilirken, şehrin simgesi olan camiler, saraylar da restore edilmiştir. Ayrıca 1910 yılında İstanbul’a elektrik gelmiştir. Savaş dönemleri faaliyetler azalmakla birlikte, Meşrutiyet idarecileri bu süreçte ellerinden geldiği kadar şehri imar etmiştir.

Reconstruction Activities In Istanbul at Second Constitutionalist Period (1908-1914)

Members of the Union and Progress Party who had declared the Constitutional Monarchy on July 23, 1908, aimed to save the country from destruction by controlling the public order, politics and financial administration. Also, they wanted to develope country with the inspiration received from the western countries. Ottoman Empire had a very large territory and especially road construction and transportation was an important problem. This problem also applied to the capital Istanbul. In this period, in the direction of possibilities and received debts, the roads were tried to be constructed, renewed and expanded. Also, due to the unstoppable fires, the masonry structure was began to be prefered instead of the wood structure system. The construction was not limited with the roads and buildings. In the same time, gardens and forests were built to make the city beautiful as well as the mosques and palaces, were the symbols of the city, had been restored. In 1910 electricity was started to be used at Istanbul. Along with the decrease in activities during the war periods, the administrators of the Constitutional Monarchy had tried to build the city as much as possible.

PDF

___

Babıâli Evrak Odası
Başbakanlık, Muamelat Genel Müdürlüğü
Dâhiliye, İdare
Dâhiliye, Mektubi Kalemi
Dâhiliye, Muhaberat-ı Umumiye Dairesi
Meclis-i Vükela
“Şehremanetine Açık Mektup”, Tanin Gazetesi, 12 Kanunuevvel 1324, No: 145.
Tanin Gazetesi, 7 Kanun-i Sani 1325, No: 27-496.
Resimli İstanbul Gazetesi, 29 Haziran 1325, No:4.
“Sokak Tozları”, Resimli İstanbul Gazetesi, 6 Temmuz 1325, No:5.
“Teşekkür”, Adl ve İhsan Gazetesi, 19 Nisan 1327, No:2.
Serveti Fünun Dergisi, 12 Mayıs 1327, No:1042.
“Tarik Bedeli”, Peyam Gazetesi, 17 Kanunu Evvel 1329, No:47.
“Meclis-i Umumi Vilayeti”, Peyam Gazetesi, 18 Kanunu Evvel 1329, No:48.
“Şehremaneti”, Peyam Gazetesi, 18 Kanunu Evvel 1329, No:48.
“Teşekkürname!”, Arz-u Hal Gazetesi, 11 Mart 1910, No:5.
“Turkish Parliament House Burnt Down”, The Times, 20 January 1910, Is:39174.
“A Telephone System For Constantinople”, The Times, 23 March 1911, Is: 39540.
“Great Fire at Constantinople”, The Times, 24 July 1911, Is: 39645. Kitap ve Makaleler
Ahmed Rıza Bey’in Anıları, Haz. Bülent Demirbaş, Arba Yayınları, İstanbul 1988.
AĞANOĞLU, H. Yıldırım, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Tarihi Göç, İstanbul 2011.
AKŞİN, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İmge Kitabevi, Ankara 2014.
ALUS, Sermet Muhtar, İstanbul Yazıları, haz. Erol Şadi Erdinç, Faruk Ilıkan, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1994.
BABACAN, Hasan, Servet Avşar, Cavid Bey Meşrutiyet Ruznamesi, C.I, TTK Yayınları, Ankara 2014.
BARİNG, Maurice, İstanbul’dan Mektuplar 1909-1912, çev. Mahmut Muku, Dergah Yayınları, İstanbul 2008.
BELGE, Murat, İstanbul Gezi Rehberi, 10. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2004.
ÇELİK, Zeynep, 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998.
ÇETİN, Deniz, Toplum ve Mekân İlişkisinin Kent Dinamikleri İçinde İncelenmesi ve Tarlabaşı Örneği, (İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2008.
Düstur, Tertip I, IV. Cilt, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul 1299.
ERGİN, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-ı Belediye, C.III, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1995.
ERGİN, Osman Nuri, İstanbul Şehreminleri, haz. Ahmed Nezih Galitekin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 1996.
EYİCE, Semavi, Tarih Boyunca İstanbul, 3. Baskı, Etkileşim Yayınları, İstanbul 2010.
GÜNDÜZ, “Doğan, Emektar Kulenim Unutulmuş Bir Hizmeti: Galata Kulesi’ndeki Saatleri Ayarlama Küresi”, Toplumsal Tarih Dergisi 126, 2004, ss.26-29.
GÜNEŞ, İhsan, Türk Parlamento Tarihi, Meşrutiyete Geçiş Süreci I. Ve II. Meşrutiyet, I. Cilt, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
GÜNEŞ, İhsan, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hükümetler, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2012.
KARPAT, Kemal, Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
KAYSERİLİOĞLU, R. Sertaç, Dersaadet’ten İstanbul’a Tramvay I, İ.E.T.T. Genel Müdürlüğü, 2. Baskı, İstanbul 2003.
KOÇU, Reşat Ekrem, “Babıâli Yangınları”, İstanbul Ansiklopedisi, c.IV, İstanbul 1960, ss. 1762-1765.
KUBAN, Doğan, “İstanbul’un Tarihi Yapısı”, Mimarlık Dergisi,8/5, 1970, ss.25-48.
Mantran, Robert, Istanbul dans le deuxieme moitié XVII siécle, Maisonneuve, Paris 1962.
ORTAYLI, İlber, Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, Hil Yayın, İstanbul 1985.
RAYMOND, André, Osmanlı Döneminde Arap Kentleri, çev. Ali Berktay, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 1995.
SAKAOĞLU, Necdet, “Yangınlar”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.VII, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayınları, İstanbul 1994, ss.427-438.
SCHRADER, Friedrich, İstanbul, çev. Kerem Çalışkan, Remzi Kitabevi, İstanbul 2015.
SEZER, Sennur - Adnan Özyalçıner, Öyküleriyle İstanbul Anıtları, c.I, Evrensel Basım Yayın, İstanbul 2010.
ŞEHSUVAROĞLU, Haluk Y., Asırlar Boyunca İstanbul, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları 1956.
Tahsin Paşa’nın Yıldız Hatıraları, Sultan Abdülhamid, 5. Baskı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1999.
TEKELİ, İlhan, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kentsel Dönüşüm”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, c.IV, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, ss.878-890.
TİNAYRE, Marcelle, Bir Kadın Gezgin Tinayre’nin Günlüğü, çev. Engin Sunar, Aksoy Yayıncılık, İstanbul 1998.
TOPUZLU, Cemil, 80 Yıllık Hatıralarım, Güven Yayınevi, İstanbul 1951.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya, Saray ve Ötesi, haz. Nur Özmel Akın, Özgür Yayınları, İstanbul 2003.
YILDIRIM, Seyfi, Balkan Savaşları ve Sonrasındaki Göçlerin Türkiye Nüfusuna Etkileri, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 8/16, (Güz 2012), ss. 75-92.