Enver hoca döneminde arnavutluk’ta din-devlet ilişkisi

Enver Hoca(1908-1985) İkinci Dünya Savaşı’nda Partizan birlikleriyle birlikte mücadele ederek ülkesini İtalyan ve Alman işgalinden kurtarmış ve bağımsız bir Arnavutluk yaratmıştır. Böylece Arnavutluk için bir ulusal kahraman olarak iktidarı ele geçirmiş ve kesintisiz olarak kırk yıl Arnavutluk’u yönetmiştir. Marksist-Leninist İdeoloji ile Stalinist bir anlayışı benimseyen Enver Hoca diktatör bir yönetim biçimi uygulamış ve ülkesini ileri devletler seviyesine çıkarmak için çalışmıştır. Bu kapsamda bir yandan eğitim ve kadın hakları konularında başarılar elde etmişse de diğer yandan ifade ve inanç özgürlüğü, seyahat etme özgürlüğü gibi insanların en temel hak ve özgürlüklerini kısmen veya tamamen kaldırmıştır. Enver Hoca iktidara geldiği andan itibaren dine olumsuz bakmıştır. Marksist ideolojiyi takip ederek, dini insanları uyuşturan bir afyon gibi görmüştür. Enver Hoca bazı tedbirlerle Arnavutluk’ta tüm dinleri yirmi yıl içinde kaldırmayı hedeflemiştir. Nihayet 1967’de Arnavutluk’u dinsiz devleti ilan etmiş, 1976’da dine karşı bazı maddeleri olan yeni bir anayasa çıkarmıştır. Ancak ne yasak konulursa konulsun insanların inançlarına yasaklar ile engel olunamayacağı bir kez daha görülmüştür. Enver Hoca’nın ölümünden kısa süre sonra 1990’da Arnavutluk tekrar din ve inanç özgürlüğüne kavuşmuştur.

Religion and state relations in albania during the enver hoxha period

Enver Hoxha and his Partizan comrades fought against the invader armies of Germany and Italy during World War II and created an independent Albanian state. Thereafter, Enver Hoxha ruled the country continuously for forty years. Enver Hoxha implemented a dictatorial form of goverment. He enjoyed Marksist-Leninist ideology and Stalinist political view and did his best to develop his country when he was in power. In this context, on the one hand, he performed well particularly in education and women’s right issues, on the other hand, he almost completely eliminated the basic human rihgts of his people, such as the freedom of expression, freedom of religion and traveling. Enver Hoxha had a negative idea on religion since he came to power. He saw the religion as the opium of masses. He aimed to eliminate all religion in Albania within twenty years with some measures. He declared Albania an atheist state and assigned a new constitution, which had some rules against religion. However, it was seen that no one canprevent the freedom of religion through prohibition. Albania gained its freedom of religion and belief in 1990 shortly after the death of Enver Hoxha.

PDF

___

I. ARŞİV BELGELERİ
1. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi(BCA)
BCA, Fon Kodu:03010,Kutu Kodu:233, Dosya No:570, Belge No:12.
BCA, Fon Kodu:03010, Kutu No:233,Dosya No:570, Belge No:19.
BCA, Fon Kodu:030180102, Kutu No:199, Dosya No:68, Belge No:2.
II.TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ZABIT CERİDELERİ
Cumhuriyet Senatosu, Tutanak Dergisi, Cilt:3, Toplantı:11, 32‟inci BirleĢim, 08.02.1972, s.128.
III.RESMİ YAYINLAR
Ayın Tarihi, Sayı:148, 1-31 Mart 1946.
Ayın Tarihi, Sayı:160, 1-31 Mart 1947.
Ayın Tarihi, Sayı:189, 1-31 Ağustos 1949.
Ayın Tarihi, Sayı:166, 1-30 Eylül 1946.
Ayın Tarihi, Sayı:215, 1-31 Ekim 1951.
Ayın Tarihi, Sayı:276, 1-30 Kasım 1956.
IV. GAZETELER
1. Cumhuriyet Gazetesi
Cumhuriyet Gazetesi, 15 Nisan 1973.
Cumhuriyet Gazetesi, 24 Ekim 1976.
Cumhuriyet Gazetesi, 30 Aralık 1976.
Cumhuriyet Gazetesi, 22 ġubat 1977.
Cumhuriyet Gazetesi, 07 Ocak 1978.
Cumhuriyet Gazetesi, 17 Kasım 1982.
2.Milliyet Gazetesi
Milliyet Gazetesi, 29 Kasım 1973
3.Hürriyet Gazetesi
Hürriyet Gazetesi, 13 Ağustos 1950.
Hürriyet Gazetesi, 09 Mart 1951.
4.Tercüman Gazetesi Tercüman Gazetesi, 15 Nisan 1985.
5.Ulus Gazetesi
Ulus Gazetesi, 22 Ağustos 1969.
Ulus Gazetesi, 16 Eylül 1969.
V.HATIRALAR
HOCA, Enver. Marksist-Leninist Teoriyi Devrimci Pratikle Sımsıkı Birleştirerek Öğrenelim, Ankara, Temmuz 1975.
ŞİMŞİR, Bilal N. Türkiye–Arnavutluk İlişkileri Büyükelçilik Anıları (1985-1988), Avrasya Stratejik Araştırma Merkezi Yayınları (ASAM Yayınları), Ankara, 2001.
VI.TETKİK ESERLER
AKMAN, Halil. Paylaşılamayan Balkanlar. İstanbul, Aralık 2006.
BARTL, Peter. Milli Bağımsızlık Hareketleri Esnasında Arnavutluk Müslümanları (1878- 1912). (Çeviren: Ali Taner), İstanbul, 1998.
BAŞDOĞAN, Ferhat. “Arnavutluk ve Türkiye-Arnavutluk İlişkileri”, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Stratejik Etütler Bülteni, Yıl 25, Sayı:86, Eylül 1991, s. 62-74.
BEILMANN, Georgia E. Albania: Religion, Identity and Solidarity, USA, 2005.
BIBERAJ, Elez. Albania-A Socialist Maverick. USA, 1990.
BOZBORA, Nuray. “Arnavut Milliyetçiliğinin Doğuşu, Gelişimi ve Günümüze Etkileri”, Avrasya Dosyası, Cilt 14, Sayı 1, s. 143-146.
BRAHAJ, Sokol. “Arnavutların Din Anlayışları”, Balkan Günlüğü, 04 Nisan 2009, s. 4.
BULUT, Faik. “Arnavutluk Bektaşileri”, Atlas Aylık Coğrafya ve Keşif Dergisi, Sayı 128, Kasım 2003, s. 41-60.
BURKE, John. “Albania-Museum of Marxism”, National Review, November 12, 1982, s. 1414.
CRAMPTON, R.J. İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Balkanlar. (Çeviren Emel Kurt), İstanbul, 2007.
CRAMPTON, R.J. “Themes-Balkan Communist Leaders” Journal of Southern Europe and the Balkans, Volume 6, Number 3, December 2004.
DRABEK, Jan. “Albania in Focus-Report From Albania-A Former Ambassador Finds Both Hope and Despair in Albania”, New Presence (The Prague Journal of Central Europe Affairs), Prag-Çekoslovakya, Autumn, 2005, s. 37.
ELSIE, Robert. “Historical Dictionary of Albania”, European Historical Dictionaries, No:42, USA, 2004.
FISCHER, Bernd J. Balkan Strongmen, Dictators and Authoritarian Rulers of South-Eastern Europe. London, 2006.
“From the Partisan Movement of the Second World War to the Kosova Liberation” Journal of Communist Studies and Transition Politics, Vol.25, No.1, March 2009, s. 48–72 ;
GLENNY, Misha. Balkanlar 1804-1999 Milliyetçilik, Savaş ve Büyük Güçler, İstanbul.
GÜLÇİÇEK, Ali Duran. “Arnavutluk‟ta Bektaşilik ve Tiran‟daki 7. Uluslararası Bektaşi Kongrelerinden İzlenimler”, Hacı Bektaşı Veli Araştırma Dergisi, Ankara, Kış 2000/16, s.7-91.
Hacı Bektaşı Veli Araştırma Dergisi, Arnavutluk Özel Dosyası-II, Bahar 2005/33, Mart 2005, Ankara.
HAUSER, Ernest O. “The Red Rape of Albania”, The Saturday Evening Post, Bari-Italy, November 26, 1949, s. 26-27; 116-118.
HIORTH,Finngeir.“Albania:An Ateheistic http://www.georgefox.edu/academics/undergrad/departments/soc- swk/ree/Hiorth_Albania_articles_previous.pdf İT: 08 Temmuz 2012 State?”,
HURLEY, Mark J. “Albania, The Church Triumphant in Ruins”, America, February 20, 1993, s. 4-5.
HUTCHING, Raymond. Perpectives on Albania. Newyork, USA, 1992.
HYSI, Shyqyrı. “Arnavutluk Bektaşiler Birliğindeki Kriz ve İlerici Bektaşiler Grubu” (Çev. Aylin Ceylan), Hacı Bektaşı Veli Araştırma Dergisi, Yaz 2004/30, s. 267-303.
JACQUES, Edwin E. The Albanians-An Ethnic History From Prehistoric Times to the Present. Volume 2, North Carolina, USA, 2009.
JAZEXHI, OLSI. “Komünizm Sonrası Arnavutluk‟ta İslamofobi‟nin Politik Suiistimali 2” http://tercumeler.blogspot.com/2008/10/komnizm-sonras-arnavutlukta_29.html İT: 8 Temmuz 2012.
KALAYCIOĞLU, Ersin. “Balkanlarda Milliyetçilik ve Siyasal Yaşam:1918-1939”, Murat Sarıca Adına Sempozyum 30-31 Ocak 1993, İstanbul, 1994, s. 49-67.
KAVAS, Ahmet. “Arnavutluk”, Diyanet Aylık Dergisi, Sayı 197, Mayıs 2007, s. 58-61.
KÜÇÜK, Murat. Tarihten Günümüze Makedonya ve Arnavutluk’ta Bektaşilik-Bir Nefes Balkan. İstanbul Mayıs 2005.
LOGORECI, Anton. The Albanians-Europe’s Forgotten Survivors. London, 1977.
MCGOWAN, James C. “Martyr For a Forgotten Country” America, March 2, 1991, s. 26-248.
NEZA, Agim, Albania. Tiran, 2003.
O‟DONNELL, James S. A Coming of Age Albania Under Enver Hoxha. USA, 1999.
ÖZFATURA, Mustafa Necati, “Tarihten Günümüze Arnavutluk ve Gerçekler”, Yeni Türkiye, Türk Dünyası Özel Sayısı II, İstanbul, Temmuz-Ağustos 1997, Yıl 3, Sayı 16, s.1853- 1858.
PEARSON, Owen. Albania as Dictatorship and Democracy, From Isolation to the Kosovo War (1946-1998), London, 2006.
Portrait Of Albania. The 8 Nentori Publishing House, Tirana, 1982.
POULTON, Hugh. Balkanlar –Çatışan Azınlıklar, Çatışan Devletler. Türkçesi: Yavuz Alagon, İstanbul, Nisan 1993.
REGNERY, Alfred S. “Pilgrimage to Albania”, The American Spectator, September 2010, s. 58-60.
“Religious Genocide in Albania”, America Feb. 2, 1985, s. 77.
SAT, Burak Reis Sat. “Arnavutluk: Dün ve Bugün”, Strateji 1996/3,s.109-147.
SCHWARTZ, Stephen. “Enverists” and „Titoists‟ – Communism and İIslam in Albania and Kosova, 1941–99: From the Partisan Movement of the Second World War to the Kosova Liberation” Journal of Communist Studies and Transition Politics, Vol.25, No.1, Washington- USA, March 2009, s. 49.
TAİKIRAN, Cemalettin Taşkıran. Balkanlarda İzlerimiz. Ankara, 2010.
TORRENS, James S. “Albania, Never or Next”, America, March 2,1991,Vol.164,No.8, s. 232- 235.
TURAN, Ömer. “Balkan Ülkelerinde Dini Eğitim”, Avrasya Etuüdleri, TİKA Yayınları, Kış 2002, Sayı:21, s. 101-113.
VICKERS, Miranda. The Albanians-A Modern History. London-Newyork, 1995.
WACHTEL, Andrew Baruch. Dünya Tarihinde Balkanlar (Çeviren: Ali Cevat Akkoyunlu), İstanbul, Ekim 2009.