Ertuğrul Şeref HÜCÜPTAN

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA KAYNAK VE BELGELERLE “PAŞA TEŞKİLATI”

Birinci Dünya Savaşı’nda Başkumandan Vekili Enver Paşa’nın talebi üzerine, Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun, Osmanlı ordusunu takviye etmek için gönderdikleri ve bazı kaynaklarda “Paşa Teşkilatı” olarak ifade edilen birliklerle ilgili, mevcut olan bilgiler oldukça yetersizdir. Var olan bilgiler parça parça ve sınırlı olup, bir kısmında da bazı farklılıklar görülmektedir. Ayrıca bu konuda özel olarak yapılmış bir çalışma da bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu makalenin amacı, Paşa Teşkilatı’nın ve bu ifadeden türetilen “Paşa Kolu”, “Paşa I”, “Paşa II” gibi isimlendirmelerin tam olarak neyi ifade ettiğini tespit etmektir. Bu çerçevede yapılan çalışmada, bu isimlerin ne anlama geldiği, teşkillerin hangi ülkelere ait hangi birlikleri kapsadığı, ne zaman oluşturulduğu, nerede kullanıldığı ve bu teşkillerin komuta bağlantılarının nasıl olduğu sorularına cevap aranmıştır. Yapılan araştırma neticesinde, bu soruların cevaplarına ilave olarak; Paşa Teşkilatı’nın Alman Asya Kolu ile bağlantısı, hangi dönemde Osmanlı topraklarına sevk edildiği, ne zaman, nasıl ve hangi şartlar altında cepheye gönderildiği ve Osmanlı ordusunun bu teşkilata katkılarının neler olduğu konularında birtakım sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Paşa Kolu, Paşa Teşkilatı, Alman Asya Kolu, II. Kanal Seferi, Birinci Dünya Savaşı.

“The Pasha Organization" with Sources and Documents in the First World War

The information we have about the "Pasha Organization", which is expressed in some sources as the troops sent by Germany and the Austro-Hungarian Empire to reinforce the Ottoman army, upon the request of Enver Pasha, the Deputy Commander-in-Chief in the First World War, is quite insufficient. The available information is in pieces, limited and some differences are observed in some of them. In addition, there is no specific study on this subject. Therefore, the aim of this article is to determine exactly what the Pasha Organization and the nomenclatures such as "Pasha Branch", "Pasha I", "Pasha II" used in this context mean. In this context, in this study, it has been tried to find answers to the questions of what these names mean, which units belong to which countries, when they were created, where they are used and how these organizations are connected to the command. As a result of the research, in addition to the answers to these questions; It has been concluded that the Pasha Organization's connection with the German Asian Branch, in which period it was sent to the Ottoman lands, when, how and under what conditions it was sent to the front, and what was the contributions of the Ottoman army were to this organization.

Keywords:

Pasha Branch, Pasha Organization, German Asian Branch, II. Channel Expedition, First World War,

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 4-5.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 4-6.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 4-8.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 4-33.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 10.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 10-1.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 10-2.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 11-1.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 14.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 14-1.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 14-2.
BCA 110-9-1-9/663, Dos. 290, Fih. 14-3.
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-22.
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-28.
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-51.
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-54.
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-69.
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-97.
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-98.
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-99.
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-187
BCA 110-9-1-9/1190, Dos. 259, Fih. 1-200.
B. Kaynaklar
ARTUÇ, Nevzat, Cemal Paşa Askeri ve Siyasi Hayatı, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2019.
BAYUR, Yusuf Hikmet, “Mustafa Kemal’in Falkenhayn’la Çatışmasıyla İlgili Henüz Yayınlanmamış Bir Raporu”, Belleten, 20/80, Ekim, Ankara 1956, s. 619-632.
BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, 1914-1918 Genel Savaşı, 1915-1917 Vuruşmaları ve Bunların Siyasal Tepkileri, C III, Kısım III, Üçüncü Baskı, TTK Basımevi, Ankara 1991.
BELEN, Fahri, Birinci Cihan Harbinde Türk Harbi 1917 Yılı Hareketleri, IV ncü Cilt, Gnkur. Basımevi, Ankara 1966.
Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi Sina-Filistin Cephesi, IV ncü Cilt 2’nci Kısım, Gnkur. Basımevi, Ankara 1986.
CEMAL Paşa, 1913-1922 Anılarım, Haz.: Fahri Parin, 1. Basım, Paraf Yayınları, İstanbul 2020.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Yayınları, 11. Baskı, Ankara 1993.
DOĞRUER, Ahmet Sedat, Yıldırım Ordularının Bozgunu Filistin’e Veda, Osmanlıcadan Günümüz Türkçesine Uyarlayan: Kemal Gurulkan, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2009.
ERDAŞ Sadık, “Ortadoğu’da Bir Alman Projesi: Yıldırım”, 100. Yılında I. Dünya Savaşı Uluslararası Sempozyumu, (3-5 Kasım 2014 Budapeşte), Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2015, s. 177-202.
ERDEN, Ali Fuad, Birinci Dünya Harbinde Suriye Hatıraları, Birinci Cilt, Halk Matbaası, İstanbul 1954.
ERKİLET, Hüseyin Hüsnü Emir, Yıldırım, Genelkurmay Basım Evi, Ankara 2002.
GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922 Balkan-Birinci Dünya ve İstiklal Harbi, Türk Tarih Kurumu, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara 2014.
KARABEKİR, Kazım, Tarih Boyunca Türk-Alman İlişkileri, Haz.: Orhan Hülagü-Ömer Hakan Özalp, l. Baskı, Emre Yayınları, İstanbul 2001.
KEMAL, Cemal, “Birinci Dünya Savaşı’nda Gazze’yi Nasıl Kaybettik”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 55, Güz 2014, s. 125-176.
KRESSENSTEIN, Friedrich Freiherr Kress von, Son Haçlı Seferi Kuma Gömülen İmparatorluk, Çev: Tahir Balaban, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2008.
KURAT, Akdes Nimet, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Bulunan Alman Generallerin Raporları, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1966.
NEDİM, Şükrü Mahmut, Filistin Savaşı (1914-1918), Çev: Abdullah Es, Genelkurmay
POMIANKOWSKI, Joseph, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü “1914-1918 1. Dünya Savaşı”, Çev: Kemal Turan, Kayıhan Yayınevi, İstanbul 1990.
SANDERS, Liman von, Türkiye’de Beş Yıl, Çev: M. Şevki Yazman, Baha Matbaası, İstanbul 1968.
SARAL, Emre-İsmail Tosun Saral, Türklerle Beraber Osmanlı Cephelerindeki Avusturya-Macaristan Askerî Birlikleri 1914-1918, Kronik Kitap, İstanbul 2020.
STOYBER, Yıldırım, Çev: Kaymakam Nihat, Resmi Alman Neşriyatından, Askeri Matbaa, İstanbul 1932.
ŞAHİN, Seyit, Birinci Dünya Harbinde Dördüncü Ordunun Faaliyetleri, (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya 1997.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbi İdari Faaliyetler ve Lojistik, X ncu Cilt, Gnkur. Basımevi, Ankara 1985.
ÜZEN, İsmet, Birinci Dünya Savaşında Kanal Seferleri (1915-1916), (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2007.
ÜZEN, İsmet, “Birinci Dünya Savaşında Sina ve Filistin Cephesindeki Türk-Alman Subayların Çeşitli Konularda Çatışması (1914-1918)”, Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi (KAREFAD), 3(1), Çankırı 2009, s. 77-100.
WALLACH, Jehuda L., Bir Askeri Yardımın Anatomisi, (Türkiye’de Prusya-Alman Askeri Heyetleri 1835-1919), Çev: Fahri Çeliker, İkinci Baskı, Gnkur. Basımevi, Ankara 1985.
C. İnternet Erişim Adresleri
https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 07.08.2022