CEZÂYİR MİLLİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ TÜRKÇE YAZMALARIN KATALOĞU

Endülüs’teki müslümanlara karşı giriştikleri “yeniden fetih”i (reconquista) tamamlayarak bu siyaseti Kuzey Afrika’ya yaymak isteyen İspanyollar, 1505’te Mersâ el-Kebîr, 1509’da Vehran (Oran), 1510’da Bicâye ve kısa bir süre sonra da Tilimsân’ı ele geçirdiler. Bu sırada Ege ve Akdeniz’de korsanlık faaliyetlerinde bulunan Oruç ve Hızır reisler, Cezayir’e gelip İspanyollar’a karşı mücadeleye girişmeye başladılar. Bu, Cezâyir'deki Osmanlı nüfuzunun yerleşmesinin ilk adımını teşkil eder. Barbaros Hayreddîn Paşa'nın liderliğinde, 1546 yılında neredeyse Cezâyir'in tümü Osmanlı'nın hâkimiyetine geçti. 1830 yılına kadar devam eden bu hâkimiyet sırasında, burada görevlendirilen yönetici ve asker sınıfının katkılarıyla olsa gerek birçok Türkçe yazma ya da Osmanlı âlimleri tarafından yazılan Arapça eser, bu bölgeye taşındı. Böylece Cezayir’de birçok şahsi koleksiyon ile bazı vakıf kütüpnaneler teşekkül etti. Ancak başta Fransız işgali olmak üzere muhtelif sebeplerden ötürü bu yazmaların çok az bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Bugün Cezayir Milli Kütüphanesi'nde toplanan bu yazma eserlerin yaklaşık 4000 ciltten oluştuğu görülmektedir. Fransız işgalinden hemen sonra burada bulunan yazmalar Edmond Fagnan tarafından kataloglanmışsa da bu katalogta Türkçe yazmaların tavsifi yetersiz ve kimi yazmaların tavsifinde de ciddi hatalar bulunduğu görülmüştür. Bu makalede; 1-15 Mayıs 2015 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş bulunan bir araştırma projesi kapsamında bahsi geçen kütüphanede tespit edilen Türkçe yazmaların kataloğu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkçe Yazmalar, Osmanlı hakimiyetindeki Cezayir

PDF

___

Birnbaum, Eleazar, (1983a), "Turkish Manuscripts: Cataloguing since 1960 and Manuscripts Still Uncatalogued, Part 1: The Berlin Catalogue", Journal of the American Oriental Society, 103, sy. 2, s. 413-420.Birnbaum, Eleazar, (1983b), “Turkish Manuscripts: Cataloguing Since 1960 and Manuscripts Still Uncatalogued. Part 2: Yugoslavia, Bulgaria, Romania”, Journal of the Oriental Society, 103, s. 515-532.Birnbaum, Eleazar, (1983c) “Turkish Manuscripts: Cataloguing since 1960 and Manuscripts Still Uncatalogued, Part 3: U.S.S.R., Iran, Afghanistan, Arab Lands (except Palestine), Israel and Palestine, India and Pakistan, China", Journal of the American Oriental Society, 103, sy. 4, s. 691-707.Birnbaum, Eleazar, (1984a), “Turkish Manuscripts: Cataloguing since 1960 and Manuscripts Still Uncatalogued, Part 4: Hungary, Czechoslovakia, Poland, Great Britain, Ireland, The Netherlands, Belgium, France, Germany, Switzerland, Austria, Italy, Finland, United States, Canada”, Journal of the American Oriental Society, 104, sy. 2, s. 303-314.Birnbaum, Eleazar, (1984b), “Turkish Manuscripts: Cataloguing since 1960 and Manuscripts Still Uncatalogued, Part 5: Turkey and Cyprus", Journal of the American Oriental Society, 104, sy. 4, s. 465-503.Birnbaum, Eleazar, (1999), “Turkish Manuscripts: Cataloguing since 1960 and Manuscripts Still Uncatalogued, Part 6: Turkish and Persian Manuscripts in Morocco", Journal Asiatiaue 287, sy. 2, , s. 433-55.Birnbaum, Eleazar, (2000), “Turkish Manuscripts Victims of War: Turkish Manuscripts, Part 7: Oriental Institute, Sarajevo Section1”, Journal of Turkish Studies / Türklük Bilgisi Araştırmaları (Âgâh Sırrı Levend Hâtıra Sayısı), C. XXIV/3, , s. 39-80.Birnbaum, Eleazar, (2005), “Burnt Boks: A Catalogue of Some Turkish Manuscripts Destroyed in the 1992 War in Bosnia”, Şinasi Tekin Anısına Uygurlardan Osmanlıya, Simurg Yayınları, İstanbul,.Demirayak, Kenan; Çöğenli, M. Sadi, (tarihsiz), Türkçe Çevirileriyle Sarf Mecmuası, İstanbul, Cantaş Yayınları.Yazar, Sadık, ““Yeni Bir Nüshayla Değişen Fotoğraf: Yûsuf-ı Meddâh’ın (ö. XIV. yy) Kıssa-i Yûsuf’u ya da Erzurumlu Darîr Kıssa-i Yûsuf Adlı Bir Mesnevi Yazmış mıdır?”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, sy. 18, Aralık 2018, ss. 525-562