CA‘FER-İ TAYYÂR’IN REHBER-İ GÜLİSTÂN’DA ARUZ İMLASINA DAİR TESPİTLERİ VE TELAFFUZ TEKLİFLERİ

Sa‘dî Şirâzî’nin (öl. 691/1292) Gülistân’ı üzerine 20. yüzyıla kadar otuzu aşkın Türkçe şerh yazılmıştır. 19. yüzyılda yaşamış Farsça muallimi Ca‘fer-i Tayyâr’ın yazdığı Rehber-i Gülistân şerhi, son dönem şerhlerinden olup pek tanınmamıştır. Tayyâr, bu eserinde Gülistân’ı kelime kelime tercüme etmiş, Arapça ve Farsça kelimelerin aldıkları harf ve ekleri gramer bakımından açıklamış ve manalarını vermiştir. Tayyâr, şerh içerisinde yeri geldikçe beyitlerin aruza ve kafiyeye uygun okunması için uyarılarda bulunmuştur. Bu çalışmada Gülistân’daki manzum metinlerin aruz imlasına uygun telaffuzları için Tayyâr’ın yaptığı teklifler tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Gülistân, Ca‘fer-i Tayyâr, Rehber-i Gülistân, Aruz imlası, Telaffuz

CA'FER-I TAYYÂR'S FINDINGS AND PROPOSALS REGARDING PROSODIC SPELLING IN THE REHBER-I GULISTÂN

Up to the 20th century, more than thirty Turkish commentaries were written on Sa'dî Şirâzî's (d. 691/1292) Gülistân. The commentary of Rehber-i Gülistân, written by Ca'fer-i Tayyâr, a Persian teacher who lived in the 19th century, is one of the last period commentaries and is not well known. In this work, Tayyâr translated Gülistân word for word, explained the letters and suffixes of Arabic and Persian words in terms of grammar and gave their meanings. Tayyâr made warnings to read the couplets in accordance with prosody and rhyme, whenever necessary in the commentary text. In this study, Tayyâr's proposals for the proper pronunciation to prosodic spelling of the verse texts in Gülistân will be determined.

Keywords:

Gülistân, Ca‘fer-i Tayyâr, Rehber-i Gülistân, Prosodic spelling, Pronunciation,

PDF

___

Aydoğan, Eda. Cafer Tayyar Efendi’nin Rehber-i Gülistân İsimli Eseri (İnceleme-Metin) (1-226 Sayfalar Arası). Yüksek Lisans Tezi: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
Ca‘fer-i Tayyâr b. Ahmed Sâlim. Rehber-i Gülistân. İstanbul: Matba’a-i ’Âmire, 1308.
Ca‘fer-i Tayyâr b. Ahmed Sâlim. Zeyl-i Zübde-i Gülistân. İstanbul: Matba’a-i ’Âmire, 1299.
Ca‘fer-i Tayyâr b. Ahmed Sâlim. Zeyl-i Zübde-i Gülistân. İstanbul: Matba’a-i ’Âmire, 1306.
Ca‘fer-i Tayyâr b. Ahmed Sâlim. Zübde-i Gülistân. İstanbul: Matba’a-i ’Âmire, 1299.
Dağlar, Abdülkadir. “Şem’i’nin Mesnevî’yi Lafzen Okuma Teklifleri”. Sûfî Araştırmaları-Sufi Studies 1/2 (2010), 55-72.
Ebû Naṣr el-Cevherî, Ebû Naṣr İsmail b. Ḥammâd el-Cevherî el-Fârâbî. Tâcu’l-Luğa ve Ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. thk. Aḥmed ʿAbdulğafûr ʿAṭṭâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 1407/1987.
Günaydın, Alper. “Aruzun İmlası ve Telaffuzu”. Journal of Turkology 31/2 (2021), 681-710.
Kılıç, Atabey. “Aruz İmlâsı Üzerine Notlar”. Journal of Turkish Studies 3/6 (2008), 471-487.
Mahmud b. Kadi-i Manyas. Gülistan Tercümesi. thk. Mustafa Özkan. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1992.
Mes’ûd bin Ahmed. Süheyl ü Nev-bahār: İnceleme-Metin-Sözlük. thk. Cem Dilçin. Ankara: Atatürk‎ Kültür‎ Merkezi‎ Yayınları, 1991.
Mustafa Vazıh Efendi. Gülistan Tercümesi: Güldeste-i Gülistân Hediyyeten li’l-ihvân. thk. Ahmet Topal. Erzurum: Fenomen Yayıncılık, 1. Baskı., 2016.
Paksoy, Kezban. “Tuhfe-İ Mîr’de Aruz İmlâsına Dâir Husûsiyetler”. Journal of Turkish Studies 3/6 (2008), 521-535.
Seyfi Serâyî. Gülistan Tercümesi. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1954.
Sibîcâbî. Çağatayca Gülistan tercümesi: Gülistan-ı Türkî (Sibicabi’nin Gülistan C̦evirisi). thk. Mehmet Turgut Berbercan. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları, 4. baskı., 2018.
Sibîcâbî. Gülistan Tercümesi. thk. Oğuz Ergene. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2017.
Sudî-i Bosnevî. Gülistan Şerhi (Sudi-i Bosnevi). thk. Ozan Yılmaz. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2012.
Tanyıldız, Ahmet. “Mesnevî’de Vezin ve Kafiyenin İmlâya Etkisi”. Journal of Turkish Studies 3/6 (2008), 576-587.
Tarlan, Ali Nihat. “Bir İmla Hususiyeti”. Türkiyat Mecmuası 3/0 (1935), 229-232.
Yazar, Sadık. “Klâsik Türk Edebiyatında Aruz Etrafında Gelişen İmla Hususiyetleri”. Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Kılavuzu. ed. Özer Şenödeyici. İstanbul: Kesit Yayınları, 2016.
Longman Dictionary. Erişim 10 Mart 2023. https://www.ldoceonline.com/dictionary/orthography#orthography__2 Sâlnâme-i Nezâret-i Ma’ârif-i Umûmiyye. İstanbul: Matba’a-i ’Âmire, 1316.
“Sicill-i Ahvâl Defterleri”, 18 Aralık 1846. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, DH.SAİDd..., 8-441.