ARAFTAKİ FLANÖR

Kahramanın edebi eserlerdeki görünümü dönemin özelliklerinden izler taşır. İlk romanlarda ideal özelliklerle donatılan kahramanlar, modern çağın yarattığı algıyla birlikte özelliklerinden sıyrılarak daha olumsuz nitelikleriyle varlıklarını duyururlar. Türk edebiyatında züppe tipiyle ortaya çıkan bu yeni kahraman tipolojisi zamanla toplumla uyuşamayan, hiçbir mekâna ait olmayan yersiz yurtsuz, toplumdan uzaklaşmış, içe kapanık, karamsar bireylere dönüşürler. Kentleşme ve modernleşmenin varoluşuna zemin hazırladığı flanör ise kalabalıklar içerisinde yalnız gezinirken şehri gözetleyen aynı zamanda da kentin tarihsel, sanatsal, mimari, ekonomik, kültürel ve sanatsal tüm yönlerini görünür kılan birey için kullanılan bir kavram haline gelir. Kavram ile ilgili çeşitli tanımlamalar yapılmıştır; ancak daha çok “boş gezen, aylak” anlamları ile özdeşleşerek edebiyattaki yerini almıştır. Flanörün aylaklık yapmak dışında bohem yaşamı ve gezerken bilgi verme özellikleri ön plana çıkar. Bir yere yetişme telaşında olmayan flanör, kalabalıklarla uyuşamayan aynı zamanda etrafına dikkatli gözlerle bakan bir gözlemcidir. Halil İbrahim Polat, Arafta Zaman romanında dış dünyayla uyum sağlayamayan huzursuz bireyin kendisini sokaklara atarak gezinmesiyle birlikte flanörlükte adım adım ilerlemesi ve kentlerin sosyal, kültürel, mimari özelliklerini okuyucuya sunmasını ele alır. Yazar, bir aşk üçgeni etrafında gelişen olayların içinden çıkamayan başkahramanın işinden, ailesinden ve evinden uzaklaşarak sokaklarda aylaklık etmesinin sebeplerini aktarırken bir yandan da modern kentin tarihinden kesitler sunar. Bu çalışmada Baudelaire, Walter Benjamin ve diğer düşünürlerin flanör kavramına getirdikleri yorumlar ışığında kuramsal bir alt yapı oluşturulacaktır. Ayrıca kuramsal bilgilerden yola çıkılarak Arafta Zaman romanında bohem hayattan beslenen yönüyle aylaklığın flanörlüğe dönüşümü mimar Sinan’ın merceğinden yansıtılacaktır. Kahraman, flanör tipolojisine getirilen yorumlar üzerinden örneklerle değerlendirilecektir. Flanörün kararsız kişiliğinin neden olduğu sorunlar, kişiliğiyle bağlantılı olarak açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Arafta Zaman, aylaklık, flanör, modern kent.

PDF

___

Acar, Barış Berhem. (2021),“Gökyüzünden Yeraltına Kahramanın Sonsuz Yolculuğu”, Türk Edebiyatı Dergisi, S.575, s. 42-49.
Adil, Fikret. (1988), Asmalımescit 74 (Bohem Hayatı), İletişim Yayınları, İstanbul.
Alpay, Yalın. (2021), “Dandyler, Bohemler, Flanörler”, Boş Modern Sohbetler, https://www.youtube.com/watch?v=EcTnVpuFjVE, (Erişim Tarihi: 25.05.2021).
Artun, Ali. (2013), Baudelaire’de sanatın özerkleşmesi ve modernizm, C. Baudelaire (Ed.), Modern hayatın ressamı içinde (s. 7–86). İletişim Yayınları, İstanbul.
Bauman, Zygmunt.(2003), Modernlik ve Müphemlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Benjamin, Walter. (2002), Pasajlar (Çev. Ahmet Cemal), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Brand, Dana. (1991), The Spectator and the City in Nineteenth-Century American Literature, Cambridge University Press, Cambridge ve New York.
Elkin, Lauren. (2018), Flanöz: Şehirde Yürüyen Kadınlar, Nebula Kitap, İstanbul.
Kahraman, Asiland Sinan. (2021), Hakan Günday Romanlarında Aylaklık ve Gündelik Yaşam, Urzeni Yayınevi, İstanbul.
Köse, Hüseyin. (2021), “Önsöz”, H. Köse (Ed.), Flanör Düşünce içinde (s. 9–17). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Oktay, Ahmet. (2002), Metropol ve İmgelem, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara.
Özsoy, Duygu. (2012), “Bir Flaneuseün Portresi: George Sand”, H. Köse (Ed.), Flanör düşünce içinde (s. 303-320). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Polat, Halil İbrahim. (2020), Arafta Zaman, Klaros Yayınları, Ankara.
Rey, Alain, Rey Debove, Josette. (1983), Petit Robert Dictionnaires Le Robert Edition, Paris.
Sarı, Ahmet. (2012), “Flanörün Edebi Etiyolojisi Dünya Edebiyatında Flanörlük”, H. Köse (Ed.), Flanör Düşünce içinde (s. 286–302). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Simmel, Georg. (1969),“The Metropolis and Mental Life, (Ed. Richard Sennett), Classic Essays on the Culture of Cities, Prentice Hall, New Jersey.
Şahin, Seval. (2020), Şehir Hepimizin: Kente Yürümek- Flanör ve Flanöz. (Erişim Tarihi: 08.12.2020)
Şenel, Burcu. (2019),“Flanöz: Şehri Adımlayan Kadınlar ve Yürümenin Dönüştürücülüğü Üzerine”, Moment Journal, 6(1), 238-247.
Tandaçgüneş, Nilnur.(2012), “Kent Kültüründe Modernizm ve Sonrası: “Gözlemleyen Özne” olarak flanörü yeniden okumak”, H. Köse (Ed.), Flanör Düşünce içinde (s. 97–136). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Tester, Keith. (1994), The Flâneur, Roudledge, New York.
Timuroğlu, Senem.(2020), Şehir Hepimizin: Kente Yürümek-Flanör ve Flanöz. (Erişim Tarihi: 08.12.2020).
Tuğlacı, Pars. (1985), Okyanus Ansiklopedik Sözlük, Cilt I, Cem Yayınevi, İstanbul.
Türk Dil Kurumu. (2021), Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 05.01.2021).
Wirth, Louis. (2002), “Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentlileşme”, 20. Yüzyıl Kenti, (Haz. Bülent Duru, Ayten Alkan), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
Yarımbaş, Duygu. (2017), “Kentin Yürüyerek Deneyimlenmesi: İletişim Elemanları”, Mimarlık Dergisi, S. 393, s. 41-46.