EKOELEŞTİRİ VE GÜLTEN AKIN’IN “YÜKSEK EVDE OTURANIN TÜRKÜSÜ” BAŞLIKLI ŞİİRİ

Gülten Akın (1933-2015); özgün imge kullanımı, kadın sorunsalına estetik planda eğilmesi ve geleneksel kültürle kurduğu metinlerarası ilişkilerin yanı sıra bireyselle toplumsal olanı ustalıklı bir şekilde birleştirmesiyle modern Türk şiirinin önde gelen isimlerinden biri olarak kabul edilmiştir. Şair, kendisinin de doğrudan ifade ettiği gibi, şiiriyle kişisel yaşantısı ve yaşadığı çağın sorunları arasında her daim yakın bir ilişki kurmuştur. Yaşadığı çağın sorunları bağlamında Akın’ın özellikle dikkat çektiği noktalardan biri kentleşmenin olumsuzlukları ve doğanın yok edilişidir. Makalede söz konusu çerçevede Akın’ın “Yüksek Evde Oturanın Türküsü” başlıklı şiiri örneklem olarak alınmış ve doğaya karşı gösterdiği hassasiyet ekoeleştiri perspektifinden tartışılmıştır. Bu bağlamda çalışmada öncelikle ekoeleştirinin tanımına, temsilcilerine, yönelimlerine ve temel kavramlarına değinilmiş; daha sonra ikinci bölümde Akın’ın “Yüksek Evde Oturanın Türküsü” başlıklı şiiri yükseklik-alçaklık kavramı, doğa-kültür çatışması, insan merkezli/ekomerkezli bakış açısı ve derin ekoloji gibi unsurlar açısından incelenmiştir. Son noktada, ele alınan şiir doğanın içsel değerini bizlere tekrar duyumsatma çabası ve tüm hiyerarşileri ortadan kaldırıp ekomerkezli bir bakışla doğayla bütünleşme çağrısı olarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Gülten Akın, ekoeleştiri, modern Türk şiiri, “Yüksek Evde Oturanın Türküsü”

PDF

___

Akın, Gülten (2000), Toplu Şiirler I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Akın, Gülten (2001), Şiiri Düzde Kuşatmak, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Asiltürk, Baki (2018), “Gülten Akın Şiirinde Dönemler”, Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 1, s. 19-38.
Aykanat, Fatma (2016) “Antroposen Çağının Öykü Anlatıcıları: Sanat ve Edebiyat”, Şarkî: Üç Aylık Edebiyat ve Sanat Dergisi, S. 2, s. 44-57.
Bauman, Zygmunt (2013), Postmodernizm ve Hoşnutsuzlukları, (Çev.) İsmail Türkmen, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Callenbach, Ernest (2011), Ekoloji, (Çev.) Egemen Özkan, Sinek Sekiz Yayınevi, İstanbul.
Capra, Fritjof (1995), “Deep Ecology: A New Paradigm”, Deep Ecology for the Twenty-First Century, (Editör George Sessions), Shambala, Boston&London.
Childs Peter, Fowler Roger (2006), The Routledge Dictionary of Literary Terms, Routledge, New York.
Commoner, Barry (2020), The Closing Circle: Nature, Man, and Technology, Dover Publications, New York.
Crutzen, Paul Jozef (January 2002), “Geology of Mankind”, Nature, S. 415, s. 23.
Dilçin, Cem (2005), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Dindar, Gülşah (2012), “Derin Ekoloji Hareketi ve Ekoeleştiri: Bir Garip Şair Orhan Veli”, Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat, (Editör Serpil Oppermann), Phoenix Yayınevi, Ankara.
Ergin, Meliz (2014), “Ekoeleştiri”, Fener: Koç Üniversitesi Araştırma Dergisi, S. 9, s. 18-20.
Ertürk, Necati Erbil (Kasım, Aralık, Ocak 2017-18), “Bir Antroposen Eleştirisi: İnsan Merkezlilikten ‘Teknik’ Farkındalığa”, Doğu Batı, C. 21, S. 83, s. 199-209.
Glotfelty, Cheryll (1996), “Introduction: Literary Studies in an Age of Environmental Crisis,” The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology, (Editörler Cheryll Glotfelty, Harold Fromm), The University of Georgia Press, Athens.
Güven, Merdan (2005), Türkiye Sahasındaki Hikâyeli Türküler Üzerine Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
Heise, Ursula K. (1997), “Science and Ecocriticism”, The American Book Review, S. 18, s. 4-6.
Howarth, William (1996), “Some Principles of Ecocriticism”, The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology (Editörler Cheryll Glotfelty, Harold Fromm), The University of Georgia Press, Athens and London.
Kanter, Beyhan (2013), Şiirsel Kimlikten Mekânsal Sınırlara: İkinci Yeni Şairlerinin Mekân Algısı, Okur Akademi, İstanbul.
Kırışık, Fatih (2015), “Ekolojik Sorunların Çözümünde Derin Ekoloji Yaklaşımı”, Siyasal Ekoloji (Editörler Fatih Kırışık, Özcan Sezer), Detay Yayıncılık, Ankara.
Leopold, Aldo (2013), Bir Kum Yöresi Almanağı, (Çev.) Ufuk Özdağ, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
Naess, Arne (2005), “The Deep Ecology Movement: Some Philosophical Aspects”, Deep Ecology for the Twenty-First Century (Editör George Sessions), Shambala, Boston&London.
Oppermann, Serpil (2012), “Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat Çalışmalarının Dünü ve Bugünü”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, (Editör Serpil Oppermann), Phoenix Yayınevi, Ankara.
Özdağ, Ufuk (2017), Edebiyat ve Toprak Etiği: Amerikan Doğa Yazınında Leopold’cu Düşünce, Ürün Yayınları, Ankara.
Rueckert, William (1996), “Literature and Ecology an Experiment in Ecocriticism”, The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology, (Editörler Cheryll Glotfelty, Harold Fromm), The University of Georgia Press, Athens.
Washington Haydn, Taylor Bron, Kopnina Helen, Cryer Paul, Piccolo John J. (2017), “Why Ecocentrism is the Key Pathway to Sustainability”, The Ecological Citizen, S. 1, s. 35–41.
Yılmaz, Zümre Gizem (2012), “Yaşar Kemal ve Orman Yangınları”, Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat, (Editör Serpil Oppermann), Phoenix Yayınevi, Ankara.
Zalasiewicz, Jan vd. (2008), “Are We Now Living in the Anthropocene?”, GSA Today, C.18 S. 2, s. 4-8. http://doi. org/10.1130/GSAT01802A.1.
Zalasiewicz Jan vd. (2021), “Garbage Patches and Their Environmental Implications in a Plastisphere”, Journal of Marine Science an Engineering, C. 9, S.11, s. 1-6.