1820-1823 Osmanlı-İran Savaşında Ortaya Çıkan Salgın ve Bu Salgının Savaşa Etkisi

Yaklaşık dört asır boyunca doğuda birbirleriyle mücadele eden Osmanlı ve İran devletleri, 19. yüzyılın başında tekrar ama son defa savaşmışlardır. İki cephede cereyan eden savaş, İran kuvvetlerinin üstünlüğüyle devam ettiği sıralarda, her iki cepheyi de etkileyecek bir salgın hastalık ortaya çıkmıştır. Hindistan’da etkili olan ve ardından Basra Körfezi, İran ve Kafkaslara yayılan hastalık, İran kuvvetleri içerisinde ölümlere yol açmıştır. Birçok İranlı askerin ve önemli devlet adamının da hayatını kaybetmesine yol açan bu salgın, 1821 ve 1822 yıllarında çok fazla etkili olmuştur. Özellikle İran ordusu içerisinde görülen ve savaşın seyrini etkileyen salgını, bazı kaynaklar veba bazı kaynaklar ise kolera olarak tanımlamaktadır. Bu makale, salgın hastalığın ortaya çıkışı, yayılışı ve savaşa etkisi üzerine bir değerlendirmeyi kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, İran, Kolera., Salgın, Veba

The Ottoman and Persian states, which challenged each other in the east for about four centuries, battled again, but for the last time, at the beginning of the 19th century. An epidemic which would affect both fronts emerged during the war with the advantage on the Persian forces. The disease, which was emerged in India first and then spread to the Persian Gulf, Persia and the Caucasus, has led to deaths in the Persian forces. This epidemic, which caused the death of many Iranian soldiers and important statesmen as well, made its impact felt intensely in 1821 and 1822. The epidemic, especially seen in the Iranian army and affected the course of the war, is defined as plague by some sources and cholera by others. This article includes an assessment of the emergence, spread and impact of the epidemic on war. This article includes an assessment on the emergence, spread and impact of the epidemic on the war.

Keywords:

Ottoman, Persia, Epidemic, Plague, Cholera.,

PDF

___

BOA: Bâb-ı Asâfî Amedî Kalemi (A.AMD), Bâb-ı Asâfî Mektubî Kalemi (A.MKT), Cevdet Hariciye (C.HR), Hatt-ı Hümayun (HAT)
Ahmed Cevdet (Paşa): Tarih-i Cevdet, C. XII, Dersaadet 1309.
Ayar, Mesut: Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği (1892-1895), (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2005.
Çelik, Yüksel: Şeyhü’l-Vüzera Koca Hüsrev Paşa: II. Mahmud Devrinin Perde Arkası, Ankara: TTK, 2013.
Farrokh, Kaveh: Iran at War: 1500-1988, New York: Osprey Publishing, Oxford, 2011.
Fasai, Hasan: History of Persia Under Qajar Rule (Farsname-i Nasırî), Farsça’dan çev: Heribert Busse, New York-London: Columbia University Press, 1972.
Fraser, James Baillie: Narrative of a Journey into Khorasan in the Years 1821 and 1822, London: Longman, 1825.
Hidayet, Rıza Kulı Han: Tarih-i Ravzatü’s-Safa-yı Nasıri (Cild-i Nohom Behş-ı Dovvom Donbale-i Saltanat-ı Fethali Şah), Tahran: 1380.
Kalantari, Yahya: Feth Ali Şah Zamanında Osmanlı-İran Münasebetleri (1797-1834), (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Son Çağ Tarihi Kürsüsü, İstanbul, 1976.
Keçeci, Serkan: The Grand Strategy of the Russian Empire in the Caucasus against Its Southern Rivals (1821-1833), (Doktora Tezi), The London School of Economics and Political Science, London, 2016.
Kerküklü Resul Havi (Efendi), Tarih-i Devhatü’l-Vüzera ve Zeyl-i Gülşen-i Hulefa, Bağdad 1246.
Longrigg, Stephen Hamsley: Four Centuries of Modern Iraq, Oxford University Press 1925.
Muhammed Hasan Han İtimadüssaltana: Tarih-i Muntazam-ı Nasırî, Cild-i Sevvom.
Sepehr, Muhammed Taki: Nasihü’t-Tevarih: Tarih-i Kacariye ez Agaz ta Payan-ı Saltanat-ı Feth Ali Şah, Cild-i Evvel, Esatir, Tahran: 1390.
Şanizade Ataullah Mehmed Efendi, Şanizade Tarihi, haz.: Ziya Yılmazer, C. II, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2008.
https://www.qdl.qa/en/archive/81055/vdc_100024054342.0x000094 (ErişimTarihi: 04.11.2020)

ISSN: 2687-6515
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 2019
Yayıncı: CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ BAŞKANLIĞI DIŞ İLİŞKİLER VE TANITIM DAİRESİ BAŞKANLIĞI