MEHMET YÖRÜKOĞLU, GÜLGÜN KAYAKUTLU, Sami ERCAN

Tedarik zinciri yönetiminde bilgi sistemleri: Havacılık yer hizmetlerinde uçuş zamanlaması için bilgi paylaşım modeli

Tüm üretimler tedarik zincirlerinde değer zincirinin paralelinde müşteriler için değer olgusunu yaratarak gerçekleştirilmekte, hizmet üretimindeki çalışmaların azlığı da dikkat çekmektedir. Bilginin üretkenliği ve kullanıldığı tedarik zincirinde değer yaratması tedarik zincirlerinde bilginin yönetilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmakta, tüm aktörleri kucaklayan kazan-kazan çerçevesinde bilgi esaslı bir modelin kurgulanması ihtiyaç olarak durmaktadır. Hava taşımacılığı gelişen bir hizmet tedarik zinciri olarak yaratılacak yeni bulgu ve bilgiler için önemli bir çalışma alanı olarak bulunmaktadır. Havacılık tedarik zincirinin ortak sorunu olan “gecikme” ile özel bir müşteri grubu olan engelli yolcuların sorunlarının etkileşerek oluşumunun irdelenmesi ve giderilmesine yönelik tespitlerin yapılması hem tedarik zinciri hem de tüm aktörler için ayrı ayrı anlamlı olacaktır. Makalenin konusu olan havacılık yer hizmetlerindeki sorunların etkileşiminin belirlenmesi için deterministik karar problemlerinin tanımlanmasında kullanışlı bulunan niteleyici bir teknik olan bilişsel haritalama, ilgili uzmanların değerlendirmeleri alınarak anketler desteğinde kullanılmıştır. Bilişsel haritalar etkileşimin olasılıklarını ve şiddetini içermediklerinden karar kavramlarıyla ilgili belirsizliğin modellenebilmesi için sebepleri ve etkilerini modellemede güçlü olan Bayes inanç ağları Netica programı kullanılarak oluşturulmuş ve tedarik zincirindeki problemli etkileşimler belirlenmiştir. Elde edilen Bayes inanç ağları havacılık hizmetleri tedarik zincirindeki problemleri azaltacak uzman sistem prototipini oluşturmak için ana girdileri sağlamıştır. Problemli etkileşimler irdelenerek tedarik zinciri içerisindeki ilişki ve kurallar belirlenmiş ve problemleri engelleme amaçlı olarak sistemi ikaz eden uyarılar geliştirilmiştir.

Knowledge system utilisation in supply chain management: A model for knowledge sharing in aviation land services

The supply chains construct the basis of this study as the assurance of production sustainability. Though manufacturing value chains are analyzed in detail, service chains are less studied because of difficulties in measures and information storage. Air transportation, an important service in globalization, runs on a major logistics supply chain that creates values for the passengers as an industry growing at pace. There is an absolute need to construct a framework to facilitate knowledge productivity in a collaborative knowledge management of the aviation value chain. This study has a framework built on the belief that the value chain does not work effectively unless partners have the equal or balanced benefits after any change. It was observed in the analyzed literature that “delay” appears to be the most important problem as both a cause and resulting problem in relation to the value chain partners and passengers. The disabled air passengers were detected as the actor due to the major role in delays. It is analyzed that solution for their interaction with all the partners will bring improvements in reducing delays. The framework is constructed in a few steps. Initially, the types of interaction within the supply chain are defined. The cognitive map, a qualitative technique useful for determining the deterministic decision problems is used to run a survey in the aviation industry. In the formation of cognitive maps, the questionnaire data were used obtained from the experts. The cognitive maps achieved show the interactions but do not include the possibilities and intensity of the interactions. That is why, Bayesian belief network, a powerful tool in modelling the reasons and their impacts were used. The formation of Bayesian networks was done by using Netica program. In the final stage the Expert System approach was used. The problematic interactions were taken into account and the relation and rules within the supply chain were specified and the alerts warning the system for the purpose of avoiding the problems were developed.

PDF

___

[1] Ackoff, R.L. (1971). Toward A System of System Concepts. Management Science, July, 661- 771.
[2] Senge, P.M. (2004). Beşinci disiplin. YKY Yayınları, İkinci Baskı, 430, İstanbul.
[3] Shavazi, A.R., Abzari, M. ve Mohammadzadeh, A. (2009). A research in relationship between ICT and SCM, Proceedings of World Academy of Science, Engineering And Technology, Volume 38, s.92-101.
[4] Chopra, S.P., ve Meindl, C.M. (2001). Supply chain management: Strategy, planning an operation. Prentice-Hall. Inc., 457, New Jersey.
[5] Min H. ve Zhou G. (2002). Supply chain modeling: Past, present and future, Computer and Industrial Engineering, 43, 231-249.
[6] Gonga Q., Laib K.K. ve Wang S. (2008). Supply chain networks: Closed Jackson network models and properties. Int. J. Production Economics, 113, 567–574.
[7] Ross D.F. (2000). Introduction to e-supply chain management: Engaging technology to build market-winning business partnerships, ST. Lucie Press-CRC Press, Florida.
[8] Childerhouse, P. ve Towill, D. (2000). Engineering supply chain to match customer requirements. Logistic Information Management, Vol.13, No.6, s.337-345
[9] Şen, S. (2007). Tedarik zinciri yönetiminde tedarikçi seçimi sistemine ait bir karar destek modeli geliştirilmesi ve uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi, Doktora Tezi (Yayımlanmamış). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
[10] Lapierre, J. (2000). Customer-perceived value in ındustrial contexts. Journal of Business and Industrial Marketing, 15(2/3), s. 122.
[11] Ulaga, W. (2003). Capturing value creation in business relationships: A customer perspective. Industrial Marketing Management, 32(8), s.667.
[12] Ellram, L.M., Tate, W.L. ve Billington, C. (2004). Understanding and managing the service supply chain. The Journal of Supply Chain Management, fall, s.17-32.
[13] Lin, Y., Shi, Y. ve Zhou, L. (2009). Service supply chain: Nature, evolution, and operational ımplications, Proceedings of AISC Conference, Huang G. (Eds), s.1189-1204.
[14] Püsküllüoğlu A. (1999), Türkçe Sözlük, 1.Baskı, Yapı Kredi Yayınları, 1696 s, İstanbul.
[15] Devinney, T.N. ve Davis, J. (1997). The Essence of Corporate Strategy, Alındığı tarih: 17.08.2009, adres: http://www2.agsm.edu.au/agsm/web.nsf/Attachments ByTitle/BOOK4.pdf
[16] Dekker, H.C. (2003). Value chain analysis in interfirm relationships: A field study. Management Accounting Research, 14, s.1–23.
[17] Porter, M.E. (1998). The competitive advantage of nations. MacMillan Press Ltd., London.
[18] Al-Mudimigh, A.S., Zairi, M. ve Ahmed, A.M. (2004). Extending the concept of supply chain: The effective management of value chains. Int. J. Production Economics 87, s.309–320.
[19] Ross D.F. (2008). The intimate supply chain: Leveraging the supply chain to manage the customer experience, CRC Pres Taylor & Francis Group, New York.
[20] Dinçmen, M. (2010). Bilgi yönetimi ve uygulamaları, Papatya Yayıncılık, İstanbul.
[21] Skyrme, D. (1999). Knowledge networking creating the collabrative enterprice. Butterworth- Heinemann.
[22] Davenport, T.H. ve Prusak, L. (1988). Working knowledge: How organizations manage what they know. Harvard Business School Press, 321, Boston.
[23] Büyüközkan G. (2006). Bilgi yapıları: Kodlanmış ve gizli bilgi, Türkiye Bilişim Ansiklopedisi, “Bilgi Birikimi” bölümünde alt bölüm. Papatya Yayıncılık, s.176-181, İstanbul.
[24] Drucker, P. (1999). Yeni örgütün ortaya çıkışı, Bilgi yönetimi. Harvard Business Review on Knowledge Management. Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası Yayın No: 293, 202, İstanbul (Çev: G. Bulut).
[25] Davenport, T.H. ve Prusak, L. (2001). İş dünyasında bilgi yönetimi. Rota Yayın Yapım Tanıtım Ticaret Ltd.Şti., 198, İstanbul.
[26] Kayakutlu, G. (2010). Bilgi haritaları, Bilgi yönetimi ve uygulamaları. Papatya Yayıncılık, İstanbul.
[27] Hançerlioğlu, O. (2000), Felsefe Sözlüğü, 12.Baskı, Remzi Kitabevi, 516s, İstanbul.
[28] Nonaka, I. ve Takeuchi, H. (1995). The knowledge creating company: How japanese companies create the dynamics of ınnovation. Oxford University Pres, 496, New York.
[29] Yörükoğlu, A. (2004). Zekâ nedir?, Çocuk ruh sağlığı. Özgür Yayınları. s. 105-106, İstanbul.
[30] Yörükoğlu, M. (2004). Bilgi/birikim yönetimine dayalı sistem yaklaşımı, Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış). Hava Harp Okulu, İstanbul.
[31] Yörükoğlu, M. ve Kayakutlu. G. (2010). An integrated approach on the aviation supply chain, International Conference on Value Chain Sustainability, 15-17 November 2010, Valencia, Spain.
[32] SHGM (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü). (1999). Havacılık Talimatı SHY-150.10a, Havaalanları yer hizmet türleri ve detayları, 25s., Alındığı tarih: 24.10.2009, adres: http://www.shgm.gov.tr/doc3/shy15010a.doc
[33] Bitner, M. J., Booms, B. H. ve Mohr, L. A. (1994). Critical service encounters: The employee’s viewpoint. Journal of Marketing, 58(4), 95–106.
[34] Truitt, L. ve Haynes, R. (1994). Evaluating service quality and productivity in the regional airline industry. Transportation Journal, 33(4), 21–32.
[35] Tsaur, S., Chang, T. ve Yen, C. (2002). The evaluation of airline service quality by fuzzy MCDM. Tourism Management, 23(2), 107–115.
[36] Bowen, B. D. ve Headley, D. E. (2001). The airline quality rating 2001, Alındığı tarih: 25.02.2003, adres: http://www.unomaha.edu/Bunoai/aqr/aqr01/AQR2001 .pdf
[37] ATSPFG (Air Traffic Services Performance Focus Group). (1999). Airline metric concepts for evaluating air traffic service performance. Alındığı tarih: 21.10.2009, adres: http://www.boeing.com/commercial/caft/cwg/ats_perf /ATSP_Feb1_Final.pdf
[38] DOT (Department Of Transportation) Office of Aviation Enforcement and Proceeding, Aviation Concumer Protection Division, (2008b). Development of Contingency Plans for Lengthy Airline On-Board Ground Delays, 58 p., USA, Alıbdığı tarih: 05.10.2009, adres: http://airconsumer.dot.gov/publications/TarmacTFMo delContingencyPlanningDocument.pdf
[39] Holloway, S. (2003). Straight and level: Practical airline economics. Aldershot, Ashgate.
[40] Kempainen, K. ve Ari, P.J.V. (2003). Trends in industrial supply chains and networks. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 33(8), 701.
[41] Simchi-Levi, D., Kaminsky, P., Simchi-Levi, E. (2003). Managing the supply chain, McGraw-Hill Professional, Ohio.
[42] Başkol, M. (2011). Tedarik zincirinde bilgi ve talep yönetimi olap veri analizi modeli ile uygulaması, Doktora Tezi (Yayımlanmamış), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
[43] Çağlayan, V. (2009). Yenilikçilik, tedarikçi katılımı ve işletme performansı üzerine değer zinciri yönetimi temelli bir yaklaşım: Otomotiv sektöründe görgül bir araştırma, Doktora Tezi (Yayımlanmamış). Selçuk Üniversitesi, Konya.
[44] Kuyucak, F. (2007). Havaalanlarında değer odaklı yönetim yönelimli bilgi sistemlerinin kullanılması ve Atatürk Havalimanı terminal işletmeciliği uygulaması, Doktora Tezi (Yayımlanmamış). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
[45] Porter M.E. ve Millar V.E. (1985). How information gives you competitive advantage. Harvard Business Review, Vol.63, Is.4, (July-August 1985), s.149-160.
[46] Balanin, V., Shepetov, V. ve Stadnychenko V. (2000). Quality of airport's technologies and safety, Regularity and effectiveness of flights. The World Congress Aviation in the XXIst Century, September 14-16, Kyiv, Ukraine.
[47] Needham, J.P. ve Murphee E.L. (2006). Information structure for integration of facility projects at operational airports, Construction Informatics Digital Library, Alındığı tarih: 07.08.2006, adres: http://itc.scix.net/paper w78-1ççç- 2224.content
[48] Hsu C. and Chao C. (2005). Scheduling purchase and renewal of ınternational airport departure facilities. Journal of Eastern Asia Society for Transportation Studies, Vol. 6, (2005), s.736-751.
[49] Cheng, N.J. (2001). An integration framework for airport automation systems, The Mitre Corporation, Alındığı tarih: 26.03.2004, adres: http://ieeexplore.ieee.org/iel5/7625/20787/00ç64256.p df
[50] Haag S., Cummings M.ve Philips A. (2007). Management information systems for the information age. Mcgraw-Hill Irwin, 6th Ed., s.327, Boston.
[51] Çınarlı, S. (2008). Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde engelli hakları, Doktora Tezi (Yayımlanmamış). Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008.
[52] Byron, M., Cockshott Z.B. ve Ramkalawan H.T. (2005). What does disability mean for medical students? An exploration of the words medical students associate with the term disability. Medical Education, Vol. 39, p.176-183.
[53] Disabledworld. (2012). World Facts and Statistics on Disabilities and Disability Issues, Alındığı tarih: 20.08.2012, adres: http://www.disabled-world.com/disability/statistics
[54] TÜBİTAK, (2006). Türkiye Özürlüler Araştırması İkincil Analizi, Akdeniz Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Antalya.
[55] UBAK. (2012). Ulaşım personeli için engelli yolcuyla iletişim rehberi, TC Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, 28 s. Ankara.
[56] OAEP (Office of Aviation Enforcement and Proceedings). (2012). Air Travel Consumer Reports for 2012, 2011, 2010, 2009, 2008, 2007, 2006, 2005, 2004, 2003, Alındığı tarih: 08.08.2012, adres: http://airconsumer.ost.dot.gov/reports
[57] AUC (UK, The Air Transport Users Council). (2012). Annual report 2009/10, 32 p., United Kingdom, Alındığı tarih: 10.08.2012, adres: http://www.auc.org.uk/docs/306/AUC%20%20Annual %20Report%202009-2010.pdf
[58] Yörükoğlu, M. ve Kayakutlu G. (2011). Bayesian network scenarios to improve the aviation supply chain, Lecture Notes in Engineering and Computer Science: Proceedings of The World Congress on Engineering 2011, 6-8 July, s.1083-1088, London, U.K.
[59] Çelebi. (2009). Çelebi Hava Servisi A.Ş. Engelli Yolcu Eğitimi, Eğitim Sunumu.
[60] LCD (Leonard Cheshire Disability). (2009a). Leonard Cheshire Disability’s Response to The UK Civil Aviation Authority Questions For The Review of Operation of The EU Regulation On Air Passenger Rights, 11 p., United Kingdom, Alındığı tarih: 02.12.2009, adres: http://www.caa.co.uk/docs/5/ergdocs/PRMLCD.pdf
[61] SAPHIR. (2011). Air France at the service of disabled and reduced mobility passengers, Alındığı tarih: 25.08.2012, adres: http://corporate.airfrance.com/fileadmin/dossiers/docu ments/press_kits/Saphir-en.pdf
[62] UN. (2008a). Convention on the Rights of Persons with Disabilities, United Nations, New York, Alındığı tarih: 09.04.2010, adres: http://www.un.org/disabilities/convention/conventionf ull.shtml
[63] Atıcı, İ. (2007). Fiziksel engelliler ve kentsel mekânın kullanımı, Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış), Gazi Üniversitesi, Ankara.
[64] Avis, A. H., Card, J. A. ve Cole, S. T. (2005). Accessibility and attitudinal barriers encountered by travelers with physical disabilities. Tourism Review International, 8(3), 239-248.
[65] Chang, Y. ve Chen, C. (2011). Identifying mobility service needs for disabled air passengers. Tourism Management. 32, 1214-1217.
[66] DOT (Department of Transportation) Office of Aviation Enforcement and Proceeding, Aviation Concumer Protection Division, (2012). 2012 Report on Complaints Received By Airlines in 2011, 6 p., USA, Alındığı tarih: 16.08.2012, adres: http://airconsumer.ost.dot.gov/publications/2011Comp laintSummaryAll.pdf
[67] Wu, W.W. (2010). Linking Bayesian networks and PLS path modeling for causal analysis. Expert Systems with Applications, 37, 134–139.
[68] Tan, K.H. ve Platts, K. (2003). Linking objectives to actions: A decision support approach based on cause–effect linkages. Decision Sciences, 34(3), 569–593.
[69] Axelrod, R. (1976). Structure of decision: The cognitive maps of political elites. Princeton University Press, New Jersey.
[70] Eden, C. (2003). Analyzing cognitive maps to help structure issues or problems. European Journal of Operational Research, 159 (3), 673–686.
[71] Karaali F.Ç. ve Ülengin F. (2008). Yapay sinir ağları ve bilişsel haritalar kullanılarak işsizlik oranı öngörü çalışması, itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:7, Sayı:3, 15-26, Haziran.
[72] Nadkarni, S. ve Shenoy P. (2004). A causal mapping approach to constructing Bayesian Networks. Decision Support Systems, 38, 259–281.
[73] Önsel, S., Ülengin F. ve Ülengin B., (2006). A Bayesian causal map for inflation analysis: The case of Turkey. European Journal of Operational Research, 175, 1268–1284.
[74] Ekici, O. (2005). Bayesyen regresyon ve winbugs ile bir uygulama, Yükssek Lisans Tezi (Yayımlanmamış), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
[75] Bayes, T. (1763). Essay towards solving a problem in the doctrine of chances. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, 53 (1763), 370–418.
[76] Aktaş, A. M. (2008). Bayesci olasılıksal oynaklık modelleri, İstatistik Anabilim Dalı, Fen Bilimleri Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi.
[77] Kılıç, B.S. (2011). Bayes ağları kullanarak medikal transtorasik ekokardiyografi verilerinin işlenmesi ve teşhis yazılımı geliştirilmesi, Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
[78] Tektaş, D. (2006). İki düzeyli lojit ve probit modellerde parametre tahminlerine Bayesci bir yaklaşım, Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
[79] Lin, C. J. ve Wu, W. W. (2008). A causal analytical method for group decision-making under fuzzy environment. Expert Systems with Applications, 34(1), 205–213.
[80] Lee C.H. (2007). Improving classification performance using unlabeled data: Naive Bayesian case. Knowledge Based Systems, 20 (3), 220–224.
[81] Lauria, E.J.M. ve Duchessi, P.J. (2007). A methodology for developing Bayesian networks: An application to information technology implementation. European Journal of Operational Research, 179(1), 234–252.
[82] Siau, K. ve Tan, X. (2005). Improving the quality of conceptual modelling using cognitive mapping techniques. Data & Knowledge Engineering, 55, 343-365.
[83] Xiao, J., He, C. ve Jiang, X. (2009). Structure identification of Bayesian classifiers based on GMDH. Knowledge Based Systems, 22 (6), 461.
[84] Dologite, D.G. (1993). Developing knowledge based systems using VP-expert. Prentice Hall, Newyork, s.108-118.
[85] Nabiyev V.V. (2005). Yapay zekâ: Problemler, yöntemler, algoritma. Seçkin Yayıncılık. İkinci Baskı, 764, Ankara.
[86] Medsker, L. Ve Leibowits, J. (1994). Design and development of expert systems and neural Networks. Macmillan, s.48-60, Newyork.
[87] Koçak, B. (2006), Yeraltı kaya yapılarının denetimi ve yönlendirilmesinde uzman sistem oluşturulması, Doktora Tezi (Yayımlanmamış). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
[88] Şahin, İ. (2008). Uzman sistem kullanarak iki boyutlu izdüşümlerden katı modeller oluşturma, Doktora Tezi (Yayımlanmamış). Gazi Üniversitesi, Ankara.
[89] Koçyiğit, N. (2008). Merkezi klima sistemlerinde arıza giderme ve işletim için bilgi tabanlı uzman sistem geliştirilmesi, Doktora Tezi (Yayımlanmamış). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
[90] IATA. (2009a). IATA Delay Codes. Alındığı tarih: 07.09.2009, adres: http://www.b737mrg.net/downloads/b737mrg_delayc odes.pdf
[91] Ülengin, F. (2011). Karar verme ders notları. Doğuş Üniversitesi.