Servet Senem Uğurlu

Anadolu Kilimlerinde Sanatsal Değerler

Anadolu Kilimleri, Türk Kültürünün en önemli görsel belgelerinden biridir. Ayrıca Ulusal Sanatımızda Yörük ve Türkmenlerin kimliklerini yansıtan en önemli kültür varlıklarındandır. Kolonizatör Türk Dervişleri önderliğindeki Yörük ve Türkmenler Orta Asya’dan Anadolu’ya doğru gelmişler, gittikleri her farklı coğrafyaya kültürlerini taşımışlardır. Göçebe Oğuz boylarının bir kolu olan Yörük ve Türkmenler, dönemin çeşitli kültür ve inançları ile aydınlanmış olarak Anadolu’ya gelmiştir. Türkler Anadolu’yu yağmalamak için gelmediler. Burayı kendilerine yurt edinmek için seçmişlerdir. Orta Asya Step Kültüründen günümüzdeki Anadolu Kültürüne kadar Türkler, dokumalarında kullandıkları motifleri hafızalarında tutmuşlar ve bu motifleri dokumalarında tekrar etmişlerdir. Yörük ve Türkmenler özellikle dokudukları çeyizlik kilimlere kimliklerini aktarmışlardır. Ayrıca bu örnekler, farklı malzeme, renk ve sonsuz çeşitlilikte motiflerle kullanılmıştır. Özellikle bazı motif, desen kompozisyonu ve karakteristik yapıları ile Yörük ve Türkmenlerin birer kimlik belgesi niteliğini taşımaktadır. Kimliklerini, kişi, boy, oymak, aşiret olarak kullandıkları im, damga, motif ve renkler ile ifade etmişler. Çeyizlik olarak yaptıkları dokumalarını bugünkü sanat sergileri niteliğinde sergilemişlerdir. Bu makalede; Anadolu kilimlerinin malzeme, teknik, renk, motif ve desen özellikleri incelenmiş ve Anadolu Kilimlerinin sanatsal değerleri örnekler verilerek açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Anadolu, Kilim, Sanatsal, Değer

PDF

___

BALPINAR ACAR, Belkıs (1982). Kilim, Cicim, Zili, Sumak Türk Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti.
ATLIHAN, Şerife (1993). “Fethiye Bölgesi Deve Kilimleri”, Sanat Dergisi, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, (S. 3): 104-120.
ATLIHAN, Şerife (1999). “Batı Anadolu’da Yaşayan Yörüklerde Heybe ve Torba Dokumalar”, Erdem Dergisi, Halı Özel Sayısı I, Cilt: 10, T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, (S. 28): 35-45.
ATLIHAN, Şerife (2011). 18.-19. yüzyıl Anadolu Kilimleri, İstanbul: Vehbi Koç Vakfı Yayınları.
BAŞARIR UĞURLU, Servet Senem (1999). “Kilimlerin Resim Sanatı ile Karşılaştırılması”, Ev Tekstili Dergisi, Y.6, (S.21): 66-68.
DENİZ, Bekir (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
ERBEK, Güran (1990). Kilim Catalogue No: 1 Prepared by Güran Erbek, İstanbul: Selçuk A.Ş. Yayınları.
EYÜBOĞLU, Bedri Rahmi (1986). Resme Başlarken, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
HART, Kimberly (ed.) (2007). Giving back the colours Josephine Powell collection, İstanbul: JP Morgan Chase Bank and Sadberk Hanım Museum.
HART, Kimberly (ed.) (2007). Josephine Powell Collection Examples from Kilims, İstanbul: Vehbi Koç Foundation Sadberk Hanım Museum.
KREISSL, Rainer (1995). Art as Tradition Kunst Als Tradition Anatolia, Münih: Hirmer Verlag München.
KREISSL, Rainer (2000). Infinitive Variety-Unendliche Vielfalt Anatolia, Münih: Hirmer Verlag, München.
KUDAR, Mustafa Selim (2004). Muatazmainşatürta, Balıkesir: Tahtakuşlar Köyü Özel Etnografya Galerisi Kültür Yayınları.
MELLAART, James, HIRSCH, Udo, BALPINAR, Belkıs (1989). The Goddess from Anatolia Volume I, Milano: Eskenazi.
ÖLÇER, Nazan (1988). Türk ve İslam Eserleri Müzesi Kilimler, İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti.
ÖLMEZ, Filiz Nurhan, ETİKAN, Sema (2016). “Fethiye Alaçul Dokumaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (S. 42): 967-977.
ÖLMEZ, Filiz Nurhan, ETİKAN, Sema (2017). “Milas Seccadelerinin Geleneksel Renk, Motif ve Desen Özellikleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (S. 48): 338-344.
UĞURLU, Aydın (1988). “Tekstil Dokularında Yapı Özellikleri”, Tekstil&Teknik Tekstil İhtisas Dergisi, İhlas Fuarcılık ve İletişim Magazin Yayıncılık, (S.47): 191-193.
UĞURLU, Aydın (1990). “Dokuma ve Estetik Renklendirme”, Tekstil ve Makina Dergisi, (S. 21): 130-138.
UĞURLU, Aydın (1991). “Anadolu Dokumalarında Motif Felsefesi”, Tekstil ve Mühendis Dergisi, (S. 26): 76-82.
ÜNAL, Şahika (ed.) (1995). Anatolian Kilims 1-2 in memory of Güran ERBEK, Ankara: Repuclic of Turkey Ministry of Culture.