Hasan İNCE, Ramazan CANHİLAL, Çetin MUTLU

Yozgat ili buğday alanlarındaki ekin saparısı (Hymenoptera: Cephidae) türleri ile yaygınlığı ve yoğunluğu

Bu çalışma, Yozgat ili ve ilçelerinde (Akdağmadeni, Aydıncık, Boğazlıyan, Çandır, Çayıralan, Çekerek, Kadışehri, Saraykent, Sarıkaya, Sorgun, Şefaatli, Yenifakılı ve Yerköy) hububat alanlarında ekin saparısı (Hymenoptera: Cephidae) türleri, yaygınlıkları yoğunlukları ve doğadaki yaşam döngüsünü belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Ekin saparısı türlerinin yaygınlık ve yoğunluklarını belirlemek amacıyla, Yozgat il ve ilçelerinde tesadüfi olarak seçilen 84 buğday tarlasında zararlıların ergin uçuş dönemi boyunca (nisan başı-mayıs sonu) 100’er atrap sallanarak türler elde edilmiştir. Ekin saparılarının yaşam döngüsünü belirleme çalışmaları ise Boğazlıyan ilçesinde yürütülmüş, zararlıların doğaya ilk çıkış zamanı, üzerinde beslendiği yabancı otlar ve buğday üzerindeki yaşam döngüsü belirlenmiştir. Çalışmada Cephus pygmeus (Linnaeus, 1767), Trachelus tabidus (Fabricius, 1775), Calameuta idolon (Rossi, 1794) olmak üzere toplam üç tür belirlenmiştir. Sürvey yapılan alanlarda Cephidae familyasına ait ekin saparısı türlerine 65 tarlada (%77.4 oranında) rastlanmış olup, 19 tarla ise (%22.6’sında) rastlanamamıştır. Belirlenen türler içinde en yaygın türün ise C. pygmeus olduğu (%98.1) belirlenmiştir. Doğadaki ilk saparısı erginleri, nisan ayı sonunda Boğazlıyan ilçesinde belirlenmiştir. Zararlıya ait ilk dönem larvalar mayıs ayı sonunda ve olgun larvalar ise buğday kök boğazı içinde diyapoza girmiş halde temmuz ayı ortasında tespit edilmiştir. Yozgat ili hububat alanlarında ekin saparısı ergin yoğunluğunun sayısal olarak düşük yoğunlukta olduğu ve önemli bir sorun olarak görülmediği sonucuna varılmakla birlikte, zararlı yoğunluğu ile larva bulaşıklığı arasındaki ilişkiye bakılarak ergin yoğunluğu yüksek olan yerlerde hasat döneminde örneklemeler yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Ekin saparısı, sürvey, buğday, popülasyon, Yozgat

Distribution and density of wheat stem sawflies (Hymenoptera: Cephidae) at wheat fields in Yozgat province, Turkey

This study revealed densities and distribution of different wheat stem sawflies (Hymenoptera: Cephidae) and their life cycle in cereal fields cultivsted in different districts (Akdağmadeni, Aydıncık, Boğazlıyan, Çandır, Çayıralan, Çekerek, Kadışehri, Saraykent, Sarıkaya, Sorgun, Şefaatli, Yenifakılı ve Yerköy) of Yozgat province. A total 100 sweep net sample were taken during the adult flight period (early april and may) of sawfly species in randomly selected 84 wheat fields. The study relating to determine the life cycle was conducted in Boğazlıyan district and data relating to time to first emergence in nature, weed species being fed by sawlies and life cycle on the host plant species were recordedss. Total 3 wheat stem sawfly species, i.e., Cephus pygmeus (Linnaeus, 1767), Trachelus tabidus (Fabricius, 1775) and Calameuta idolon (Rossi, 1794) belonging to Hymenoptera order and Cephidae family. The most abundant and commonly observed species was C. pygmeus (98.1%). Wheat stem sawflies were recorded in 77.4% (65 fields) of the surveyed fields, whereas 22.6% (19 fields) of the field had no sawfly species. The first adults emerged at the end of April in Boğazlıyan district and a newly emerged first stage larvae appeared at the end of May. Mature larvae diapausing in wheat root crown were found during the middle of July. It can be concluded that density of wheat stem sawflies is low in wheat fields of Yozgat province and the pest did not cause significant problem. However, considering correlation between adult density and larval infestation, the larval samplings should be done close to the harvest period at the fields where the high adult densities of the sawflies are determined.

Keywords:

Wheat stem sawfly, monitoring, wheat, population, Yozgat,

PDF

___

Alkan, B. (1948). Orta Anadolu Hububat Zararlıları (Zararlı Hayvan ve Böcekler). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 132 s.
Altınayar, G. (1975). Ekin Sap Arıları [Cephus pygmaeus (L.) ve Trachelus tabidus (F.) Hymenoptera: Cephidae)]’nın Konya İlinde Biyo-Ekolojileri, Sebep Oldukları Ürün Kayıpları ve Savaş Yolları Üzerinde Araştırmalar. Ankara Bölge Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları Araştırma eserleri Serisi No: 36, 135 s.
Anonymous (2008). Zirai Mücadele Teknik Talimatları, Cilt 1. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, Ankara.
Anonymous (2020). Türkiye istatistik kurumu (TUİK) (Web sayfası: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr), (Erişim Tarihi: 11.05.2020).
Anonymous (2021). 2020 yılı hububat sektör raporu (Websayfası: https://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/sektorraporlari/2020.pdf), (Erişim Tarihi: 10.08.2021).
Baniţă, E., Popov, C., Luca, E., Cojocaru, D., Păunescu & G., Vilău, F. (1992). Elements of integrated control of wheat stem sawflies (Cephus pygmaeus Latr. and Trachelus tabidus L.). Probleme de Protectia Plantelor, 20 (3-4), 169-185.
Bodenheimer, F.S. (1958). Türkiye’de Ziraate ve Ağaçlara Zararlı Olan Böcekler ve Bunlarla Savaş Hakkında Bir Etüd. Ankara: Bayur Matbaası.
Bonnemaison, L. (1962). Les Ennémis Animaux des plantes cultivées et des forêts. Tome III. E’ditions Ser, Paris: 413 pp.
Chen, S., Hoelmer, K.A., Chen, H., Liu, A., & Shanower, T.G. (2004). A review of wheat stem sawfly (Hymenoptera: Cephidae) research in China. Journal of Agricultural and Urban Entomology, 21(4), 249-256.
Delaney, J. K., Mendoza, J. P., & Weaver, D. K. (2008). Comparison of adult emergence of wheat stem sawfly from material overwintered in the field and the laboratory. The Canadian Entomologist, 140 (5), 569-572.
El Boushssini, M., Lhaloui, S., Nserellah, N., Nachitt, M., Amri, A., Hatchett, J.H., & Benlhabib, O. (1998). Durum wheat resistance to insect pests in Morocco. In proceeding, SEWANA, Durum Research Network, ICARDA, 280-286.
Ghadiri, V. (1994). Studies on the biological features of cereal sawfly (Cephus pygmaeus L.) in Karadj district. Journal of Entomological Society of Iran, 14 (7), 7-8.
Gol'berg, A.M. (1986). Biology of the stem sawflies Trachelus tabidus and Cephus pygmaeus in the Negev of southern Israel. Entomologia Experimentalis et Applicata, 40 (2), 117-121.
Kılıç, H., Bayram, Y., & Tekdal, S. (2017). Farklı fenolojik özelliklere sahip ekmeklik buğday genotiplerinin ekin sap arısı [(Cephus pygmeaus L. (Hymenoptera: Cephidae)] zararına dayanıklılık yönünden incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 27 (1): 65-76.
Korkmaz, E. M., Örgen, S.H., Gencer, L., Ülgentürk, S., & Başıbüyük, H.H. (2010). Orta Anadolu Bölgesi buğday tarlalarındaki bazı ekin zararlıları ve parazitoitlerinin saptanması. Türkiye Entomoloji Dergisi, 34 (3), 361-377.
Luginbill, P., & Mcneal, F.H. (1958). Influence of seeding Density and Row Spacings on The Resisrance of Spring Wheats to The Wheat Stem Sawfly. Journal of Economic Entomology, 51, 804-808.
Mendoza, J.P., & Weaver, D.K. (2006). Temperature and Relative Humidity Effects on Postdiapause Larval Development and Adult Emergence in Three Populations of Wheat Stem Sawfly (Hymenoptera: Cephidae). Environental Entomology, 35(5), 1222-1231.
Mutlu, Ç., Karaca, V., Öğreten, A., Büyük, M., & Bayram, Y. (2018). Kırmızı Mercimekte Zararlı Dolycoris baccarum L. ve Piezodorus lituratus (F.)’a Karşı Deltamethrin’in Biyolojik Etkinliği. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 22(2), 179-185.
Mutlu, Ç. (2019). Wheat stem sawflies in the southeast anatolia region of Turkey. Entomological News, 128 (3), 267-283.
Mutlu, Ç., Karaca V., Tonğa A., Erol Ş., & Mamay, M. (2019). Infestation and damage caused by wheat stem sawflies (Hymenoptera: Cephidae) to some wheat cultivars in southeast anatolia region, Turkey. Journal of the Kansas Entomological Society, 92 (1), 359-375.
Mutlu, Ç., Karaca, V., Duman, M. & Gözüaçık, C. (2021). Diyarbakır ilinde Buğdayda Süne [Eurygaster integriceps Put. (Hemiptera: Scutelleridae)]’nin Popülasyon Dinamiği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (31), 441-445.
Özberk, İ., Atlı, A., Yücel, A., Özberk, F., & Çoşkun, Y. (2005). Wheat stem sawfly (Cephus pygmaeus L.) damage; impacts on grain yield, quality and marketing prices in Anatolia. Crop Protection, 24 (2), 1054-1060.
Rashwani, A. (1981). Introduction to the major pests of wheat and barley in the Middle East and North Africa, Technical Manuel (ICARDA), 9, 58-63.
Sayan, M. (2010). Adana’da buğday agro ekosistemindeki böcek türlerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Shanower, T. G. (2004). Wheat stem sawflies: Cephus cinctus Norton, Cephus pygmeus (l.) and Trachelus tabidus (f.) (Hymenoptera: Cephidae). Encyclopedia of Entomology, 3, 2545-2548.
Shanower, T. G. & Holmer, K. A. (2004). Biological control of wheat stem sawflies: Past and future. Journal of Agricultural and Urban Entomology, 21(4), 197-221.
Taeger, A., Blank, S.M., & Liston, A.D., (2010). World catalog of symphyta (Hymenoptera). Zootaxa, 2580 (1), 1-1064.
Taylor, F. (1981). Ecology and evolution of physiological time in insects. The American Naturalist, 117:1-23.
Tülek, A., Kahraman, T., & Akan, K. (2013). Buğday üretiminde önemli bir zararlı: Avrupa ekin sap arısı (Cephus pygmeus l.). Harman Time, 1 (5), 64-66.
Udine, E.J. (1941). The Black Grain Stem Sawfly and European Wheat Stem Sawfly in the United States. United States Department of Agriculture, Washington D.C., 9 pp.
Wilcocks, F.C. (1925). The Insect and Related Pest of Egypt, ii. Insects and Mites Feeding on Gramineous Crops and Products in Field, Granary and Mill. Cairo: Sultanic Agricultural Society.