Şamandan Günümüz Masal Anlatıcısına: Kadın

Çağlar boyunca kadının; toplumsal normların belirlediği biçimlerde kutsal-öteki, güzelliğin sembolü-cadı, arzulanan, korkulan, merak edilen, baskılanan, saygı görülen-itilen vb olarak tarihsel süreçte ve her çağın kendi gerçekliği içinde farklı misyonlar üstlendiği bilinmektedir. İlk çağlarda Ana Tanrıça inançlarıyla yaratımın ve doğumun sembolü olarak doğayla özdeşleştirilen kadının kutsal olarak görüldüğü ve şifacı, büyücü, ruh bilimci, mitlerin aktarıcısı, gizemli sırların bilicisi, gelecek okuyucu, toplumsal olayları düzenleyici, yaratımın efendisi gibi özellikleriyle saygı duyulan bir yere sahip olduğu söylenebilir. Özellikle demirin bulunmasıyla birlikte erkeğin gücünün ön plana çıkması, anaerkil toplum yapısından ataerkil toplum yapısına geçişin de önünü açmıştır denilebilir. Paleolitik çağlara, hatta bazı kaynaklara göre çok daha öncesine uzanan Şamanizm’in de ilk uygulayıcılarının kadınlar olduğu düşünülmektedir. Bilge, saygı duyulan, gizemli doğasıyla kutsallaştırılan kadının özellikle Orta Çağa gelindiğinde cadı katli adı altında sindirildiği, fakat ne kadar sindirilmiş olsa da, gizemli doğaları her ne kadar törpülenmiş olsa da kadınların masallarda, halk hikâyelerinde sembolik anlatımların içinde hayallerini ve doğaüstü güçlerini yaşatmaya devam ettiği söylenebilir. Özellikle Anadolu’da görülen Masal Anaları’nın; bilge, ocağın bekçisi, öykücü, dansçı, oyuncu, ruh bilimci, şifacı özellikleriyle bilerek ya da bilmeden Şaman-Kam Kadın’ın kimliğini devam ettirdiği, masalların ve hikâyelerin popülerleştiği ve yeniden anlatılmaya başlandığı günümüzde de Masal Analarından bayrağı Hikâye-Masal Anlatıcı kadınların aldığı söylenebilir. Bu çalışmada bu bağlamda şamandan günümüze hikâye-masal anlatıcı kadının geçirdiği süreçler araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

şaman, kadın, hikaye-masal, anlatıcı, tanrıça-ana

PDF

___

Referans 1. Arıt, N. (2016). Şamanın Kozmik Dünyası İnisiyasyon Seremoni ve Ritüellerle Maya Şaman Öğretisi (3. Baskı) İstanbul: Ray Yayıncılık
Referans 2. Azadovski, M. (1992) Sibirya’dan Bir Masal Anası İ. Başgöz (Çev). Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları: 182 3.Halk Edebiyatı Ve tiyatro Dizisi: 40
Referans 3. Bayat, F. (2017). Kadim Türklerin Mitolojik Hikâyeleri. (3.Baskı) İstanbul: Ötüken.
Referans 4. Bayat, F. (2018). Türk Kültüründe Kadın Şaman (5.Baskı) İstanbul: Ötüken.
Referans 5. Campbell, J. (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu S. Gürses(Çev). İstanbul: Kabalcı Yayınevi
Referans 6. Campbell, J. (2006). İlkel Mitoloji Tanrının Maskeleri. K. Emiroğlu (Çev). İstanbul: İmge Yayınları.
Referans 7. Campbell, J. (2016). Mitolojinin Gücü Kutsal Kitaplardan Hollywood Filmlerine Mitoloji Ve Hikayeler Çev: Z. Yaman (Çev). İstanbul: MediaCat
Referans 8. Estes, C.(2016). Kurtlarla Koşan Kadınlar Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler H. Atalay (Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
Referans 9. Harari, N.(2018). Hayvanlardan Tanrılara Sapıens E. Genç (Çev). İstanbul: Kolektif Kitap
Referans 10. Jung, C. (2015). Dört Arketip Z. Yılmazer (Çev). İstanbul: Metis Yayınları
Referans 11. Kılıçkaya, A. (2014). Mitoloji, Din ve Efsaneler Işığında Anadolu Trabzon: Serander
Referans 12. Mascetti, M. (2000). İçimizde ki Tanrıça Kadınlığın Mitolojisi B. Çorakçı (Çev). İstanbul: Doğan Kitap
Referans 13. Ong. W.(2014). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi S. Postacıoğlu Banon (Çev). İstanbul: Metis Yayınları
Referans 14. Saydam, B. (2013). Deli Dumrul’un Bilinci Türk İslam Ruhu Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi (3.Baskı) İstanbul: Metis Yayınları
Referans 15. Sekmen, M. (2015). Yaratıcı Drama ve Oyunculuk Etkinliği Olarak Hikaye Anlatımı (1.Baskı) Ankara: Pegem Yayınları)
Referans 16. Ülgen, P. (2018). Kadınlar ve Cadılar (1.Baskı)İstanbul: Yeditepe Yayınları
Referans 17. Zimmer, H. (2004). Kral Ve Hortlak Ruhun Kötülüğü Yenmesine Dair Hikayeler İ. İyidoğan (Çev). İstanbul: Kabalcı Yayınevi
Referans 18. Sütçü, Ö. (2013) Ortak Bir Dünya Deneyimi Hikâye Anlatıcısı ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar ETHOS: Dialogues in Philosophy and Social Sciences Temmuz/July 2013, 6(2), 76-92 ISSN 1309-1328 82
Referans 19. Türkan, K. Türk Dünyası Masallarından Yansıyan Şaman Olgusu Bilig 221 YAZ 2015 / SAYI 74
Referans 20. Yolcu, A. (2014). Babasız Gebelik Mitleri Bağlamında Türk Mitolojisinde Gök-Yer Dikotomisi ve Ana Tanrıça Kültünün İzleri, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 7, Sayı 1, Haziran 2014. (70-92.)
Referans 21. Talianova, M.(2015) Türk ve Rus Halk Masallarında Kadın Arketipinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
Referans 22. Benjamin, W. (2014), Son Bakışta Aşk (Çev.)Nurdan Gürbilek, (7. Basım) İstanul: Metis Yayınları
Referans 23. Campbell, J. (1992). İlkel Mitoloji Tanrının Maskeleri, (Çev.) Kudret Eminoğlu, Ankara İmge
Referans 24. Johnson, R.A.(1992), Erkek Psikolojisini Anlamak, (Çev.) K. Kutlu, İstanbul: Gül
Referans 25. NTV Başvuru Kitapları Mtoloji/Essential Visual History Of World Mythology (2015) (Çev.) N. Elhüseyni (6. Baskı) İstanbul: NTV Yayınları
Referans 26. Milli Folklor, Erişim Tarihi: 15 Aralık 2018http://www.millifolklor.com