Sünnetin Kur’ân ile Eşitlendiği İddiası Üzerine Bazı Mülâhazalar

Dinde emir ve yasaklar Allah’ın irâdesi ve tercihi ile teşekkül eder. Dinde meşruiyetin kayna-ğı Allah’ın insanla ilgili tercihleridir. Dînî meşruiyet insanın insanla ilgili tercihleriyle eşitle-nemez. Dinde Allah’ın insanla ilgili tercihlerine saygı duyulur. İnsanın insanla ilgili tercihleri-ne saygı duyulmaz. Çünkü dinde, hayatın akışı ve düzenlenmesi ile ilgili tercih bildirme yetki-si Allah’a verilmiştir. Kur’ân dâhil hiçbir metnin ‘tek şekilde’ anlaşılma garantisi bulunma-maktadır. Tüm metinler birden çok şekilde anlaşılabilir. Bu sebeple dini metinler, ‘din’ ile eşitlenemez. Dini metinle eşitlemek hayattan koparmaktır. Vahiy, ilahi kaynaklı cümlelerin ve söz dizilerinin toplamı ile eşitlenemez. Vahiy Allah’ın insanlara ve tarihe müdahalesidir. Kovandaki arıları bir arada tutan şeyin vahiy oluşu gibi bir mahalde insanları bir arada tutan şey de vahiydir. Müslüman bir toplumda insanları bir arada tutan şey, helal ve haram hassa-siyeti ve sâhip olunan değerlerdir. Vahyin, topluma ve tarihe müdahalesinin tesirleri Hz. Peygamber’in hayatı ile sınırlı değildir, kıyamete kadar sürecektir. Vahye dayalı, semâvî, ilâhî ölçünün kabülü ya da reddi iman ve inkâr ile ilgili ciddi bir ayrışma noktasıdır. Allah’ın kitâbında da ‘ölçü’ var, Hz. Peygamber’in sünnetinde de ‘ölçü’ var. İlahi ölçülerin nazarî ve sâbit kısmını Allah’ın kitâbı öğretir, tatbîkî ve dinamik kısmını da sünnet öğretir. Din, dini metinlerle eşitlenemez. Dinin tek aktarım biçimi de metinler değildir. Sünnetle ilgili eşitleme iddiası sadece sünneti hiç anlamamak değildir. İslam’ın birinci delilini de anlamamaktır. Kitâb ve sünnet birbirinden ayrı şeyler mi ki eşitlensin? İslam, insanın Allah ile eşitlenmesinin reddedilmesi ve Allah’ın insanla ilgili tercihlerinin her türlü müzakerenin dışında tutularak mutlak kabul görmesidir. Modern çağın getirdiği dînî meşruiyet krizinin çözümü meşruiye-tin bireysel tercihe bağlanması değildir. İlahi bir tercihle belirlenmiş uygulamaların kabulü ve bunun güçlü bir mesaj olarak taşınmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Kitâb, Sünnet, Eşitleme, Tehîd, Toplum, Yasa.

PDF

___

Abdürrezzâk es-San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî - A‘zamî, Habîbu’r-rahmân thk. el-Musannef. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1403.
Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî, Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî - thk. Huseyn Selim Esed ed-Dârânî. Müsnedü Ebû Ya’lâ. 13 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-me’mûn li’t-türâs, 1984.
Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. 50 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r- risâle, 1999.
Akalın, Şükrü Halûk vd. TDK Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 11. Basım. Erişim 16 Ocak 2022. https://sozluk.gov.tr/
Akalın, Şükrü Halûk vd. TDK Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 11. Basım. Erişim 16 Ocak 2022. https://sozluk.gov.tr/
Âşıkkutlu, Emin. “Leyyin”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 27/168-169. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerîm Tefsiri. Yeni Ufuklar Neşriyat, 2013.
Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b el-Hüseyin b Ali. Şuabu’l-îmân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l- kutubi’l- ılmiyye, 1990.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. es-Sunenu’l-kübrâ ve fî zeylihî el-Cevheru’n-nakıyy. Haydarabad: Meclisu dâireti’l-meârif, 1926.
Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer b. Hasen er-Rubât el-Hırbevî el-. Nazmu’d- durer fî tenâsubi’l-âyâti ve’s- suver. 22 Cilt. Kâhire: Dâru’l-kitâbi’l-islâmî, 1984.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiu’s-sahîh. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
Dağcı, Şamil. “Muhsan”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 21/546-548. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Demirli, Ekrem. “Vahdet-i Vücûd”. TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları, 2012.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut, El-Mektebetu’l-Asriyye., t.s.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî - thk. Muhammed Avvâme. Takrîbü’t-tehzîb. Dımaşk: Dâru’r-raşîd, 1986.
İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Sahîhu İbn Hıbbân bi tertîbi İbn Belbân. 18 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r- risâle, 2. Basım, 1993.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 2009.
İbnü’s-Sünnî, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed b. İshâk ed-Dîneverî (ö. 364/975) - thk. Kevser el-Beranî. Amelü’l-yevm ve’l-leyle. Cidde: Dâru’l-kıble li’s-sekâfeti’l-islâmiyye ve müesseseti ulûmi’l-kur’ân, ts.
İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb el- - thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-kalem, 2009.
Kırış, Şemsettin. “Profan İlahiyatçılık”. http://www.anahaberyorum.com (blog), 05 Ocak 2022. http://www.anahaberyorum.com/author.aspx?ID=47291
Kırış, Şemsettin. “Yeni Sünnet Tanımları Bağlamında Sünnet-Dindarlık İlişkisi Üzerine Bazı Mülâhazalar”. Hadis Tetkikleri Dergisi 15/2 (2017), 7-41.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh el-. el-Câmi’ li ahkâmi’l-kur’ân. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-kütübi’l-Mısriyye, 1964.
Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî - thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî. Muvatta’. 8 Cilt. Birleşik Arap Emirlikleri: Müessesetu Zâyed b. Sultân âlü Nehyân, 2004.
Müslim b. Haccâc, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi türâsi’l-arabbiy, t.s.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî - thk. Hasen Abdü’l-mün’ım Şelebî. es-Sünenü’l-kübrâ. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2001.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en- - thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. el-Müctebâ mine’s-sünen (Sünenü’n- Nesâî). 8 Cilt. Haleb: Mektebetu’l-matbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, 2000.
Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-Taberânî. Mu’cemü’l-kebîr. 25 Cilt. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, 1994.
Taberî, İbn Cerîr et-. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. 24 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r- risâle, 2000.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Delil”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 138-140. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî ez-. Tâcu’l- arûs min cevâhiri’l- kâmûs. 40 Cilt. Beyrut: Dâru’l-hidâye, ts..