Ebü’l-Muzaffer es-Sem‘ânî’ye Göre Bağlayıcılık Açısından Hz. Peygamber'in Fiilleri

Sünnetin önemli bir kısmı, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) uygulamaları anlamına gelen fiilî sünnet-ten ibarettir. Bu nedenle usûlcüler, bağlayıcılık açısından Hz. Peygamber’in fiilleri üzerinde önemle durmuşlardır. Fıkhî mezhepler konuyu çeşitli yönleriyle ele almış ve bağlayıcılık açısından farklı yaklaşımlar ortaya koymuşlardır. Hanefî mezhebine müntesip iken sonraları Şâfiî mezhebine geçen Ebü’l-Muzaffer es-Sem‘ânî, (öl. 489/1096) Kavâti’u’l-edille adlı eser-inde Hz. Peygamber’in fiillerini ayrıntılı olarak ele almıştır. Usûlcülerin konuya yak-laşımlarını delilleriyle ortaya koyup tahlil ve tenkit etmiş, sonra da kendi görüşünü ve ger-ekçesini zikretmiştir. Sem‘ânî, önce insan fiillerinin çeşitleri üzerinde durmuş, daha sonra Hz. Peygamber’in fiilleri konusuna değinmiştir. Onları cibillî, beşerî ve kurbî olmak üzere üçe ayırarak her birini kısaca açıklamıştır. Sem‘ânî, ibadet niteliği taşıyan fakat hükmü bilinmey-en fiillerde Hz. Peygamber’i örnek almanın ve O’na uymanın (teessî/ittibâ) vâcib olduğunu savunmuştur. Farklı ekollerin yaklaşımlarını tahlil edip kendi görüşlerini ortaya koyması açısından Sem‘ânî’nin görüşleri tahlile şayandır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Fiil, Hz. Peygamber’in fiilleri, Sem‘ânî, İttibâ.

PDF

___

Agitoğlu, Nurullah. “el-Mahsûl Adlı Eseri Çerçevesinde Şâfiî Usûlcü Fahreddin er-Râzî’nin Hz. Peygamber’in Fiillerine Yaklaşımı”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/17 (Şubat 2017): 51-62.
Âmidî, Ali b. Muhammed Seyfuddîn el-. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Ed. Abdurrezzâk Afîfî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1981.
Arûsî, Muhammed Abdülkadir el-. Efâlü’r-Rasûl ve delâletuhâ ale’l-ahkâm. Cidde: Dârü’l-müctema’, 1991.
Aşkar, Muhammed Süleyman. Ef’âlu’r-Resûl ve delâletuha ale’l-ahkâmi’ş-şer’iyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2003.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Mustafa Dîb el-Buğâ, 1993.
Canan, İbrahim. “Hz. Peygamber Aleyhisselam Hiç Unutmuş ve Yanılmış Mıdır?” Sünnetin Dindeki Yeri. 285-297. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1997.
Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdillah (İmâmü’l-Harameyn) el-. el-Burhân fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dârü’l-kutubi’l-ilmiyye, 1997.
Çelebi, İlyas. “Hüsün ve Kubuh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19: 59-63. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1999.
Çelebi, İlyas. “Şeytan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 99-101. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010.
Demir, Serkan. “Hanefi Usûlcülere Göre Hz. Peygamber’in Fiileri ve İctihadları -Hicrî V. Asır Özelinde-”. Hadith Dergisi. 7 (Aralık 2021).
Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as. Sünen. Thk. Yâsir Hasen - ‘Izzuddîn Dali - ve ‘Imadu’t-Tayyâr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
Ebû Şâme el-Madisî. el-Muhakkak min ilmi’l-usûl fî mâ yete’allaku bi-ef’âli’r-Rasûl. Ed. Mahmud Salih Câbir. Medine: el-Câmia’tu’l-İslâmiyye, 2011.
Ebû Ya’lâ, Muhammed b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Halef el-Ferrâ’. el-Udde fî usûli’l-fıkh. Riyad: Câmiatü Melik Muhammed b. Suûd, 1990.
Ebu’l-Hüseyn el-Basrî, Muhammed b. Ali b. et-Tayyib. Kitabu’l-Mu’temed. Thk. Muhammed Hamidullah. Dımaşk: el-Ma’hedu’l-ilmî el-Fransî li’d-dirâsâti’l-Arabî, 1964.
Ebü’l-Hattâb, Mahfûz b. Ahmed el-Kelvezânî el-Hanbelî. et-Temhîd fî usûli’l-fıkh. Mekke: Dârü’l-medenî, 1985.
Emîr Pâdışâh, Muhammed Emîn b. Mahmud. Teysîrü’t-Tahrîr. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.
Eraslan, Abdulvasıf. “Muʿtezile’ye Göre Hz. Peygamber’in Fiillerinin Bağlayıcılığı”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi. 53 (Haziran 2020): 163-185.
Gazzâlî, Ebu Hamid Muhâmmed b. Muhammed. el-Menhûl min ta’likati’l-usûl. Thk. Muhâmmed Hasan Heyto. 2. Bs. Beyrut - Dımaşk: Darü’l-fikr, 1998.
Gazzâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed el-. el-Mustasfâ. I Cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1993.
İbn Teymiyye, Mecdüddin Abdüsselâm b. Abdillah. el-Müsevvede fî usûli’l-fıkh. Ed. Muhammed Muhyüddin Abdülhamid. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-Arabî, t.y.
İbnü’s-Salâh, Osman b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî. Ulûmu’l-Hadîs. Thk. Nureddin Itr. Şam: Dârü’l-fikr, 1986.
Malik b. Enes el-Ensârî - Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî. Muvatta’u’l-İmâm Mâlik Rivâyetu Muhammed İbnü’l-Hasan eş-Şeybânî. Thk. Takiyyüddin en-Nedvî. Beyrut: Dâru’l-kalem, 1992.
Müslim, Ebü’l-Hüseyin b. Haccâc. el-Müsnedü’s-sahîh. Riyad: Beytu’l-efkâri’d-devliyye, 1998.
Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Sünen. Haleb: Mektebetü’l-matbuâti’l-İslâmiyye, 1986.
Özdemir, İbrahim. Nebevî Fiil ve Terklerin Anlam ve Yorumu. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
Özervarlı, M. Sait. “Melek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 40-42. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2004.
Râzî, Ebû Abdillah, Fahrettin, Muhammet b. Ömer. el-Mahsûl. Ed. Tâhâ Câbir Feyyâz el-Alvânî. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1997.
Sem’ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Kavâti’u’l-edille fî usûli’l-fıkh (thk. Abdullah Hafız el-Hakemî). 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’t-tevbe, 1998.
Serahsî, Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed. Usûlü’s-Serahsî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, t.y.
Sirajul Yani. “Delâletü efâli’r-Rasûl ‘ale’l-ahkâm ve’t-teessi bihâ ‘inde’l-İmâm es-Sem’ânî”. Profetika Jurnal Studi Islam 19/1 (2018): 84-93.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekr Celâlüddin. el-Habâik fî ahbâri’l-melâik. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1985.
Şâfiî, Muhammed b. İdris eş-. el-Ümm. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1990.
Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Alî eş-. el-Lumaʿ fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
Teftazânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn et-. Şerhu’l-makâsıd. 5 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-kütüb, 1998.
Teftâzânî, Sa’düddîn Mesûd b. Ömer et-. Şerhu’t-telvîh ala’t-Tavdîh. Mısır, t.y.
Ünal, İsmail Hakkı. “Hanefi Usulcülere Göre Hz. Peygamberin Fiilleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37 (1997): 191-199.
Yıldırım, Sedat. “es-Sem‘ânî’nin Ehl-i Re’y ve Ehl-i Kelâm’a Karşı Ashâbü’l-Hadîs Savunusu”. Hadis Tetkikleri Dergisi 18/1 (2020).
Zerkeşî, Ebû Abdullâh Muḥammed b. Abdullâh b. Bahâdır eş-Şâfiʿî ez-. el-Baḥru’l-muḥîṭ fî usûli’l-fıḳh. 8 Cilt. Amman: Dâru’l-kutubî, 1414/1994.