Akran Râvî Tenkîdinin Değeri

İslâm tarihinin özellikle ilk üç asrında meydana gelen olaylar, hadis ilmini çeşitli açılardan etkilemiştir. Bu olaylar ile diğer bazı kişisel veya sosyal sâiklerin etkisiyle özellikle akran âlimler arasında ciddi tartışmalar meydana gelmiştir. Zaman zaman ilmî üslubun sınırlarının zorlandığı bu tartışmalarda sarf edilen sözlerin anlamı ve değeri üzerine pek çok yorum yapılmış, tenkit ifadelerinin geçerliliği üzerine de bazı kanaatler ortaya konulmuştur. Bilhassa farklı fikrî ve i‘tikâdî anlayışların teşekkülünü takip eden süreçte yaşanan bu münakaşalar, bir yönüyle zengin bir ilmî tartışma ortamını hazırlamış, diğer yandan hasmının itibarını zedeleyen ve onu değersiz kılmayı amaç edinen bir üslûbu da beraberinde getirmiştir. Makalede, akran râvîlerin birbirlerine yönelttikleri tenkitlerin değeri ve cerh ve ta‘dîl ilmi açısından ifade ettiği anlam üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Cerh, Tadil, Akran, Ravi

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el Mervezî, Müsned, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Kahire, 2013.
Ahmed b. Hanbel, el-İlel ve ma’rifetü’r-ricâl, thk. Vasiyyullah b. Muhammed b. Abbas, Riyad, 2001.
Akgün, Hüseyin, Hadis Rivayet Coğrafyası, İstanbul, 2019.
Aşıkkutlu, Emin, “Teşeyyu’”md., DİA, XL, 564-565, İstanbul, 2011.
Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin Ma’rifetü’-Sünen ve’l-Âsâr, thk. Abdülmu’tî Emîn Kal’acî, Kâhire, 2008.
Buhâri, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî, el-Câmiu’s-sahîh, thk. Muhammed Zehîr b. Nâsır en-Nâsır, Cidde, 1999.
Elbânî, Nâsırüddîn, Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha ve şey’ün min fıkhihâ ve fevâidihâ, Riyad, 2002.
Erul, Bünyamin, Hadis Tetkieri, Ankara, 2016.
Fesevî, Ebû Yûsuf Ya’kûb b. Süfyân b. Cüvvân, el-Ma’rife ve’t-târîh, Beyrut, 2010.
Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî, Ma’rifetü ulûmi’l-hadîs, Beyrut, 1977.
Hatîb, Ebûbekir Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, thk. Beşşar Avvad Ma’rûf, Beyrut, 2002.
Hatib, Muhammed Accac, es-Sünne kable’t-tedvîn, Kâhire, 2008.
Hatiboğlu, Mehmed Said, Siyâsi-İctimai Hadiselerle Hadis Münasebetleri, Ankara, 2016.
İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî b. Abdillah el-Cürcânî, el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl, Beyrut, 2009.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî, Câmi’u beyâni’l-ilm ve fadlihî ve mâ yenbağî fî rivâyetihî, ve hamlihî, thk. Ebu’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Dammam, 2010.
İbn Asâkir, Ebû Muhammed Bahâüddîn el-Kâsım b. Ali el-Hasan ed-Dımeşkî, Târîhu Medineti Dımaşk, Dımaşk, 1995.
İbn Dakîku’l-Îd, Ebu’l-Feth Takıyüddîn Muhammed b. Ali b. Vehb el-Kuşeyrî el-Kûsî, el-İktirâh fî beyâni’l-ıstılâh ve mâ udîfe ilâ zâlike mine’l-ehâdîsi’l-ma’dûde mine’s-sıhâh, Beyrut, t.s.
İbn Ebî Şeybe, Ebûbekr Abdullah b. Muhammed: el-Musannef, thk. Muhamed Avvâme, Beyrut, 2013.
İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî, Mu’cemü mekâyîsi’l-luğa, thk. Abdüsselâm Muhammed Harun, y.s., t.s.
İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî Muhammed el-Askalânî, Tehzîbü’t-tehzîb, y.s., 2010,
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, es-Sikât, thk. Muhammed Abdülmuîd Hân, Haydarâbâd, 2009.
İbn Hibbân, Kitâbu’l-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-duafâ ve’l-metrûkîn, thk. Mahmud İbrahim Zâyed, Haleb, 2010.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce el-Kazvînî, es-Sünen, thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Beyrut, 2010.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem Ali b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî, Lisânu’l-Arab, Beyrut, 1993.
İbn Seyyidünnâs, Ebu’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya’merî, Uyûnü’l-eser fî fünûni’l-meğâzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer, Beyrut, 1993.
İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş Şeybânî el Cezerî, en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser, thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, Kâhire, 2009.
İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyüddîn Osman b. Salahaddîn Abdurrahman b. Mûsa eş-Şehrezûrî, Ulûmu’l-hadîs, thk. Nureddin Itr, Beyrut, 1986.
Kahraman, Hüseyin, Hadis İlminde Bir Cerh Terimi Olarak İrcâ ve Mürciî Râviler, Bursa, 2011.
Kahraman Hüseyin, “Sosyal Değişim Sürecinde Kûfe Hadisçiliği”, Marife Dinî Araştırmalar Dergisi, s.87-115, yıl:6, sayı:2, güz: 2006.
Kanarya, Bayram, “Cerh-Ta’dîl Bağlamında İmam Şafiî’ye Yöneltilen İthamlar”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 227-244, c. 16, sayı:3, 2017/1,
Karahan, Abdullah, Hadis Râvilerinde Güvenilirlik, İstanbul, 2018.
Kırbaşoğlu, Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, Ankara, 2019.
Kızılkaya, Sabri, Cerh ve Ta’dilde Mezheb Taassubu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1998. Köktaş, Yavuz, Günümüz Hadis Problemleri, İstanbul, 2013.
Leknevî, Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî, er-Ref’ ve’t-tekmîl fi’l-cerh ve’t-ta’dîl, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Beyrut, 2016.
Muallimî, Ebû Abdillâh Abdurrahman b. Yahyâ b. Alî el-Muallimî el-Yemânî, et-Tenkîl limâ verade fî Te’nîbi’l-Kevserî mine’l-ebâtîl, thk. M. Nâsırüddîn el-Elbânî, Riyad, 2010.
Miras, Kâmil, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercüme ve Şerhi, İstanbul, 2019.
Mutayrî, Recâ Huceylân, “İrşâdu’l-Eimmeti’l-A’lâm İlâ Fehmi Hakîkati Cerhi’l-Akrân”, s. 64-74, Jurnal al-Turath, vol. 3, no:1, 2018.
Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Beyrut, 2010.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref b. Mürî, et-Takrîb ve’t-teysîr li ma’rifeti süneni’l-beşîri’n-nezîr, thk. Muhammed Osman el-Huşt, Beyrut, 2010.
Nevevî, el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb, Beyrut, 2010.
Özafşar, Mehmet Emin, İdeolojik Hadisçiliğin Tarihî Arka Planı, Ankara, 2015.
Özşenel, Mehmet, İlk Dönem Hadis-Re’y Tartışmaları, İstanbul, 2017.
Polat, Salahattin, Hadis Araştırmaları, Kayseri, 2017.
Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin, Menâkıbü’l-İmâm eş-Şâfiî, Kâhire, 1986 . Reşîd, Mahmud Ahmed, “Menhecü’l-İmâm ez-Zehebî fi’t-Teâmül Maa Cerhi’l-Akrân”, Hadis Tetkikleri Dergisi, s. 81-100, c. 6, sayı:2, 2008.
Sabrî, Âmir Hasan, Selâsü resâil fî ilmi’l-cerh ve’t-ta’dîl, Beyrut, 2004.
Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebîbekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Suyûtî eş-Şâfiî, Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî, thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî, Beyrut, 1994.
Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Ali b. Abdilkâfi, Tabakâtü’ş-Şâfiiyyeti’l-kübrâ, thk. Muhammed Abdülkâdir Ahmed Atâ, Beyrut, 1971.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbas, Dîvânü’ş-Şâfiî, thk. Mücâhid Mustafa Behcet, Dımaşk, 1999.
Tehânevî, Zafer Ahmed b. Latîf et-Tehânevî el-Osmânî, Kavâid fî ulûmi’l-hadîs, Beyrut, 1972.
Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsa, ed-Du’afâ’ü’l-kebîr, thk. Abdülmu’tî Emin Kal’acî, Beyrut, 2014.
Ünal, İsmail Hakkı, Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara, 2018.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımeşkî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaûd, Beyrut, 1985
Zehebî, er-Ruvâtü’s-sikât el-mütekellem fîhim bimâ lâ yûcibu reddehum, thk. Muhammed İbrahim el-Mevsılî, Beyrut, 2010.
Zehebî, Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl, thk. Ali Muhammed Becâvî, Beyrut, 1963.
Zehebî, Tezkiretü’l-huffâz, thk. Abdurrahman b. Yahyâ el- Muallimî, Haydarâbâd, 2009.