SULTAN TÜRBELERİNDEKİ SİMGESELLİK: ANADOLU SELÇUKLU VE OSMANLI BEYLİĞİ ÖRNEKLERİ
Anadolu’da, Selçuklularla birlikte yoğun olarak ortaya çıkan türbemimarisi, Osmanlı döneminde de devam etmiştir. Her iki dönemde tek mekanlıdüzenlemeleri ile öne çıkan türbeler, dini yapılar içerisinde incelenmekle birliktekamuya hizmet eden cami, mescit ve zaviyelerden daha özel ve kişisel yapılarolarak dikkati çekerler. Anadolu Selçuklularında günümüze ulaşamayan I. KılıçAslan ve I. Mesud’un türbelerinin yanı sıra II. Kılıç Aslan ve I. İzzeddinKeykavus’un kendilerine ait türbeleri vardır. I. İzzeddin Keykavus’tan sonrakisekiz Selçuklu sultanının kendilerine birer türbe inşa ettirmek yerine, başkentKonya’daki Alâeddin Camii’nin avlusunda Anonim Selçuklu Tarihi’nde“Sultanlar Türbesi” olarak tanıtılan II. Kılıç Aslan türbesine gömülmüş olmalarıdikkati çeker. Bu tercih, Anadolu Selçuklularında hanedan mezarlığı geleneğininvarlığını düşündürür. Osmanlı Beyliği’nde ise Sultan I. Murad’ın türbesi özgünşekliyle günümüze gelememiş olmakla birlikte, her sultana ait bağımsız bir türbebulunur. Bu nedenle iki kültür arasında, sultanların gömü anlayışı arasındakifarklılık vurgulanması gereken önemli bir konudur. Bu tercih farklılığı, her ikikültürde türbelere yüklenen anlam değişikliğine işaret eder.
___
- Anonim. (1952). Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi III (F. N. Uzluk, Çev.).
Ankara.
- Anonim. (1999). Osmanlı Ansiklopedisi, 12. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- Arık, O. (1967). Erken Devir Anadolu Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri.
Anatolia, 11, 57-100.
- Aşıkpaşazade. (1992). Osmanlı Tarihi. N. Atsız (Yay. Haz.), İstanbul: Milli
Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları.
- Ayverdi, E. H. (1989a). İstanbul Mi’mari Çağının Menşei. Osmanlı
Mi’marisinin İlk Devri. 630-805 (1230-1402). İstanbul: İstanbul Fetih
Cemiyeti Yayınları.
- Ayverdi, E. H. (1989b). Osmanlı Mi’marisinde Çelebi ve II. Sultan Murad
Devri 806-855 (1403-1451). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti
Yayınları.
- Bates, Ü. Ü. (1970-71). An Introduction to The Study of The Anatolian Türbe
and Its Inscriptions as Historical Documents. Sanat Tarihi Yıllığı, IV,
73-86.
- Dimitris, J. K. (2010). Beyazid`in Oğulları 1402-1413 Osmanlı İç Savaşında
İmparatorluk İnşası ve Temsil (A. Arel, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Boran, A. (2001). Anadolu’daki İç Kale Cami ve Mescitleri. Ankara: Türk Tarih
Kurumu Basımevi.
- Duran, R. (2001). Selçuklu Devri Konya Yapı Kitabeleri (İnşa ve Tamir).
Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Çahantimur-Ispalar, A. (2007). Bursa Hisar Bölgesinin Kentsel Gelişiminin
Değerlendirilmesi. “Bursa’nın Kentsel ve Mimari Gelişimi” Sempozyum
Kitabı 07-08 Nisan 2007 Bursa içinde (ss. 263-288). Bursa: Gaye
Kitapevi.
- Eldem, H. E. (1982). Kayseri Şehri, K. Göde (Yay. Haz.), Ankara: Kültür ve
Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Evliya Çelebi. (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Topkapı Sarayı Bağdat
304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini. Z. Kurşun, S.A. Kahraman ve
Y. Dağlı (Yay. Haz.), 2-3, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Eyice, S. (1962a). Bursa’da Osman ve Orhan Gazi Türbeleri. Vakıflar Dergisi,
5, 131-147.
- Eyice, S. (1962b). Kosova’da ‘Meşhed-i Hüdavendigar’ ve Gazi Mestan
Türbesi. Tarih Dergisi, XII (16), 71-82.
- Gabriel, A. (1958). Bir Türk Başkenti Bursa (N. Er, H. Er, A. Kazancıgil, Çev.).
Paris-E- De Boccard.
- Gündüz, S. (2009). Tarihi Kaynaklarda Selçuklu-Osmanlı Bağlantısı. Uludağ
Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (2),
199-216.
- Gündüz, S. (2009). Sultanlar ve Mimari Anıtlara Yansıyan İmgeleri: Anadolu
Selçuklu-Osmanlı Beyliği Örnekleri. Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ,
3, 139-156.
- Hoca Sadettin Efendi. (1999). Tacü’t Tevarih (İ. Parmaksızoğlu, Çev.). I-V,
Eskişehir: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- İnalcık, H. (1958). Osmanlı Padişahı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler
Fakültesi Dergisi, XIII (4), 68-79.
- İnalcık, H. (1959). Osmanlılar’da Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hakimiyet
Telakkisiyle İlgisi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
Dergisi, XIV (1), 69-94.
- Kafadar, C. (1996). Between Two Worlds, The Construction of the Ottoman
State. Berkeley- Los Angeles: University of California Press.
- Kuban, D. (1998). Sinan’ın Sanatı ve Selimiye. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt
Yayınları.
- Kuran, A. (1995). Osmanlı Hünkâr Türbelerinin Yerleşim Özellikleri Üzerine
Görüşler. 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi II içinde (ss. 389-
391). Ankara: Kültür Bakanlığı.
- Mehmed Neşri. (1987). Kitab-ı Cihan-nüma, I-II. F.R. Unat ve M.A. Köymen
(Yay. Haz.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Necipoğlu, G. (1996). Dynastic Imprints on The Cityscape: The Collective
Message of Imperial Funerary Mosque Complexes in İstanbul. İslam
Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Geleneği içinde (ss. 23-36). Ankara:
Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Nicholas, D. (1997). Growth of the Medieval City, From The Late Antiquity to
The Early Fourteenth Century. New York: Longman.
- Oral, M. Z. (1956a). Konya’da Ala üd-din Camii ve Türbeleri, Yapılar,
Kitabeler. Yıllık Araştırmalar Dergisi, I, 45-74.
- Oral, M. Z. (1956). Konya’da Ala üd-din Camii ve Türbeleri, Tarih. İlahiyat
Fakültesi Dergisi, I (4), 145-163.
- Owens, E. J. (2000). Yunan ve Roma Dünyasında Kent. İstanbul: Homer
Kitabevi.
- Ögel, S. (1986). Anadolu Selçuklu Sanatı Üzerine Görüşler. İstanbul: Matbaa
Teknisyenleri Basımevi.
- Öney, G. (1981). İran ve Anadolu Selçuklu Türbelerinin Mukayesesi. Yıllık
Araştırmalar Dergisi, III, 41-63.
- Önkal, H. (1992). Osmanlı Hanedan Türbeleri, Ankara: Kültür Bakanlığı
Yayınları.
- Önkal, H. (1996). Anadolu Selçuklu Türbeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi
Yayını.
- Önkal, H. (1998, Aralık). Türbeleriyle de Dışlanan Üç Osmanlı Sultanı.
Geçmişten Günümüze Mezarlık Kültürü ve İnsan Hayatına Etkileri
Sempozyumu, İstanbul.
- Özbek, Y. (2002). Osmanlı Beyliği Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1453).
Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Pere, N. (1968). Osmanlılarda Madeni Paralar. İstanbul: Doğan Kardeş
Matbaa.
- Raby, J., Tanındı Z. (1993). Turkish Bookbinding in the 15th. Century. The
Foundation of Ottoman Court Style. (T. Stanley, Ed.). London:
Azımuth Editions Ltd.
- Sertoğlu, M. (1969). İkinci Murad’ın Vasiyetnamesi. Vakıflar Dergisi, VIII, 67-
75.
- Sevim, A., Merçil, E. (1965). Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset Teşkilat ve
Kültür. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Taşköprülüzade Ahmet Efendi. (1985). Eş-şeka’ikun-Nu’maniye Ulema’id-
Devleti’l-Osmaniye. A. S. Furat (Yay. Haz.), İstanbul.
- Tekinalp, V. M. (2009). Palace Churches of The Anatolian Seljuks: Tolerance
or Necessity? Byzantine and Modern Greek Studies, 33 (2), 148-167.
- Temir, A. (1989). Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nur El-Din’in 1272 Tarihli
Arapça-Moğolca Vakfiyesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Tuncer, O. C. (1991). Anadolu Selçuklu Kümbetlerinin Gelişimi ve Özellikleri.
X. Türk Tarih Kongresi, III, 1075-1080.
- Turan, O. (1993). Selçuklular Zamanında Türkiye, Siyasi Tarih Alp Arslan’dan
Osman Gazi’ye (1071-1318). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Turan, O. (1947). Selçuklu Devri Vakfiyeleri I. Şemseddin Altun-Aba
Vakfiyesi ve Hayatı. Belleten, XI, 197-235.
- Tüfekçioğlu, A. (2001). Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Yazı. Ankara:
Başbakanlık Basımevi.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1958). Sultan II. Murad’ın Vasiyetnamesi. Vakıflar Dergisi,
IV, 1-19.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1997). Mehmed I. İslam Ansiklopedisi içinde (c.7, ss. 496-
506).
- Uzunçarşılı, İ. H. (2003). Osmanlı Tarihi, I. Ankara: Türk Tarih Kurumu
Basımevi.
- Weber, M. (2000). Şehir, Modern Kentin Oluşumu. (D. Martindale ve G.
Neuwirth, Ed.). (M. Ceylan, Çev.). İstanbul: Bakış.
- Wittek, P. (1944). Menteşe Beyliği (O. Ş. Gökyay, Çev.). Ankara.
- Yahyaoğlu, T. (1966). Selçuklular’da Mumya. Hayat Tarih Mecmuası, 2, 71-73.
- Yasa, A. (1996). Anadolu Selçuklu Döneminde Türk-İslam Şehri Olarak Konya.
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Ankara.
- Yenişehirlioğlu, F. (1993). Saltanat İdeolojisi ve Osmanlı Üslubu. Tarih
Çevresi, 5, 23-25.
- Zencani, H. H. (2005). Sultana Öğütler, Alâeddin Keykubad’a Sunulan
Siyasetname. H. H. Adalıoğlu (Yay. Haz.), İstanbul: Yeditepe.