Metin MENEKŞE

XIX. YÜZYIL ORTALARINDA ESKİŞEHİR KASABASINDA AİLE ADLARI

Kültür tarihi, dilbilim ve halkbilim çalışmaları açısından önemli bir yere sahip olan aile adları, çalışmanın esasını teşkil etmektedir. Bu aile adlarının veriliş şekilleri ve sosyolojik anlamları üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ana kaynağını,1844-1845 yıllarına ait olan Eskişehir Kasabası Temettuât defterleri oluşturmaktadır. Bu kayıtlar içerisinde, her biri bir haneye kaydedilmiş olan aile adları çalışma kapsamında ele alınmıştır. Bu anlamda kaza merkezinde bulunan 5 adet mahallenin Temettuât defteri değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Defterlerde toplam 933 hane olup bu toplam hane içerisinde 709 adet aile adı tespit edilmiştir. Geriye kalan 224 hane ise ya hane reisinin adı ile ya da lakabı ile kaydedilmiştir. Aile adlarının oluşmasında; sosyo-kültürel durum, meslek, belirgin fiziksel özellikler, tavır ve davranışlar, geldiği memleket, etnik köken gibi özellikler rol oynamıştır. Neticede bu çalışma ile kültürün devamlılığı ve gelecek kuşaklara aktarımında önemli bir işleve sahip olan aile adlarının toplumsal özelliklerinin ve Türk kültürel hayatındaki sembolik boyutunun değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Family Names in Eskişehir Town in the Mid- 19th Century

Family names which are important for socio-cultural history, linguistics, folklorism studies constitute the base of this study which highlights the forms of family names which have sociological means. Eskişehir Town Temettûat Registers belonging to 1844-1845, form the main source of this study. In these records, family names which are registered to each one of the houses are emphasized within the content of this study. In this sense, Temettûat Registers of 5 neighborhoods located in the town center are evaluated. There are 933 households in total in this Temettûat Registers and 709 family names have been detected in these total households. The rest 224 households are registered with households' name or nickname. The formation of family names is has depended on socio-cultural status, occupation, distinctive physical appearance, attitude and behavior, country and ethnic origin. Consequently with this study, symbolic dimension of Turkish cultural life and social feature of family names which is important in the continuation of the culture and to transfer to future generations are aimed to assess.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi(BOA), Maliye Nezareti, Varidat Muhasebesi, TemettuâtKalemi Defterleri(ML. VRD. TMT. d.);BOA., ML. VRD. TMT. d., no: 7836; BOA., ML.VRD. TMT. d., no: 7838; BOA., ML. VRD. TMT. d., no: 7840; BOA., ML. VRD. TMT.d., no: 7858; BOA., ML. VRD. TMT. d., no: 16023.
Adıyeke, N. (2000). Temettuat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen NizamnameÖrnekleri. OTAM, 11, 769-787.
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. (2000). Başbakanlık Osmanlı ArşiviRehberi. İstanbul: Başbakanlık Basımevi.
Çelik, C. (2007). Bir Kimlik Beyanı Olarak İsimler: Kişi İsimlerine Sosyolojik BirYaklaşım. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 10(2), 5-21.
Demir, İ. (1999). Temettü Defterlerinin Önemi ve Hazırlanış Sebepleri. OsmanlıAnsiklopedisi içinde (C. 6, ss. 315-321), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Demir, A. (2012). Zile Kazası'nda Şahıs Adları. Uluslararası Sosyal AraştırmalarDergisi, 5(21), 61-75.
Devellioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Gülensoy, T. (2012). XXI. Yüzyılda Türkiye Kişi Adlarına Bir Bakış. İdil Dergisi, 1(5),1-7.
Güllüdağ, N. (2002). Sarıkamış Başköy'de Kişi Adları. Fırat Üniversitesi SosyalBilimler Dergisi, 12(1), 79-85.
Kurt, Y. (1995). Çorum Sancağı Kişi Adları(XVI. Yüzyıl). Belleten, LIX(224), 211-247.
Kütükoğlu, M. S. (1995). Osmanlı Sosyal ve İktisâdi Tarihi Kaynaklarından TemettüDefterleri. Belleten, LIX(225), 395-413.
Menekşe, M. (2012). Eskişehir Kazası Temettuât Defterleri'nde Geçen Lakaplar. IV.Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (22-24 Aralık 2011-Muğla)içinde (C.1, ss. 337-352), Ankara: Grafiker Yayınları.
Örnek, S. V. (1995). Türk Halk Bilimi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özçelik, S. (2005). XIX. Yüzyıl Ortalarında Acıpayam ve Çevresi(Temettuat Defteri İncelemesi). Isparta: Fakülte Kitabevi.
Öztürk, S. (2000). Temettuat Tahrirleri. Akademik Araştırmalar Dergisi, 4-5, 537-590.
Şener, A. (1990). Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi. İstanbul: İşaret Yayınları.