Mehmet Surur ÇELEPİ

ANADOLU’DA TOPLUMSAL KİMLİĞİN İNŞASI VE DEDE KORKUT BOYLARINDAKİ BİREYİN TEKÂMÜLÜ

Dede Korkut Boyları, Oğuzların dünya algılarının, kültürel hafızanın aktarılmasıyla dünyaya uyarlanmasını işleyen ve Türk kültür tarihinin envanter listesi olarak kabul edilen başat eserlerindendir. Oğuzların temsilcisi Osmanlı, yükselme döneminin başlarında hükümranlığının sürdüğü bölgelerde bir toplumsal kimlik inşasına başlar. Bu süreçte fiziki olarak fethedilen toprakların manevi olarak benimsenmesi amaçlanır. Bu doğrultuda yoğun bir kültür hareketine girişen Osmanlı, Oğuz töresini işleyen Dede Korkut boylarının yazılmasını veya derlenmesini sağlamış olabilir. Dede Korkut Kitabı, Oğuz töresinin mesajlara dönüştürülerek edebi eser hâline getirilmiş hâlidir. Eserde en çok bireyin tekâmülüne (gelişimine) önem verilir. Tekâmülün gerçekleşmesi tefekkür ve tezekkürün uyumuna bağlıdır. Eserde, erdem, Tanrı kutu, mürşit / eğitim, akıl istişare, öğüt, din, rüya gibi unsurları tefekkür ederek içselleştirmesi beklenen birey bunları hüner, alplık, liyakat, sadakat, namus, itaat, hayâ olarak dışa yansıtmalı ve hayatını buna göre düzenlemelidir. Osmanlı, yükselme döneminde kemale ermiş, tekâmülünü tamamlamış bireylere muhtaçtır. Tefekkür ve tezekkürü uyumlu bir şekilde hayatlarına uyarlayan bu insanlar, Osmanlının yükselme döneminde ve gelişmesinde ihtiyaç hissettiği en önemli desteği sağlamış olacaklardır.

The Construction of Social Identity in Anatolia and the Spiritual Evolution of the Individual in Dede Qorqut Narratives

Dede Qorqut Narratives, a major literary work regarded as the inventory list of Turkish cultural history, addresses the way Oghuzs perceived the world and its adaptation to the rest of the world with cultural memory transfer. Ottoman Empire, the representatives of Oghuzs, started to construct a social identity in the beginning of the Growth Period, in the regions under its sovereignty. During this process, it was aimed that lands physically conquered would be embraced adoptively. In accordance with this aim, Ottomans, upon initiating an intense cultural movement, enabled Dede Qorqut Narratives, treating Oghuz morals, to be written or compiled. Dede Qorqut Narratives are the literary works formed with the transformation of Oghuz morals into written messages. In the work, mostly, the issue of spiritual evolution of individual is given place. The fulfilment of this spiritual evolution depends on the compatibility of contemplation and recall. In the book, the individual who is supposed to internalise the elements such as virtue, the Divine Kut, mentor/education, wisdom, consultation, advice, religion, dream by mediating on them, should reflect these things in the form of skill, bravery, merit, loyalty, pudicity, obedience, modesty; and arrange his life accordingly. In the Growth Period, Ottoman Empire needed individuals who had reached maturity and fulfilled their spiritual evolution. These people adapting contemplation and recall compatibly into their lives would provide the most crucial support that Ottoman Empire needed in the growth period and in its development.

PDF

___

Abdullayev, K. (1995). Gizli Dede Korkut. K. Üstünova (Akt.). Bursa: Ekin Yayınları.
Arslan, F. (2007). Bireyselleşme Sürecinde Dirse Han Oğlu Buğaç. Türk Dili Dergisi, 666, 498-505.
Arlan, M. ve Köktürk, M. (1997). Boğaç Han Hikâyesinde Davranış Analizi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 2, 247-255.
Ayverdi, İ. (2008). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
Barkan, Ö. L. (1942). İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler. Vakıflar Dergisi, 2, 279-300.
Başgöz, İ. (1998). Dede Korkut Destanında Epitetler. Millî Folklor Dergisi, 37, 23-35.
Bayat, F. (1999). Dede Korkut Kitabında Devletçilik. Uluslararası Dede Korkut BilgiŞöleni içinde (ss. 63-77), AKMB Yayınları.
Boratav, P. N. (1958). Dede Korkut Hikâyelerindeki Tarihî Olaylar ve Kitabın Telif Tarihi. Türkiyat Mecmuası, XIII(48), 31-62.
Çelepi, M. S. (2012). Türk Halk Kültüründe Rüya. Basılmamış Doktora Tezi, MuğlaSıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
Çobanoğlu, Ö. (1999). Süreklilik ve Değişme Açısından Dede Korkut HikâyelerindeÇoban Kavramı. IV. Türk Yazarlar Kurultayı-Bildiriler içinde (ss. 171-187),Ankara: İLESAM Yayınları.
Develliğlu, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın KitabeviYayınları.
Duymaz, A. (1998). Dede Korkut Kitabı’nda Alplığa Geçiş ve Topluma KatılmaTörenleri Üzerine Bir Değerlendirme. II. Milletlerarası Dede KorkudKollokyumu içinde (ss.39-52), Bakü.
Duymaz, A. (1999). Dede Korkut Kitabında “Hüner” ve “Erdem” Kavramları Üzerine.IV. Türk Yazarlar Kurultayı-Bildiriler içinde (ss. 187-199), Ankara: İLESAMYayınları.
Ekici, M. (2001). Dirse Han Oğlu Boğaç Han Anlatmasında Bireysellik ve ToplumsalBütünlük. Millî Folklor, 32, 50-60.
Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I. Ankara: TDK Yayınları.
Ergin, M. (2009). Dede Korkut Kitabı II. Ankara: TDK Yayınları.
Gökalp, Z. (2005). Türk Töresi. İstanbul: Toker Yayınları.
Gökyay, O. Ş. (1994). Dede Korkut. İslam Ansiklopedisi içinde (C.9, ss.77-80), TDVYayınları.
Günay, U. (1998). Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili. Millî FolklorDergisi, 37, 3-12.
Günay, U. (1999). Dede Korkut Kitabı ve Toplumsal Değerlerin Tahlili. UluslararasıDede Korkut Bilgi Şöleni içinde (ss.191-202), AKMB Yayınları.
Kafesoğlu, İ. (2014). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Ocak, A. Y. (1992). Battalnâme. İslam Ansiklopedisi içinde (C.5, ss.206-208), TDV Yayınları.
Öztürk, N. (2012). Düstûrnâme-i Enverî. Osmanlı Tarihi. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Pehlivan, G. (2015). Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım. İstanbul:Ötüken Yayınları.
Uludağ, S. (1995). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul.
Yılmaz, H. K. (1998). Tefekkür ve Tezekkür. Altınoluk Dergisi, 144, 5.
Yüce, K. (1987). Saltuk-nâme’de Tarihî, Dinî ve Efsanevî Unsurlar. Ankara: Kültür veTurizm Bakanlığı Yayınları.
Yücel, A. (1999). Dirse Han Oğlı Buğaç Han Hikâyesinde Töre. IV. Türk Yazarlar Kurultayı-Bildiriler içinde (ss.345-353), Ankara: İLESAM Yayınları.