SANAYİDE KULLANILAN ELEKTRİK TÜKETİMİ İLE DIŞ TİCARET DENGESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: YAPISAL KIRILMALI TESTLERLE EKONOMETRİK BİR ANALİZ

Gelişmekte olan ülkelerde dış ticaret dengesini etkileyen en önemli faktörlerden biri enerji tüketimidir. Tüketilen enerji türleri arasından ise özellikle imalat sektörü için düşünüldüğünde elektrik enerjisi ön plana çıkmaktadır. Elektrik enerjisi, TUIK verileri incelendiğinde ağırlıklı olarak mesken, ticari, resmi daireler, sanayi, aydınlatma ve diğer sektörler olarak ifade edilen alanlarda kullanılmaktadır. Bu alanların arasında ise sanayide kullanılan elektrik, en yüksek kullanım miktarı ile ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’de 1970-2015 yılları arasındaki sanayide kullanılan elektrik tüketimi ile dış ticaret dengesi arasındaki ilişki yapısal kırılmalı testlerle analiz edilmektedir. Yapılan Hatemi-J Eşbütünleşme Testi sonuçlarına göre sanayide kullanılan elektrik tüketimi ile dış ticaret dengesi arasında uzun dönemli bir etkileşim tespit edilmiş olup Hacker-Hatemi J Bootsrap Nedensellik analizinde ise değişkenler arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisine rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Elektrik Tüketimi, Dış Ticaret Dengesi, Hatemi-J Eşbütünleşme Testi

THE RELATIONSHIP BETWEEN ELECTRICAL CONSUMPTION USED IN INDUSTRY AND FOREIGN TRADE BALANCE: AN ECONOMETRIC ANALYSIS WITH STRUCTURAL BREAK TESTS

The basic macroeconomic problem of the developing countries is foreign trade balance. In these countries, the main determinant of foreign trade balance is energy imports. In developing countries, the largest foreign trade firms are in the manufacturing sector. The main energy source in the manufacturing sector is electrical energy. Electric energy is used mainly in residential, commercial and public offices, industry, lighting and other sectors when the Turkish Statistical Institute (TSI) data are examined. Among these areas, electricity used in industry is at the forefront with the highest usage amount. In this study, the relationship between electricity consumption and foreign trade balance between the years 1970-2015 in Turkey is analyzed by structural break tests. According to the results of Hatemi-J Cointegration Test, a longterm interaction between electricity consumption used in industry and foreign trade balance is detected while in the Hacker-Hatemi J Bootsrap Causality analysis, no bi-directional causality relation is found between variables.

Keywords:

Electricity consumption, foreign trade balance, Hatemi-J Cointegration Test,

PDF

___

Akbaş, Y.E., M. Şentürk (2013), “Mena Ülkelerinde Elektrik Tüketimi ile Ekonomik Büyüme Arasındaki Karşılıklı İlişkinin Analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 41(1), 45-67.
Altaee, H.H.A., S.M. Saied, E.S. Esmaeel (2014),. “Financial Development, Trade Openness and Economic Growth: Evidence from Sultanate of Oman (1972-2012)”, Journal of Economics and Sustainable Development, 5(23), 64-75.
Altıntaş, H., Ö. Koçbulut (2014), “Türkiye’de Elektrik Tüketiminin Dinamikleri ve Ekonomik Büyüme: Sınır Testi ve Nedensellik Analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 43(1), 37-65.
Demir, M. (2013), “Enerji İthalatı Cari Açık İlişkisi, Var Analizi ile Türkiye Üzerine Bir İnceleme”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(9), 2-27.
Dickey, D. A., W. A. Fuller (1981), “Likelihood Ratio statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Econometrica, 49(4), 1057-1072.
Eren, M.V., H.İ. Aydın (2016), “Türkiye’de Enerji Tüketimi-Kalkınma İlişkisi: Zamanla Değişen Simetrik Nedensellik Analizi” İçinde: H. İ. Aydın ve Y. E. Özer (ed), Kalkınma Üzerine Ekonomi-Politik Yazılar, Ankara: Orion Kitabevi.
Eren, M.V., M.A. Polat, H.İ. Aydın (2016), “Türkiye’de Yapısal Kırılmalı Testlerle Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Analizi”, Akademik Bakış Dergisi, 56, 275-289.
Ersoy, A.Y. (2010). “Ekonomik Büyüme Bağlamında Enerji Tüketimi”, Akademik Bakış Dergisi, 20(1), 1-11.
Ertuğrul, H.M. (2011), “Türkiye’de Elektrik Tüketimi Büyüme İlişkisi: Dinamik Analiz”, Enerji, Piyasa ve Düzenleme, 2(1), 49-73.
Ersungur, Ş.M., Ö. Doru (2014), “Türkiye’de Dış Ticaret ve Ekonomik Kalkınma İlişkisinin Ekonometrik Analizi: 1980-2010”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(3), 225-240.
Ghosh, S. (2002), “Electricity Consumption and Economic Growth in India”, Energy Policy, 30(1), 125–129.
Gövdere, B., M. Can (2016). “Türkiye’de Enerji Tüketimi, Dışa Açıklık, Finansal Gelişme, Sabit Sermaye Yatırımları ve Dış Ticaretin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Sınır Testi Yaklaşımı”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 209-228.
Granger, C.W.J. (1969). “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods”, Econometrica, 37(1), 424-438.
Gurgul, H., L. Lach (2012), “The Electricity Consumption Versus Economic Growth of the Polish Economy”, Energy Economics, 34, 500-510.
Hacker, R.S., J.A. Hatemi (2006), "Tests for Causality between Integrated Variables Using Asymptotic and Bootstrap Distributions: Theory and Application", Applied Economics, 38, 1489-1500.
Harris, R., R. Sollis (2003), Applied Time Series Modelling and Forecasting, England: John Wiley&SonsLtd.
Hatemi-J, A. (2008), “Tests For Cointegration With Two Unknown Regime Shifts With An Application to Financial Market Integration”, Empirical Economics, 35(3), 497-505.
Hatemi-J, A. (2012), "Asymmetric Causality Tests with an Application", Empirical Economics, 43, 447:456.
Hossain S. (2012), “An Econometric Analysis For CO2 Emissions, Energy Consumption, Economic Growth, Foreign Trade and Urbanization of Japan”, Low Carbon Economy, 3, 92-105.
Işığıçok, E. (1994), Zaman Serilerinde Nedensellik Çözümlemesi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
Kapusuzoğlu, A., M.B. Karan (2010), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Elektrik Tüketimi ile Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) Arasındaki Eş-Bütünleşme ve Nedensellik İlişkisinin Analizi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(3), 57-68.
Kar, M., E. Kınık (2008), “Türkiye’de Elektrik Tüketimi Çeşitleri ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Bir Analizi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(2), 333-353.
Kraft, J., A. Kraft (1978), “On the Relationship Between Energy and GNP”, Journal of Energy and Development, 3, 401-403.
Lee, J., M.C. Strazicich (2003), “Minimum Lagrange Multiplier UnitRoot Test with Two Structural Breaks”, The Review of Economics and Statistics, 85, 1082-1089.
Mallick, H. (2007), “Does Energy Consumption Fuel Economic Growth in India?”, Centre For Development Studies,Working Paper No. 388, 1-61.
Mercan, M., O. Peker (2013), “Finansal Gelişmenin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 93-120.
Narayan, P.K., R. Smyth (2005), “Electricity Consumption, Employment and Real Income in Australia: Evidence from Multivariate Granger Causality Tests”, Energy Policy, 33, 1109–1116.
Narayan, P.K., S. Narayan, S. Popp. (2010), “Does Electricity Consumption Panel Granger Cause GDP? A New Global Evidence”, Applied Energy, 87(10), 3294-3298.
Öz, S. (2007), “Türkiye’nin Dış Ticaret Açığı: Boyutu, Yapısı ve Nedenleri”, TÜSİAD – Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu Bülteni REF Taslak Makale, İstanbul.
Phillips, P.C.B., P. Perron. (1988), “Testing for a Unit Root in time Series Regression”, Biometrika, 75(2), 335-346.
Saraç, T.B. (2013), “İthalat ve İhracatın Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 13(2), 181-194.
Sevuktekin, M., M. Çınar (2014), Ekonometrik Zaman Serileri Analizi. Bursa: Dora Yayınları.
Seyidoğlu, H. (1999), Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama, İstanbul: Güzem Yayınları.
Shahbaz, M., S. Khan, M. Tahir (2013), “The Dynamic Links Between Energy Consumption, Economic Growth, Financial Development and Trade in China: Fresh Evidence From Multivariate Framework Analysis”, Energy Economics, 40, 8–21.
Shiu, A., P.L. Lam (2004), “Electricity Consumption and Economic Growth in China”, Energy Policy, 32, 47-54.
Siddique, H.M.A., M.T. Majeed (2015), “Energy Consumption, Economic Growth, Trade and Financial Development Nexus in South Asia”, Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 9(2), 658-682.
TEİAŞ (Türkiye Elektrik İletim A.Ş.). (2017), Faaliyet Raporu. http://www.teias.gov.tr/FaaliyetRaporlari.asp E.T.: (12.04.2017).
Toda, H.Y.,Yamamoto (1995), "Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes", Journal of Econometrics, 66, 225-250.
Tsani, Z.S. (2010), “Energy Consumption and Economic Growth: A Causality Analysis for Greece”, Energy Economics, (32), 582-590.
TÜİK (2017), Net Elektrik Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1029 E.T.: (12.04.2014).
Uçan, O., E. Koçak (2014), “Türkiye’de Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkisi”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), 51-60.
Uysal, D., K.Ç. Yılmaz, T. Taş (2015), “Enerji İthalatı ve Cari Açık İlişkisi: Türkiye Örneği”, Muş Alparslan Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Dergisi, 3(1), 63-78.
Wojciech, C.W., D.F. Derek (1999), New Directions in Econometric, UK: Practice Edward Elgar Publishing Limited.
Yapraklı, S. (2010), “Türkiye’de Esnek Döviz Kuru Rejimi Altında Dış Açıkların Belirleyicileri: Sınır Testi Yaklaşımı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(4), 141-164.
Yeldan, E. (2005), “Türkiye Ekonomisinde Dış Açık Sorunu ve Yapısal Nedenleri, Çalışma ve Toplum Dergisi, 4(1), 47-60.
Yılancı, V., Z.A. Öztürk (2010), “Türkiye ile En Büyük Beş Ticaret Ortağının Hisse Senedi Piyasaları Arasındaki Entegrasyon İlişkisinin Analizi: Yapısal Kırılmalı Birim Kök ve Eşbütünleşme Analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (36), 261-279.
Yılancı, V. (2014). Zaman Serileri Analizi Sakarya Ekonometri Semineri-2014 Ders Notları. Sakarya.
Yıldırım, K., M. Mercan, S.F. Kostakoğlu (2013), “Satın Alma Gücü Paritesinin Test Edilmesi: Zaman Serisi ve Panel Veri Analizi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(3), 75-95.
Yoo, S-H., S-Y. Kwak (2010), “Electricity Consumption and Economic Growth in Seven South American Countries”, Energy Policy, 38, 181-188.