Fırat ve Dicle Nehirlerinin adil ve Makul Kullanımını Etkileyen Faktörler

Türkiye’nin doğu bölgesinden kaynaklanarak Suriye ve Irak’a akan Fırat ve Dicle Nehirleri, bölgenin en önemli tatlı su kaynaklarını teşkil etmektedir. Bu iki nehir, Irak’ın güneyinde Şattularap adıyla birleşerek Basra Körfezine dökülmektedir. Bu çalışma, kıyıdaş devletlerin yaptıkları su katkıları ve projeleriyle birlikte bu nehirlerden ne kadar faydalandıklarını inceleyerek, uluslararası su hukukuyla ilgili belgelerde geçen faktörler bakımından her devletin nehir sularına olan ekonomik, sosyal ve tarımsal ihtiyaçlarını ayrı ayrı analiz etmektedir. Bu nehirlerin adil ve makul kullanım ilkeleri bağlamında kullanımı ve paylaşımı, kıyıdaş devletlerin koordineli bir şekilde sürdürülebilir su kullanım rejimini oluşturmalarını gerektirmektedir. Bölge devletlerinin uluslararası su hukuku kriterlerinin gerektirdiği esaslar çerçevesinde politikalarını oluşturup uyumlaştırmaları için bu çalışmada suların adil ve makul kullanımını etkileyen faktörler araştırılmıştır.

The Factors Affecting Reasonable and Equitable Utilization of Euphrates and Tigris Rivers

Originating in the mountains of eastern Turkey and flowing into Syria and Iraq Euphrates and Tigris Rivers are the most important fresh water resources in the region. Before joining the sea at the head of the Persian Gulf, these rivers unite in Southern Iraq, and combined flow called Shatt al-Arab empties into the Gulf. The study researches how much the co-riparian States utilize waters of these rivers and how much they contribute waters to the rivers altogether with their projects. Under the factors set forth in the documents of international water law economic, social and agricultural needs of each country to water are analysed respectively. Using and sharing waters of these rivers in the context of principle of equitable and reasonable utilization require coordination and sustainable water management among co-riparian countries. The factors affecting equitable and reasonable utilization of water are researched in the study so as to be took into consideration by region States to base their water policies on the criteria of international water law.

PDF

___

Akmandor, N. (1994) “Su Sorununun Fiziksel Boyutları”, Ortadoğu Devletlerinde Su Sorunu, Ankara: TESAV, 5-37.
Atuk, N. (1995) “Türkiye’den Suriye’ye Akan Yerüstü ve Yeraltı Suyu Miktarı ve Bunların Ekonomik Değerleri”, (Eylül-1995) Ankara, (çevrimiçi) http://ekutup.dpt.gov.tr/disekono/atukn/su.html 25.09.2006.
Bağış, A.İ. (1997) “Turkey’s Hydropolotics of Euphrates-Tigris Basin”, Water Resources Develeopment, 13(4), 567-581.
Beaumont, P. (t.y.) “Restructuring of Water Usage in the Tigris-Euphrates Basin: The Impact of Modern Water Management Policies”, Middle Eastern Natural Environments Bulletin 103, (Çevrimiçi) 168-186 www.yale.edu/environment/publications/bulletin/103pdfs/103beaumont.pdf., 3 Aralık 2002.
Beaumont, (1997) “Water and Land Resources Development in Southeastern Turkey, International Journal of Water Resources Development,13(3).
Biçer, A. (2001) “Orta Doğu Su Sorunu”, (çevrimiçi), http://www.avrasyakusagi.com/deneme/susorunu.htm, 21 Ocak 2002.
Bilen, Ö. (2001) “Ortadoğu Su Sorunları ve Türkiye”, I-II-III Bölüm, (çevrimiçi) http://www.basarm.com.tr/yayin/politik/susorunicin.htm., 01 Ocak 2002.
Bilen, Ö. (1996) Ortadoğu Su Sorunları ve Türkiye, Ankara: TESAV..
Caponera, D. A. (1980) The Law of International Water Resources, Legislative Study, No.23, Rome: Food and Agriculture Organization of United Nations.
Conetta, C. (2006) “Irak ve Afganistan: Mükemmel Felaketler…”, Zaman Gazetesi, 10 Eylül 2006, (çevrimiçi) www.zaman.com.tr 25.09.2006.
CIA (2005) “The World Factbook”, (çevrimiçi) http://www.odci.gov/cia/publications/factbook/geos/html , 01.04.2005.
Daoudy, M. (1999) “Water, Institutions and Development in Syria: a Downstream Perspective from the Euphrates and Tigris”, The World Commission on Dams, (Copyright 1999, 2000), (çevrimiçi) http://www.dams.org/kbase/submissions/showsub.php?rec=env108, 11 Mart 2002.
DEİK (Dış Ekonomik İlişkiler Kurumu) (2003) Irak’ın Yeniden Yapılandırılması ve Türkiye’nin Rolü-II, Türk-Irak İş Konseyi, Aralık-2003, Ankara: DEİK.
DPT (2006a) Ekonomik ve Sosyal Sektörlerdeki Gelişmeler, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005), 2005 yılı Program Destek Çalışmaları, Ankara: DPT.
DPT (2006b) Ekonomik Gelişmeler, (Şubat 2006), Ankara: Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü.
Ekonomik Göstergeler (2005) “Türkiye’nin Ekonomik Göstergeleri”, T. C. Dış Ticaret Müsteşarlığı (çevrimiçi) http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/gosterge/ekogosterge.xls, 22.03.2005.
Economist (2003) “Iraq: Economic Structure”, (çevrimiçi) http://www.economist.com/countries/Iraq/profile.cfm?folder=Profile-Economic%20Structure , 14 Şubat 2004.
Elmusa, S.S (1998) “Harmonizing Equitable Utilization and Significant Harm: Comments on the 1997 ILC Convention”, Conference on Water, Dispute Prevention and Development: South Perspectives, Presented at the Center for the Global South, American University, Washington, DC, October, 12-13, 1998, (çevrimiçi) http://www.american.edu/maksoud/water98/present7.htm, 11 Kasım 2002.
FAO (2003) “Iraq”, (çevrimiçi) http://www.fao.org/ag/AGL/aglw/aquastat/countries/iraq/index.stm, 22 Aralık 2003.
FAO (2003) “Aquastat FAO’s Information System on Water and Agriculture”, (çevrimiçi) http://www.fao.org/ag/AGL/aglw/aquastat/countries/index.stm, 22 Aralık 2003.
FAO (2003) “Syria”, (çevrimiçi) http://www.fao.org/ag/AGL/aglw/aquastat/countries/syria/index.stm, 22 Aralık 2003.
GAP Ana Raporu (2002) GAP Ana Raporu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi Kalkınma Planı, T.C.Başbakanlık GAP İdaresi Başkanlığı, Cilt.2, Ankara, 2002, 1-167, (çevrimiçi) http://www.gap.gov.tr/Turkish/Bolgekpl/anarap.pdf, 07 Eylül 2003.
International Law Commission “Convention on the Law of the Non-navigational Uses of International Watercourses, (çevrimiçi) http://www.un.org/law/ilc/texts/nnavfra.htm, 29 Aralık 2001.
International Law Commission (1994) “Draft Articles on the Law of the Non-navigational Uses of International Watercourses”, adopted by the International Law Commission in 1994, 1-155, (çevrimiçi) http://www.un.org/law/ilc/texts/nonnav94.htm.pdf , 10 Ağustos 2003.
IMF (International Monetary Fund) (2003) “Iraq: Macroeconomic Assessment”, Prepared by the Middle Eastern Department, (çevrimiçi), 1-26, http://www.imf.org/external/np/oth/102103.pdf, 26 Aralık 2003.
International water law, “Status of the Watercourse Convention as of 15 August 2002”, (çevrimiçi) http://www.internationalwaterlaw.org/IntlDocs/Watercourse_status. htm , 02 Mart 2004.
Karagöz, A. (2001) “Country Pasture/Forage Resource Profiles: Turkey”, Country profiles/Turkey, (çevrimiçi) http://www.fao.org/WAICENT/FAOINFO/AGRICULT/AGP/AGPC/doc/Counprof/Turkey.htm 24 Aralık 2003.
Kibaroğlu, A. ve B. İlker (2003) “Güneydoğu Anadolu Projesi Sulama Yönetiminde Sürdürülebilirlik”, (çevrimiçi) http://www.gap.metu.edu.tr/html/yayinlar/gapsurdurulebilirlikAKibaroglu.pdf, 25.09.2006.
Kliot, N. (1994) Water Resources and Conflict in The Middle East, London-Newyork: Routldge.
Kolars, J. (1994a) Problems of International River Management: The Case of the Euphrates, International Waters of the Middle East From Euphrates-Tigris to Nile, Asit K. Biswas (ed.), Oxford: Oxford University Press, 44-94.
Kolars, J. (1994b) “Managing the Impact of Development: The Euphrates and Tigris Rivers and Ecology of the Arabian Gulf-Alink”, in A.İ. Bağış (ed.) Forging Tri-Riparian Cooperation, Water as an Element of Cooperation and Development in the Middle East, İstanbul: Ayna Yayınları, 129-153.
Kolars, J.F. and W.A. Mitchell (1991) The Euphrates River and The Southeast Anatolia Development Project, Carbondale and Edwardsuille: Southern Illinois University Press.
Lipper, J. (1967) Equitable Utilization, the Law of International Drainage Basins, A.H. Garretson, R.D. Hayton and C.J. Olmstead (eds.), Newyork: Oceana Publications, 15-73.
Mundi (2006) “Syria Economy Profile”, (çevrimiçi) http://www.indexmundi.com/syria/economy.html, 25 Eylül 2006.
Mundi, (2006) “Economy of Iraq”, (çevrimiçi) http://www.indexmundi.com/iraq/economy_overview.html, 25 Eylül 2006.
Nation Master (2003) “Middle East: Syria: Energy”, (çevrimiçi) http://www.nationmaster.com/country/sy/Energy, 14 Şubat 2004.
Nation Master (2003) “Middle East: Iraq: Economy”, (çevrimiçi) http://www.nationmaster.com/country/iz/Economy 14 Şubat 2004.
NTV (2005) “GAP: 28 Yıllık Umut Projesi”, (çevrimiçi), http://www.ntvmsnbc.com/news/default.asp, 25 Eylül 2006.
Shapland, G. (1997) Rivers of Discord International Water Disputes in the Middle East, London: C. Hurst and Co.
T.C. Dışişleri Bakanlığı (1994) Ortadoğu’da Su Sorunu, Bölgesel ve Sınıraşan Sular İdaresi, Ankara: T.C. Dışişleri Bakanlığı.
T.C. Resmi Gazete (2005) 2006 Yılı Programı, 2 Kasım 2005, Sayı 25984, Mükerrer.
Tomanbay, M. (1992) “Güneydoğu Anadolu Projesi: Fırat Sularının Komşu Ülkeler ile Ortak Kullanımında Etkili Olacak Faktörler ”, Dış Politika Bülteni, 4(1), 93-103.
Turkey Country Report (2003) Turkey Country Report, Prepared by Republic of Turkey General Directorate of State Hydraulic Works for 3rd World Water Forum, Published by World Water Council, 2003, 1-154, (çervrimiçi) www.worldwatercouncil.org/WAU-about.shtlm.pdf, 22 Temmuz 2003.
UNDP (United Nations Development Program) (2003) “Post-conflict Iraq: A UNDP Humanitarian Action Plan”, (çevrimiçi) http://www.undp.org/dpa/journalists/postconflictiraq.html, 31 Aralık 2003.
UNESCO (United Nations Educational, Scientific,and Cultural Organization) (2003) Water Resources in Iraq, Water, Sustainable Development, Conservation of Freshwater WWAP, (çevrimiçi) http://www.unesco.org/ iraq.htm, 28 Aralık 2003.
Wikipedia (2006) “Economy of Iraq”, (çevrimiçi) http://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_Iraq, 25.09.2006.
Wolf, A.T. (1996) “Middle East Water Conflicts and Directions for Conflict Resolution”, International Food Policy Research Institute, Washington, D.C., U.S.A., March 1996, 1-24, (çevrimiçi) www.ifpri.org/2020/dp/dp12.pdf , 03.Aralık 2002.
World Bank (2003) “Syria: Country Brief”, (çevrimiçi), http://lnweb18.worldbank.org/mna/mena.nsf/Countries/Syria/, 14 Şubat 2004.
World Bank (2006) “Syrian Arab Republic Data Profile”, (çevrimiçi) http://www.worldbank.org/data/dataquery.html, 25.09.2006.
World Bank (2003) “Iraq: Country Brief”, (çevrimiçi), http://lnweb18.worldbank.org/mna/mena.nsf/Countries/Iraq/C19BB3EFC8E289BC85256E52005AA394?OpenDocument , 14 Şubat 2004.
World Bank (2003) “Countries and Region”, (çevrimiçi) http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/0, pagePK:180619~theSitePK:136917, 00.html , 14 Şubat 2004.
World Bank (2006) “Data Sheet for Iraq”, http://siteresources.worldbank.org/IRFFI/64168382-1092419012421/21049712/IraqDatasheetSept06.pdf 25.09.2006.
Wouters, Patricia (1999) “The Legal Response to International Water Scarcity and Water Conflicts: The UN Watercourses Convention and Beyond”, The Water Page, 1-35, (çevrimiçi) http://www.thewaterpage.com/pat_wouters1.htm#_ftn8 01 Eylül 2002.
Yolles, P. and Gleick, P.H. (1994) “Water, War and Peace in the Middle East”, Environment, 36(3), p6, 18p, 4 charts, 1c, 4bw, (April 94), 3-18, (çevrimiçi) macam.ac.il/~arnon/Int-ME/water/Water, %20war%20&%20peace%20in%20the%20Middle%20East%203.htm-101k , 03 Nisan 2003.