Çocuklar iki farklı anlamı olan bir takıyı öğrenebilir mi? Türkçede -DIr takısının edinimi

Bu çalışmada, Türkçede ad ve eylem tümcelerine eklenen ve bağlamla eklendiği takıya göre yükleme hem olgusallık (ör. yap-ıl-acak-tır) hem de olgusal olmama (ör. git-miş-tir) anlamı katmak için kullanılan –DIr takısının Türkçeyi anadil olarak öğrenen çocuklar tarafından edinimi araştırılmıştır. Çocukların bu takıyı hangi yaşta edindiği, diğer zaman takılarıyla etkileşiminin ve bu takının iki farklı kullanımının farkında olup olmadığı sorularına cevap verilmeye çalı şılmıştır. Bunun için, iki farklı veriye bakılmıştır. Doğal dil edinimi esnasında takının kullanı- mını incelemek amacıyla 2; 0-4 ;8 yaş arasında 33 çocuğun verilerini içeren childes veritabanı taranmıştır. Aynı zamanda, 3; 0-8; 0 yaş arasında 40 çocuğa iki farklı deney uygulanmıştır. Birinci deney bir söyletimli üretim deneyidir. Bu deneyde çocuklardan bir hikayeyi anlatmaları istenmiş ve onları yönlendirmek amacıyla üçü olgusal, üçü olgusal olmayan kullanım içeren –DIr’lı sorular yöneltilmiştir. ‹kinci deneyde ise, çocuklara farklı bağlamlarda –DIr içeren sorular sorulmuş ve cevapları değerlendirilmiştir. Sonuçları karşılaştırmak amacıyla, aynı deney 20- 25 yaş aralığında olan yetişkinlere de uygulanmıştır. Verilerin incelenmesi sonucunda bu takı- nın eylemlerle birlikte olgusal anlam katmak için kullanılmadığı saptanmıştır. Özellikle küçük yaştaki çocukların (3 ve 4 yaş) bu takıyı en çok olgusal ad timcelerinde kullandıkları görülmüştür. 4;0 yaşından itibaren bu takının kullanım sıklığı artmıştır. Olgusal olmayan anlamda kullanı mı incelendiğinde ise, ad tümceleri ve eylem tümcelerindeki kullanım sıklıkları çok yakındır. 3 yaş grubunun ve deneye katılan yetişkinlerin verilerinde olgusal olmayan anlamda kullanılan –DIr ad tümcelerinde daha sık kullanılmıştır. 4 , 6, ve 7 yaş grubundaki çocuklarda ad ve eylem tümcelerinde olgusallık içermeyen –DIr’ın çok yakın sayıda olduğu görülmüştür. Zaman takıları yla etkileşimine bakıldığında ise, çocukların bu takıyı en sık olarak şimdiki zaman takısı –(I)yor ile birlikte kullandığı ortaya çıkmıştır. Belirsiz geçmiş zaman eki –mIş ile –DIr takısı- nın kullanım sıklığı 3 ve 6 yaş grupları için sayısal olarak –(I)yor + -DIr kullanımına çok yakındı r, ancak 4 ve 7 yaş grubundaki çocuklar –(I)yor+ -DIr yapısını –mIş + -DIr yapısına tercih etmişler; yetişkinler ise en sık olarak –mIş+-DIr takılarını birlikte kullanmışlardır. Gelecek zaman takısı –(y)AcAK ile kullanımı ise hem çocuklar hem de yetişkin grup tarafından çok kısıtlı olmuştur. Çocuklar bu takıyı sadece üçüncü tekil kişi eki ile çekimlenen tümcelerde kullanmışlardı r. Deneysel veriler ve doğal dil edinimi sırasında toplanan verilerin incelenmesi sonucunda çocukların ad tümcelerinde olgusal anlamı daha sık kullanmakla birlikte, -DIr takısının hem olgusal hem de olgusal olmama anlamını erken yaşta öğrendikleri saptanmıştır.

Could children acquire a suffix with two contradictory meanings? The acquisition of –DIr suffix in Turkish

In this study, the acquisition of –DIr suffix which can be attached to verbs and non-verbal predicates in Turkish was investigated. This suffix is used to denote two different types of modality (factive and non-factive) according to the discoursal properties and the suffix it is attached to. We studied the age of acquisition, its compatibility with other tense suffixes and whether children were aware of the two contradictory meanings of –DIr. To this end, we looked at two different kinds of data. The first one is the natural language data of 33 children between the ages of 2; 0 and 4; 8. We also conducted experiments with 40 children between 3; 0 and 8; 0 and ten adults between 20-25. The first experiment was an elicited production experiment where the children were asked to tell a story from a wordless picture book based on six questions including the use of factive and non-factive –DIr. In the second experiment, children were asked the respond to different questions with –DIr. Evaluation of the results yielded to the finding that the use of this suffix with verbs to achieve factive meaning was rather restricted. Especially younger children (3 and 4 year olds) used this suffix more commonly with non-verbal predicates, adding factivity to the phrase. The frequency of use of the –DIr suffix increased after 4; 0 years. When the non-factive usage was examined, we found that the frequency of the use of –DIr in verbal and non-verbal sentences was very close. By the 3 years old group and the adults who participated in the experiment, -DIr was more frequently employed in non-factive non-verbal sentences. However, for the factive meaning 4, 6 and 7 year olds did not show any preference for the verbal versus non-verbal sentences. The interaction of –DIr with tense suffixes revealed that children use this suffix mostly with the present tense suffix –(I)yor. The number of times –DIr suffix was used with the indefinite past tense suffix –mIfl was found to be very close to its use with the present tense suffix –(I)yor for 3 and 6 year olds. However, for 4 and 7 year olds, children used –(I)yor+ -DIr more frequently than they used –mIfl +-DIr. The use of –DIr suffix following the future tense suffix –(y)AcAK turned out to be very restricted both in the data of children and the adults. Children used this suffix only in sentences conjugated for the third person suffix. The analysis of data collected through the experiments and the natural language data revealed that children acquire both the factive and the non-factive use of the –DIr suffix at a very young age, but that they prefer to use –DIr suffix mostly in non-verbal sentences to add factive meaning.

PDF

___

Aksu- Koç, A. (1998). Changes in the bases for children’s assertions: The acquisition of epistemic –DIr. Dokuzuncu Uluslarası Türkçe Dilbilim Konferansı, Oxford, UK.
Aksu-Koç, A. (1996). Frames of mind through narrative discourse. D. I. Slobin, J. Gerhardt,
A., Kyratsiz, ve J. Guo (Eds.), Social Interaction, Social Context, and Language: Essays in Honor of Susan Ervin-Tripp içinde, ss. 309-328. NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Aksu-Koç, A. (1994). Development of linguistic forms: Turkish. R. Berman ve D. Slobin (Ed.), Relating Events in Narrative: A crosslinguistic developmental study içinde, ss. 309-328. NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Aksu-Koç, A. (1988). The acquisition of aspect and modality. Cambridge: Cambridge University Press.
Bassarak, Armin. (1997). New considerations about the Turkish -DIR suffix. International Journal of Central Asian Studies, vol.2, ss. 114-126.
Göksel, A. 1998. Word Length. Booij, G., A. Ralli ve S. Scalise (eds.), Proceedings of the First Mediterranean Meeting on Morphology içinde, ss. 190-200. Patras: University of Patras Press.
Hirst, W. ve Weil, J. (1982). Acquisition of the epistemic and deontic meaning of modals. Journal of Child Language, 9, ss. 659-666.
Kratzer, A. (1981). The notional category of modality. H.-J. Eikmeyer ve H. Rieser (Ed.), Worlds, words, and contexts, içinde, ss. 38-74. Berlin: de Gruyter.
Kratzer, A. (1991). Modality. A. von Stechow ve D. Wunderlich (Ed.), Semantics: An International Handbook of Contemporary Research içinde, ss. 639-650. Berlin: de Gryuter.
Küntay, A., ve Slobin, D. I. (1999). The acquisition of Turkish as a native language. A research review. Turkish languages, 3, ss. 151-188.
Moore, C., Pure, K., & Furrow, D. (1990). Children's understanding of the modal expression of speaker certainty and uncertainty and its relation to the development of a representational theory of mind. Child Development, 61, ss. 722-730.
MacWhinney, B. (1995). The CHILDES Handbook: Tools for Analyzing Talk. NJ: Lawrence Earlbaum Associates.
Noveck, I ; Ho, S ; Sera, M. (1996). Children’s Understanding of Epistemic Modals. Journal of Child Languag, 23, ss. 621- 643.
Özsoy, S. ve Taylan- Erguvanlı, E. (1993). ‘Türkçe'de Kiplik Biçimleri Üzerine’. VII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri içinde, Ankara; Ankara Üniversitesi-Dil Tarih Coğrafya Fakültesi.
Papafragou, A. (1998). Acqusition of Modality: Implications for Theories of Semantic Representation. Mind and Language, 13, ss. 370- 199.
Piaget, J. (1987). Possibility and Necessity. Human Development. 2 vols. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Ruhi , Ş. , Zeyrek , D. , Osam , N. (1997) . Türkçe’de kiplik belirteçleri ve çekim ilişkisi üzerine bazı gözlemler. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, ss. 105-1.
Sansa- Tura, S. (1986). DIR in modern Turkish, A. Aksu- Koç ve E. Erguvanlı- Taylan (eds.) Proceedings of the Turkish Linguistics Conference içinde, ss. 145-158. İstanbul: Boğaziçi Universitesi Yayınları.
Sebzecioğlu, T. (1997). Türkçede Kiplik Belirteçleri ve Çekim Ekleri İlişkisi Üzerine Bazı Gözlemler. Dilbilim Araştırmaları içinde, ss. 105-111. Ankara: Hitit Yayınevi.
Slobin, D. ve A. Aksu- Koç (1982). Tense, Aspect and Modality in the use of the Turkish evidential. P. Hopper (Ed.) Tense, Aspect: Between Semantics & Pragmatics içinde, ss. 185- 201. Amsterdam: John Benjamins.
Thornton, R. (1996). Elicited Production. McDaniel, D.; McKee, C ve Cairns, H.S. (Eds.) Methods for Assessing Children’s Syntax içinde, ss. 77-103. Cambridge: The MIT Press:
Underhill, R. (1976). Turkish Grammar. Cambridge, London: The MIT Press