Battalgazi (Melitene) definesi: VII. Mikhael Dukas'ın Histamenonları

Bu çalışmada Malatya-Battalgazi (Eski Malatya) ilçesinde ele geçmiş olan ve 1071–1078 yılları arasına tarihlenen VII. Mikhael Dukas’ın altın sikke definesi konu edilmiştir. Eski Malatya (Melitene, αλατεια), bugünkü ismiyle Battalgazi, Malatya ilinin 8 km. kuzeyinde yer alan bir ilçe merkezidir. M.S. 1. yüzyılda imparator Titus (M. S. 79–81) döneminde XII. Fulminita lejyonunun daimi karargâhı olarak kurulmuştur. Bizans döneminde askeri üs olarak kullanılan Battalgazi?de Roma döneminde inşa edilmiş olan surlar restore edilmiştir. Kent M.S. 536’da imparator Iustinianus döneminde III. Armenia eyaletinin merkezi olmuştur. Askeri ve ticaret yolu üzerinde yer alan Malatya, Anadolu’nun tamamen Türkleşmesine kadar, Bizans ve Müslüman Araplar arasında paylaşılamayan bir merkez durumunda kalmış, Bizans ve Araplar arasında sürekli el değiştirmiştir. Battalgazi’de bulunan VII. Mikhael (1071–1078) dönemi altın sikke definesi de Bizans’ın doğu sınırındaki hâkimiyetinin sonu olarak düşünülmelidir. IV. Romanos Diogenes’in 1071’de Selçuklu Türklerine Malazgirt’teki yenilgisinden hemen sonra tahta geçen VII. Mikhael, İmparatorluğu kuşatan askeri, siyasi ve ekonomik problemler ile uğraşmak konusunda yetersiz kalmıştır. Tedavüldeki sikkenin değerini ciddi şekilde, Şyatlarda indirim yapmaksızın düşüren İmparator bu yüzden “Parapinakes? (=çeyrek miktarı yürüten) lakabını almıştır. VII. Mikhael’in altın sikkeleri, konkav formu ve düşük kalitesi ile daha önceki dönem örneklerinden ayrılır. VII. Mikhael’in histamenonları iki tip olarak belirlenmiştir. Her iki tipin de arka yüzünde yer alan yazıt ve imparator tasviri aynıdır. Arka yüzde İmparatorun cepheden büstü, asalı ve haçlı globuslu figürü bulunur. Ancak ön yüzdeki İsa tipi farklıdır. İsa’nın ya arkalıklı tahta otururken ya da cepheden büstü tasvir edilmiştir. İsa’nın arkalıklı tahta oturduğu birinci tip sikke, diğerlerine göre fark edilebilir derecede değeri yüksek altındır ve bu tip sikke oldukça nadirdir. İkinci tip histamenonun ön yüzünde İsa’nın büstü tasvir edilmiştir. Bu tip sikkeler ön yüzde yer alan İsa’nın nimbusunda ve elinde tuttuğu kitabın kapağında bulunan nokta bezemelere göre ve sikkenin arka yüzünde yer alan imparatorun sağ elinde tuttuğu labarumun ve sol elinde tuttuğu globusun üzerinde bulunan nokta bezemelere göre beş alt tipe ayrılmaktadır. Battalgazi’de ele geçen deşnede birinci tip histamenondan üç adet, alt tipleri ile birlikte elli beş adet ikinci tip olmak üzere toplam elli sekiz adet histamenon bulunmaktadır.

Battalgazi (Melitene) Hoard: The Histamenons of Michael VII Doukas

In this study, the subject is the golden coin hoard of Michael Doukas VII which was minted between 1071 and 1078, and was found in Malatya-Battalgazi (Old Malatya) district. Old Malatya (Melitene, αλατεια), which is known as Battalgazi today, is a district 8 km away (North) from Malatya city. It was founded in the 1. century B.C. as a permanent headquarter of Fulminita XII legion during the age of Emperor Titus (79-81). Battalgazi was also used as a military base during the Byzantine period and the city walls that were built in the Roman period were restored. The city became the center of Armenia III in 536 A.D. during the reign of emperor Justinian. Malatya, which was in the middle of military and trading routes, could not be shared by the Byzantines and Muslim Arabs until Anatolia was totally Turkicized. The golden coin hoard which dates to Michael VII (1071-1078) period in Battalgazi should be considered to be the end of Byzantine sovereignty in eastern border. Michael VII who came to the throne after Romanos IV Diogenes was defeated by Seljuk Turks in Manzikert in 1071, was incompetent to deal with military, politic and economic problems that the empire faced. The emperor who decreased the value of the valid coin without decreasing the prices was given the name “Parapinakes”. The golden coin of Michael VII can be separated from the former period coins with their concave form and low quality. The histamenons of Michael VII are two types. The inscription and the description of the emperor on the reverse side of the coins are the same in both types. In the reverse side, lies the bust of the emperor from the front as a figure with scepter and globus cruciger. However the Christ type on the front side is different. The bust of Christ was depicted either sitting on throne with a back or from the front. The first typeof coin where Christ sits on a throne, has a significantly higher golden value, compared to the others. Howeve,r this type of coin is very rare. The bust of Christ is pictured on the front side of the second type of coin. These types of coins are separated into 5 sub-types according to the dot decoration on the nimbus of Christ and on the cover of the book in his hand, to the labarum which is in the right hand of the emperor on the reverse side of the coin, and to the dot decoration on the globus in his left hand. The hoard found in Battalgazi includes a total of fifty eight histamenons, three of which are type 1 and fifty five of which are type 2 including all the sub-types.

PDF

___

Angold, M. (1997). A political history the Byzantine Empire 1025-1204. London and New York:Longman.
Acara, M. (2005). Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Bizans maden eserleri: ağırlıklar ve haçlar. 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı içinde (c.2, ss. 51-58). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Anderson, J. G. C. (1896). The campaign of Basil I against the Paulicians in 872 A. D. The Classical Review, 10, 136-140.
Anderson, J. G. C. (1897). The road-system of Eastern Asia Minor with the evidence of Byzantine campaigns. The Journal of Hellenic Studies, 17, 22-44.
Avcı, C. (2003). İslam Bizans ilişkileri. İstanbul: Klasik.
Baskıcı, M. M. (2009). Bizans döneminde Anadolu, iktisadi ve sosyal yapı (900-1261). Ankara:Phoenix.
Brand, C. M. (1989). The Turkish element in Byzantium, eleventh-twelfth centuries. Dumbarton Oaks Papers, 43, 1-25.
Brooks, E. W. (1900). Byzantines and Arabs in the time of the early Abbasids. The English Historical Review, 15, 728-747.
Brooks, E. W. (1901). Arabic lists of the Byzantine themes. The Journal of Hellenic Studies, 21, 67-77.
Bulgurlu, V. (2007). İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ndeki Bizans kurşun mühürleri. İstanbul:Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Canave, I. ve Köroğlu, G. (2009). Excavations at Mersin Yumuktepe Höyüğü in 2007. 30. Kazı Sonuçları Toplantısı içinde (c. 3, ss. 151-162). Ankara.
Charanis, P. (1961). The transfer of population as a policy in the Byzantine Empire. Comparative Studies in Society and History, 3, 140-154.
Croke, B. ve Crow, C. (1983). Procopius and Dara. The Journal of Roman Studies, 73, 143-159.
Darkot, B. (1997). Malatya. İslam Ansiklopedisi içinde (c. 7, ss. 225-232). Eskişehir: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Demirel Gökalp, Z. (2009). Malatya Arkeoloji Müzesi’nde bulunan Bizans anonim follisleri. A.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 217-250.
Eskici, B. (2002). Osmanlı Dönemi’nde Eski Malatya şehri ve yapıları. VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu 08-10 Nisan 2002 içinde (ss. 405- 416). Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Eskici, B. (2006). Malatya. Peker, A. U ve Bilici, K. (ed.). Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi uygarlığı içinde (c.2, ss. 263-266). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Göğebakan, G. (2003). Malatya. İslam Ansiklopedisi içinde (c.27, ss. 468-473). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Gregory, T. E. (2008). Bizans tarihi (E. Erment, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Grierson, P. (1954). The debasement of the bezant in the eleventh century. Byzantinische Zeitschrift, 47, 379-94.
Grierson, P. (1961). Notes on the Şneness of the Byzantine solidu. Byzantinische Zeitschrift, ,54, 91-97.
Hendy, M. F. (1985). Studies in the Byzantine monetary economy c.300-1450. Cambridge: Cambridge University Press. Battalgazi (Melitene) DeŞnesi: VII. Mikhael Dukas’ın Histamenonları
Hendy, M. F. (1999). Alexius I to Alexius V. Bellinger, A. R. ve Grierson, P. (ed.) Catalogue of the Byzantine coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection (Volume Four Part 1). Washington, D. C.: Dumbarton Oaks Research Libraray and Collection.
Hild, F. ve Restle, M. (1981). Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykandos) Tabula Imperii Byzantini 2. Wien: Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Honingmann, E. (1970). Bizans devletinin doğu sınırı (F. Işıltan, Çev.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Honingmann, E. (1997). Malatya. İslam Ansiklopedisi içinde (c.7, ss. 232–239). Eskişehir: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Kaplanis, C. (2003). The debasement of the dollar of the middle ages. The Journal of Economic History, 63, 768-801.
Le Quien, M. (1958). Oriens Christianus. Graz: Akademische Druck-U. Verlegsantalt.
Mango, C. (2008). Bizans yeni Roma İmparatorluğu (G. Ç. Güven, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Mango, C. ve Scot, R. (1997). The chronicle of Theophanes Confessor Byzantine and near eastern history AD 284–813. Oxford: Clarendon Pres.
Maxeiner, I. K. (1977). Eudokia Makrembolitissa and the Romanos ivory. Dumbarton Oaks Papers 31, 307-325.
M’Elderry, R. K. (1909). The legions of the Euphrates frontier. The Classical Quarterly, 3, 44-53.
Mikhael Psellos (1992). Khonographia (I. Demirkent, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Mosser, S. McA. (1935). A bibliography of Byzantine coin hoards. New York: The American Numismatic Society.
Oikonomides, N. (2001). Catalogue of Byzantine seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art Vol.4. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Research Libraray and Collection.
Ostrogorsky, G. (1999). Bizans devleti tarihi (F. Işıltan, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Procopius (1838). De aediŞciis (B. G. Niebuhr, Çev.).
Procopius (1914). History of the wars, books I and II (H. B. Dewing, Çev.). London: Harvard University Pres.
Strabon, Antik Anadolu coğrafyası (Geographia: XII-XIII-XIV) (A. Pekman, Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Tekin, O. (1999). Bizans sikkeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Travaini, L. (2001). The Normans between Byzantium and the Islamic world. Dumbarton Oaks Papers, 55, 179-196.
Treadgold, W. (1997). A history of the Byzantine state and society. California: Stanford University Pres.
Üstündağ E. ve diğerleri (2005). Malatya Müzesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
Vryonis S. (1971). The decline of medieval Hellenism in Asia Minor and the process of islamization from the eleventh through the Şfteenth century. Berkeley-Los Angeles-London: University of California Pres.
Yiğit, B. (1995). Malatya Müzesi (Battal Gazi) define buluntusu. Arkeoloji ve Sanat, 67, 1-4.
Yorke, V. W. (1896). A Journey in the valley of the upper Euphrates. The Geographical Journal,8, 453-472.