Bizans Döneminde Pamfilya ve Likya'da Gündelik Kullanımındaki Taş Gereçler

Bizans Döneminde gündelik kullanım gereçleri, kazı buluntuları ile çeşitli müze ve koleksiyonlardaki yayımlanmış örnekler ışığında bilinmektedir. Yayınlardan elde edilen bilgiye göre, seramik, cam, maden ve diğer eşyaların gündelik işlevdeki kullanımının yanı sıra taştan yapılmış gereçler de yaşamın bir parçası olmuştur. îlk örnekleri Anadolu'da Neolitik Çağa kadar inen taş gereçler, Geç Kalkolitik, Orta ve Geç Bronz Çağı, Hellenistik, Roma ve Bizans Dönemlerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, mortaria ve biriktirme tekneleri biçim, boyut, işlev açısından ele alınmaktadır. Bizans sanatında mortaria (oX^ioi) adıyla anılan silindirik gövdeli, derin kaplar taş veya ahşaptan yapılmıştır. Havanların (mortaria) ortak özellikleri, düz kaideli, derin ve geniş biçimleridir. Havanlar yiyeceklerin hazırlığındaki kullanımlarının yanı sıra, ilaç yapımında, boya üretiminde, bitkileri toz haline getirmekte veya metal tozların elde edilmesinde kullanılmıştır. Havanlar, genellikle havan eli (mortarium pilum) adını alan küçük tokmaklarla birlikte bulunur. Gündelik kullanımdaki taş gereçler arasında bir diğer tür, havan 'a (mortarium) benzer biçimli biriktirme tekneleridir. Bu taş gereçler, zeytinyağı veya şarap işliklerinde ezme işleminden sonra zeytinyağının veya şarabın toplandığı teknelerdir. Bu makalede, Akdeniz'de sürdürdüğümüz araştırmalarda Pamfilya ve Likya'daki beş eser, biçim, boyut ve taşın işleme yöntemlerine göre, benzer örnekler eşliğinde, havan, tekne, biriktirme teknesi olarak tanımlanmıştır.

The Stone Tools of Daily Use in Pamphylia and Lycia in the Byzantine Period

Knowledge of the tools of daily use dating back to the Byzantine Period is based on the publications of the excavation findings and of the exhibited examples in various museums and collections. The knowledge thus obtained reveals that besides the daily uses of materials such as ceramics, glass, metal and other items, the tools made of stone were also a part of life. The tools made of stone, the first examples of which date back to the Neolithic Age in Anatolia, are observed in Late Calcholitic Age, Middle and Late Bronze Age, Hellenistic, Roman andByzantine Periods. In this study, mortaria and collecting vats are analyzed in terms of form, size, and function. In the Byzantine art, round cylindrical and deep vessels, defined as mortaria (ökxoı), are made of stone or wood. All share the same basic form, flat base, high flaring wall, and broad. In addition to their use in the preparation of food, mortaria were employed to manufacture drugs, colors and herbal powder, or to mix metallic powder. Mortaria are usually found with the little pestle (mortarium pilum). Other stone tools of daily use are the collecting vats which are similar in form to mortaria. They are used to collect wine or olive oil after the treading of the grapes and olives. In this study, the five stone works in Pamphylia and Lycia are identified as stone mortars and vats with respect to form, size and method of processing.

PDF

___

Ahlström, G. W. (1978). Wine Presses and Cup-marks of the Jenin-Megiddo Survey. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 231, s. 18-49.
Ahmet, K. (2001). A Middle Byzantine Olive Press Room at Aphrodisias. Anatolian Studies 51,s. 159-167.
Aksoy, B. & Köse, O. (2005). A Site in the Seki Plateau (Lycia): Eceler Höyük. Anatolia Antiqua, XIII, s. 78-81.
Ballance, M. & Boardman, J. (1989). Excavation in Chios 1952-1955. The British School of Archaeology at Athens, Supplementary Volume No. 20, Thames and Hudson.
Belli, O. & Ceylan, A. (2002). 2001 Yılı Aşağı ve Yukarı Anzaf Urartu Kaleleri Kazısı. XXIV.IX. Kazı Sonuçları Toplantısı II, Ankara, s. 393-404.
Crawford, J. S. (1990). The Byzantine Shops at Sardis.Harvard University Press. Cambridge, Massachusetts, London.
Çevik, N. & Varkıvanç, B. & Akyürek, E. (2005). Trebenna Tarihi, Arkeolojisi ve Doğası /Its History, Archaeology and Natural Environment, Adalya Ek Yayın Dizisi: 1, Istanbul: Zero Yayınevi.
Davidson, G. R. (1952). Corinth, The Minor Objects; vol. XII. Princeton, New Jersey.
Diler, A. (1994). Akdeniz Bölgesi Antik Çağ Zeytin ve Üzüm Presleri-1993. XII. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2, Ankara, s. 441-457.
Diler, A. (1995). The Most Common Wine-Press Type Found in the Vicinity of Cilicia and Lycia. Lykia II, Antalya, s. 83-98.
Diler, A. (2005). Karya Bölgesi Zeytin ve Üzüm Presleri. Şahin, M. & Mert, İ.H. (eds.), Ramazan Özgan'a Armağan, istanbul, s. 79-86.
Doğan, S. (2005a). Alanya Müzesi'ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri. XXII. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2, Ankara, s. 71-76.
Doğan, S. (2007a). Alanya ve Çevresinde Bizans Araştırmaları 2005. XXIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2, Ankara, s. 533-544.
Doğan, S. (2007b). Alanya ve Çevresinde Bizans Araştırmaları 2006 / Byzantine Surveys in and Around Alanya in 2006. Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri 5, Istanbul: Zero Yayınevi, s. 93-97.
Duru, R. & Umurtak, G. (2005). Höyücek. 1989-1992 Yılları Arasında Yapılan Kazıların Sonuçları - Results of the Excavations 1989-1992. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, V. Dizi-Sayı 49.
Frankel, R. (1999). Wine and Oil Production in Antiquity in Israel and Other Mediterranean Countries. JSOT/ASOR Monograph Series.
Hadjisavvas, S. (1992). Olive Oil Processing in Cyprus From the Bronze Age to the Byzantine Period. Studies in Mediterranean Archaeology, Vol. XCIX, Nicosia.
Hayes, J. W. (1967). North Syrian Mortaria. Hesperia 36, s. 337-347.
Karamut, I. (2000). Syedra Antik Kenti 1998 Yılı Kurtarma Kazısı ve Temizlik Çalışması. 10. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara, s. 1-6.
Kazhdan, A. (1991). Mortaria. Oxford Dictionary of Byzantium, New York, Oxford: Oxford University Press, Vol. II, s. 1411.
Lightfoot, C. & Arbel, Y. (2003). Amorium Kazısı 2001 (Y. Mergen, XA Açması). XXIV. Kazı Sonuçları Toplantısı I, Ankara, s. 521-532.
Meriç, R. (1998). Metropolis 1997 Yılı Kazı Raporu. XX. Kazı Sonuçları Toplantısı II, Ankara, s.335-352.
Ötüken, S.Y. (2001). Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısından Seçme Küçük Buluntular(S. Alpaslan, Mermer-Taş Eserlerde işlev Sorunu). V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu, 19-20 Nis. 2001, Ankara, s. 361-384.
Ötüken, S. Y. (2005). 2003 Yılı Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Koruma-Onarım-Belgeleme Çalışmaları (Y. Ötüken-E. Armağan, Taş ve Mermer Buluntular). XXVI.Kazı Sonuçları Toplantısı I, Ankara, s. 111-126.
Özfırat, A. (2006). Üçtepe II. Tunç Çağları Kazı ve Yüzey Araştırması Işığında, istanbul: Ege Yayınları.
Özkaya, V. (2004). Körtik Tepe: An Early Aceramic Neolithic Site in the Upper Tigris Valley. 60. Yaşında Fahri Işık'a Armağan. Anadolu'da Doğdu /Festschrift Für Fahri Işık Zum 60. Geburstag, istanbul: Ege Yayınlan, s. 585-599.
Öztepe, E. (2003). Arkaik, Klasik, Hellenistik, Roma Dönemleri. Targaç, M. I. (ed), Anadolu Medeniyetlerinden Kültür Yansımaları, Yavuz Tatış Koleksiyonu, izmir, s. 35-116.
Pasinli, A. (2003). İstanbul Arkeoloji Müzesi, istanbul: Akbank Yayınlan.
Redford, S. (1998). The Archaeology of the Frontier in the Medieval Near East: Excavations at Gritille, Turkey. Boston, University of Pennsylvania, Philadelphia.
Ruge, W. (1933). Mortarium. Kroll, W. (Hrsg.) Paulys Realencyclopadie Der Classischen Altertumwissenschaft, XVI, 1, Stuttgart, s. 319-321.
Quatember, U. (2003). Marmorinventar. Lang-Auinger, C. (Hrsg.), Hanghaus 1 in Ephesos, Forschungen in Ephesos, VIII/4, Wien, s. 121-152.
Sams, G. K. & Goldman, A. L. (2005). Gordion 2004. XXVII.Kazi Sonuçlan Toplantısı, Ankara, s. 43-56.
Severin, H. G. & Grossmann, P. (2003). Frühchristliche und Byzantinische Bauten im Südöstlichen Lykien. Tubingen.
Takaoğlu, T. & Bamyacı, A. O. (2005). Continuity and Change in Rural Land-use on Tenedos /Bozcaada. Takaoğlu, T. (ed.) Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia, 2, Istanbul: Ege Yayınları, s. 113-135.
Tombul, M. (2005). Grain mills in Ancient and Modern Nortwestern Anatolia. Takaoğlu, T. (ed.) Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia, 2, Istanbul: Ege Yayınları, s. 37- 152.
Vandeput, L. & Köse, V. (2005). Pisidien Survey Projekt: Pednelissos 2004. XXIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, s. 351-358.
Varkıvanç, B. & Bulut, S. (2005). Beydağlan 2004 Yılı Yüzey Araştırmaları - Konutlar, işlikler ve Sarnıçlar. XXIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, s. 148-149.