Bezemeye Bakış: Anadolu'da İlhanlı İzleri

11. yüzyılın son çeyreğinde kuruluş döneminden başlayarak Anadolu'ya hakim olan Türkler (Danişmendliler, Mengücekliler, Saltuklular, Artuklular ve Anadolu Selçukluları) kısa bir sürede yoğun bir imar faaliyetinde bulunmuşlardır. 13. Yüzyılın ortalarına kadar başta Selçukluların başkenti Konya olmak üzere birçok şehir dönemin anıtsal, dini, sosyal ve askeri yapılarıyla donatılmıştır. 13. yüzyılın ikinci yansında ise 1243 yılında yapılan Kösedağ Savaşı yenilgisiyle Anadolu'da İlhanlı hakimiyeti başlamış siyasi, sosyal ve kültürel açıdan bir karışıklık yaşanmıştır. Bu siyasi oluşumlar dönemin sanatsal faaliyetlerine yansımaktadır. Sultanların yerine Selçuklu vezirlerinin etkili olduğu bu dönemde Konya, Sivas ve Erzurum gibi kentlerde İlhanlı ve Selçuklular tarafından çoğunluğu medrese olan anıtsal nitelikte yapılar inşa ettirilmiştir. Yapıların özellikle cephe düzenlemesi ve süsleme anlayışında farklılıklar görülmektedir.

A Look at Ornamenatation: Traces of Ilkhanids in Anatolia

In the last quarter of the XI th century, beginning from their period of establishment, the Turkish dynasties that ruled in Anatolia (Danişmends, Mengüceks, Saltuks, Artuks and Anatolian Seljuks) performed several reconstructions in a very short period of time. Most of the cities, the most prominent of them being Konya, the capital city of Seljuks, are decorated with the period's monumental, religious, social and military constructions until the mid-XITI th century. In the second half of the XIIIth century beginning with the defeat at Kösedağ Battle, the period of "Ilkhanid" reign began and it lead to chaos at political, social and cultural arena. These political events found their reflections at the artistic activities of the period. In this period, instead of Sultans, viziers were powerful and madrasah-like monumental buildings were constructed in cities like Konya, Sivas and Erzurum. These buildings vary especially with regard to frontal composition and ornamental style.

PDF

___

Akçay, İlhan. (1965), "Yakutiye Medresesi", Vakıflar Dergisi 6: 146-152.
Akmaydalı, Hüdavendigar. (1985), "Niğde Sungur Bey Camii", Vakıflar Dergisi 20: 147-153.
Akok, Mahmut. (1966), "Sivas'ta Buriciye Medresesi'nin Rölövesi", Türk Arkeoloji Dergisi XV/2: 5-38.
Akok, Mahmut. (1970), "Konya'da İnce Minareli Medrese'nin Rölöve ve Mimarisi", Türk Arkeolojisi Dergisi XIX/1: 5-36.
Akok, Mahmut. (1970), "Konya'da Sahip Ata Hanikah, Camiinin Rölöve ve Mimarisi", Türk Arkeolojisi Dergisi XIX/2: 5-22.
Akyurt, Yusuf. (1940), "Beyşehir Kitabeleri ve Eşrefoğlu Camii ve Türbesi", Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi 4: 91-129.
And, Metin. (1998), Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası, İstanbul: Akbank Yayınlan.
Aslanapa, Oktay. (1984), Türk Sanatı I-II, İstanbul: Kervan Yayınları.
Bilget, N. Burhan. (1991), Sivas'ta Buruciye Medresesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Bilget, N. Burhan. (1989), Sivas Gök Medrese, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Cantay, Gönül. (1992), Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınlan.
Cahen, Claude. (1979), Osmanlılardan Önce Anadolu'da Türkler, İstanbul: e yayınları.
Çubukçu, İbrahim Agâh. (1989), Türk-İslâm Düşünürleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Durukan, Aynur. (1990), "Sivas'ta Buriciye Medresesi", Türkiye İş Bankası, Kültür ve Sanat, 2/6: 8-13.
Erdemir, Yaşar. (1999), Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Camii ve Külliyesi, Beyşehir: Beyşe-hir Vakfı Yayınlan.
Eser, Erdal. (1998), "Sivas'ta Bir Manifesto: Gök Medrese", Vakıf ve Kültür Dergisi 1/2: 27-28.Ferit, M. ve M. Mesut. (1934), "Selçuklu Veziri Sahip Ata ile Oğullarının Hayat ve Eserleri", İstanbul: Türkiye Matbaası.
Göde, Kemal. (1996), "Türkiye Selçuklu Devleti'nin Kuruluş ve Yükseliş Dönemine Genel Bir Bakış (1075-1243)" Süleyman Demirci Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi 2: 99-117.
İnan, Abdülkadir. (1986), Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınlan.
Karamağaralı, Haluk. (1970), "Sahip Ata Camii'nin Restitüsyonu Hakkında Bir Deneme", Rölöve ve Restorasyon Dergisi 3: 49-52.
Karamağaralı, Haluk. (1971). "Erzurum'daki Hatuniye Medresesi'nin Tarihi ve Banisi Hakkında Mülahazalar", Selçuklu Araştırmaları Dergisi III: 209-242.
Köymen, Mehmet Altay. (1987), Tarihte Türk Devletleri II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kuran, Abdullah. (1969), Anadolu Medreseleri, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Yayınlan.
Onur, Zeynep. (1990), 'Türk Mimarisinde Rasyonel ve İrrasyonel Dönemler", Gazi Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi 5/1-2: 45-58.
Ögel, Semra. (1966), Anadolu Selçukluları'mn Taş Tezyinatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ögel, Semra. (1986), Anadolu Selçuklu Sanatı Üzerine Görüşler, İstanbul: Matbaa Teknisyenleri Basımevi.
Öney, Gönül. (1967) "Niğde Hüdavend Hatun Türbesi Figürlü Kabartmaları", Belleten XXX/122: 143-153.
Önkal, Hakkı. (1996), Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınlan.
Rogers, John Michael. (1965), "The Çifte Minare at Erzurum and the Gök Medrese at Sivas", Anatolian Studies XV: 64-85.
Sevim, A. ve E. Merçil. (1995), Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Ankara Tarih Kurumu Yayınlan.
Sözen, Metin. (1972), Anadolu Medreseleri, Selçuklular ve Beylikler Devri, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Tuncer, Orhan Cezmi. (1986), Anadolu Selçuklu Mimarisi ve Moğollar, Ankara.
Turan, Osman. (1941), Oniki Hayvanlı Türk Takvimi, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
Turan, Osman. (1984), Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul: Nakışlar Yayınevi.
Ünal, Rahmi Hüseyin. (1989), Çifte Minareli Medrese (Erzurum), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınlan.
Ünal, Rahmi Hüseyin. (1992), Erzurum Yakutiye Medresesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Wolper, Ethel Sara. (1995), "The politics of patronage: political change and the construction of Dervish lodges in Sivas", Mukarnas 12: 39-47.
Yetkin, Suut Kemal. (1952), "Çifte Minareli Medrese", İlahiyat Fakültesi Dergisi II-III: 46-49.