Selçuklu-Osmanlı Mimarisinde Biçim ve Işığa Katkı: Cam ve Seramik

Anadolu, yüzyıllar boyunca üzerinde yaşayan toplumların kazandırdığı eşsiz kültür varlıklarıyla tüm insanlığa mal olmuş önemli bir coğrafi bölgedir. Özellikle mimari alanda ve sanat alanında kaydedilen yenilikler ve gelişmeler, günümüz kültür ortamına önemli katkılar sunmaktadır. Selçuklular Anadolu’ya Çini sanatını getirmiştir ve özellikle mimari alandaki eserlerin günümüze kadar ulaşan örnekleri, biçim, kompozisyon ve bezeme açısından oldukça zengindir.Anadolu’nun kültür hazinesini oluşturan örnekleri kazandıran bir diğer dönem ise Osmanlı İmparatorluğu’dur. İmparatorluğun zenginliğini ve ihtişamını yansıtan unsurların en önemlilerinden biri de mimaride ve mekân içlerinde kullanılan cam malzemedir.Türk mimarlık tarihinin kimliğini oluşturan bu iki dönemin seramik ve cam malzemeyi estetik bir unsur olarak kullanış biçimi mimari yapılara önemli katkılar sağlamıştır.Bu çalışmanın araştırma konusu Selçuklu Dönemi çini duvar kaplamaları ve Osmanlı Dönemi cam sanatı olarak sınırlandırılmıştır. Bu sınırlandırmanın nedeni Anadolu’ya çiniyi ilk olarak Selçukluların getirmesi ve cam malzemenin en iyi örneklerinin Osmanlı dönemi mimarisinde görülmesidir. Araştırma, Nitel ve Betimsel bir araştırma deseni ile yürütülmüştür. Konu ile ilgili olarak öncelikle literatür taranmış, ayrıca veri toplamak amacıyla cam konusunda uzman Prof. Dr. Lale Dilbaş ile görüşmeler yapılmıştır. Ek olarak Olay-Vaka (Anekdot) Kaydı yöntemi ile konu başlığında geçen dönemlere ait mekanlardan ulaşılabilinen kadarı yerinde incelenerek gözlemin objektif bir biçimde kaydedilmesi sağlanmıştır. Araştırmanın sonucunda, Anadolu’da tarih boyunca mimari alana önemli katkılarda bulunan seramik ve cam malzemenin kullanımının, günümüzde giderek azaldığı, geçmişten gelen köklü geleneğin devamının sürdürülemediği ve üretimin yozlaşma sürecine girdiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Seramik, Cam, Mimari, Çini Kaplama

The Contribution to Form And Light in Seljuk and Ottoman Architecture: Glass And Ceramics

Anatolia is an important geographic region that has been accepted by all humanity with its unique cultural assets which have been gained by the societies that have lived on it for centuries. Innovations and developments especially in the field of architecture and art provide important contributions to today's cultural environment.The Seljuks brought the tile art to Anatolia and particularly extant samples of the works of architecture are rich in form, composition and decoration.The Ottoman Empire is another period that provides the samples of Anatolia's cultural treasure. One of the most important elements reflecting the richness and magnificence of the Empire is glass material.These two periods, which constitute the identity of Turkish architectural history, have made important contributions to architectural structures by using ceramic and glass materials as an aesthetic element.The research subject of this study is limited to the tiles of the Seljuk period and glass art of the Ottoman period. The reason for this limitation is that the Seljuks first brought the tile to Anatolia and the best examples of glassware were seen in the architecture of the Ottoman period. The research was conducted with a qualitative and descriptive research design. Firstly, the literature was searched for, and also for the purpose of collecting data, interviews with Dr. Lale Dilbaş, a glass expert, were held. In addition, the Event-Case (Anecdote) Registration method was examined at the places mentioned in the subject area as much as possible and the observation record was provided objectively.At the end of the research it has been observed that the use of ceramic and glass materials, which have made significant contributions to the field of architecture throughout Anatolia, has been decreasing nowadays, and the continuation of the rooted tradition from the past cannot be sustained and the production has entered the process of degeneration.

Keywords:

Ceramics, Glass, Architecture, Tile,

PDF

___

Andiç, L. (2000). Turkish Glass Culture and Its Relationship with Contemporary Glass and Education (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Heriot-Watt University, Edinburg
Arık, R. (2000). Kubad abad. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Bakırer, Ö. (1985). Mimaride seramiğin dünü ve bugünü. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi I. Ulusal Sanat Sempozyumunda sunulan bildiri, Ankara.
Barillari, D. & Godoli, E. (1996). İstanbul 1900-art nouveau architecture and ınteriors. Floransa: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
Can, D. (2009). Geçti bu demde Cihandan Piri Mimaran Sinan… İSMEK El Sanatları Dergisi, 8, 24-37. Erişim adresi: http://ismek.ist/files/ismekOrg/File/ekitap/el_sanatlari/elsanatlaridergisi8y.pdf
Canav Özgümüş, Ü. (2013). Çağlar boyu cam tasarımı. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Çolakoğlu, H. (1985). Türkiye’de seramiğin bugünü ve yarını Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi I. Ulusal Sanat Sempozyumunda sunulan bildiri, Ankara.
Freely, J. (1999). Inside the Seraglio/private lives of the sultans in İstanbul. London: Viking.
Goodwin, G. (1993). Sinan: Ottoman architecture and ıts values today. Londra, Saqi Books.
Kuban, D. (2017). Çağlar boyunca Türkiye sanatının anahatları. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
Küçükerman, Ö. (1997). Glass galore at Dolmabahçe palace-Dolmabahçe sarayı ve ünlü kristalleri. Skylife, 11, 49-60.
Ögel, S. (1994). Anadolu’nun Selçuklu çehresi. İstanbul: Akbank Yayınları.
Öney, G. & Çobanlı, Z. (2007). Anadolu’da Türk devri çini ve seramik sanatı: İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Öney, G. (1987). İslâm mimarisinde çini. İstanbul: Ada Yayınları.
Özturanlı, G. (1994). Nino Caruso seramik uygulamalar/yorumlar. Anons Plastik Sanatlar Dergisi, 38, 11.
Tanman, B & Rifat, S. (2001). Anadolu’da Selçuklu çağı sanatı ve Alaeddin Keykubad. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
Turani, A. (1995). Sanat terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yetkin, Ş. (1986). Anadolu’da Türk çini sanatının gelişmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.