Oryantalizm Ekseninde Sanat, Siyaset ve Din ilişkisi

Türk sanat tarihi incelendiğinde özellikle geleneksel sanatlar olarak adlandırılan sanatların Oryantalizm etkisinde kaldığı anlaşılmaktadır. “İslam Sanatı” kavramı ve İslam’da resim yasağı söylemleri, İslam Coğrafyası olarak kabul edilen topraklardaki sanatçı ve sanat eserlerinin yok sayılması üzerine temellendirilmiştir. Literatür taramalarında geleneksel sanatlar olarak yapılan tanımlamalar, sanatın yenilikçi, yaratıcı ve sürekli gelişim gösteren özelliğini ortadan kaldırmak üzere temellendirilip yazılı kaynaklara yerleştirilmiştir. Batılılarca “İslamic Art” yani İslami sanat, İslam etkili sanat olarak yazılan ama “İslam sanatı” olarak yerleştirilmiş kavram ekseninde tezhip, minyatür, ebru ve hat gibi sanatlar kutsanırken, bu sanatları icra eden sanatçılar bu tanımlama üzerinden özel statüye kavuşup nemalanmış ve bu tanımlamaya itiraz etmemişlerdir. Oryantalistler “Geleneksel sanat”, “İslam sanatı” kavramını folklorik bir öğe olarak kabul edip tanımlamaktadır. Bu tanımlamaların etkisi bu sanatların gelişim çizgisini sosyal ve siyasi olarak negatife dönüştürmüştür. Hem Kur’an’a hem de sanatın ruhuna aykırı olarak kullanılan "İslam Sanatı" kavramı "dinin emrettiği bir sanat" varmış gibi ortaya konulmaktadır. Bu durum sanat ve genel sanat kuramları için çelişkili ve düşündürücü sonuçlar doğurmaktadır. Hıristiyanlığın özellikle ikinci yüzyılında başlayan ve özellikle 8. ve 9. Yüzyılında zirve yapan resim yasağına dair tartışmalar yapılmıştır. Müslüman toplulukları için de buna benzer tartışmalar söz konusudur. "Dinde resim veya suret yasağı vardır" ile başlayan cümlelerin İslam kitabı olan Kuran'a dayanmadığı bilinmekte iken; bu yasağın israiliyat olarak kabul edilen ve Yahudilikten İslam’a, Yahudilikten Hıristiyanlığa geçenlerin Yahudilikten kalma inanışlarını kültür olarak bu dinlere taşıdığı bilinmemektedir. Bu çalışmada Oryantalizmin sanat terimleri üzerinden İslam coğrafyası üzerine etkisi incelenerek Sanatta dine dayandırılan kavram problemleri olarak “İslam Sanatı” (din sanatı) kavramı dini boyutu, sanat boyutu, siyasi boyutu olmak üzere üç başlık altında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

SANAT, İslam sanatı, Hristiyanlık Sanatı, Resim Yasağı, Din, Minyatür, Resim

A close look into the history of Turkish art reveals the influence of Orientalism, especially on so-called traditional art forms. The concept of “Islamic Art” and the discourse on the prohibition of painting in Islam are based on the fact that artists and art works on the “Islamic Geography” are generally ignored. Literature review shows that “traditional art” forms are defined and put into written sources in a way that destroys the innovative, creative and constantly evolving character of art. The misinterpreted concept of “Islamic Art” as called by the Western world must rather mean art with the influence of Islam; however, it sanctifies certain art forms such as illuminated manuscript, miniature, paper marbling and calligraphy giving the artists in these branches of art a special status which has made them benefit from and make no objection to the said definition. Orientalists adopt and define the concepts of “Traditional Art” and “Islamic Art” as a folkloric element. The influence of these definitions has turned the development trend of these art forms downwards from social and political perspectives. The concept of “Islamic Art”, employed in a way that contradicts both Qur’an and the spirit of art, suggests that this art form is commanded by the religion. This brings along conflicting and challenging consequences pertaining to art and general theories of art. The prohibition of painting in Christianity that started in the second century and peaked especially in the 8th and the 9th centuries has been an important discussion topic. Similar discussions occur within Muslim communities. It is widely known that propositions starting with “the religion prohibits painting or illustration” are not based on Qur’an, the holy book of Islam, whereas it is not of common knowledge that this prohibition was in fact carried over to Islam and Christianity by those who converted from Judaism taking their beliefs rooted in Judaism with them as a cultural element, which is defined as Isra’illiyat. The aim of this study is to analyze the influence of orientalism on the Islamic geography through the terminology of art and to examine “Islamic Art” (religious art) as a part of religion-related conceptual problems in art, focusing on three main headings including religious, artistic and political dimensions of the issue.

Keywords:

Art, Islamic Art, Christian Art, Prohibition on Painting, Religion, Miniature,

PDF

___

Artun, A. (2013, 10 Eylül). Sanat tarihinin ilk kitabı. E-Skop. Erişim adresi: https://www.e-skop.com/skopbulten/sanat-tarihinin-ilk-kitabi/1477/

Besalel, Y. (2011, 27 Nisan). Yahudilikte temel kavramlar. Şalom. Erişim adresi: http://www.salom.com.tr/haber-78241-yahudilikte_temel_kavramlar_on_emIr.html

Bozkurt, N. (2004). Sanat ve estetik kuramları. Bursa: Asa Kitapevi.

Burckhardt, T. (2017). Doğu’da Batı’da kutsal aanat. İstanbul: İnsan Yayınları.

Çam, N. (2016). İslam’da sanat, sanatta İslam. Ankara: Akçağ Yayınları.

Din Görevlileri. (2018, 29 Mart). Din [Blog yazısı]. Erişim adresi: http://dingorevlileri.blogcu.com/diyanet-temel-dini-bilgiler/163335

Din nedir?. (2018, 29 Mart). Erişim adresi: https://www.sorusorcevapbul.com/soru-cevap/muhtelif/din-nedir

Din. (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr

Eroğlu, Ö. (2016). İslam sanatı. İstanbul: Tekhne Yayınları.

Gökgöz, Z. (2012, 14 Nisan). Sanatta Doğu imgesi. Bilim ve Sanat Vakfı. Erişim adresi: https://bisav.org.tr/Bulten/ 176/1053/sanatta_dogu_imgesi

Gün, R., & Can, Y. (2017). Ana hatlarıyla Türk İslam sanatları ve estetiği. İstanbul: Kayıhan Yayınları. İslamiyete göre fotoğraf ve resimin hükmü nedir?. (.t.y.). Erişim Adresi: https://www.risaleajans.com/soru-cevap/islamiyete-gore-fotograf-ve-resimin-hukmu-nedir

Kara, D. (2011). Sanat yapıtının oluşum süreci. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi ART-E Sanat Dergisi, 4(8), 1-5. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/193358

Minyatür Sanatı. (t.y.). Erişim Adresi: https://www.kulturportali.gov.tr/portal/minyatursanati

Nahl suresi meali. (2018, 4 Nisan). Erişim adresi: http://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?Sure=16& ayet=116 04.04.2018

Nasr, H. S. (2017). İslam sanatı ve maneviyatı. İstanbul: İnsan Yayınları.

Nisa suresi. (t.y.). Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf

Özger, M. (2013). İslam sanatı ve estetiğinde hakikat ve mecaz-iki poetik tavır: Necip Fazıl ve Sezai Karakoç. İslâmî İlimler Dergisi, 8(1), 313-324. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/418636

Said, E. W. (1989). Oryantalizm: Sömürgeciliğin keşif kolu (S. Ayaz, Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.

Sanat. (t.y.). Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük içinde. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr

Sivrioğlu, U. T. (2013). İslâm kitap resmi ve minyatür sanatında Hellenistik-Bizans etkisi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 1(1), 1-26. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/441482

Siyaset. (t.y.). Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük içinde. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr

Tokat, L. (2016). Kutsal ve sanat. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 16(2), 9-22. Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/D03296/2016_2/2016_2_TOKATL.pdf

Vasari, G. (2013). Sanatçıların hayat hikayeleri (E. Gökteke, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları.

Yılmaz, N. (2017). İslam’da resim yasağı söylemi. İstanbul: Doğan Kitap.