Bir Kent Belleği Unsuru Olarak Yüzey Seramikleri ve Sao Bento Tren İstasyonu Örneği

İnsanoğlu tarih boyunca kültürel birikiminin bir göstergesi olarak mimari ve sanatsal yapılar oluşturmuş, kültürel varlığını sonraki nesillere aktarmanın türlü yollarını bulmuştur. İnsan için kimi zaman bu mekânlar geçmiş yaşantıları ile bağ kurmalarını sağlayan, geçmiş-gelecek entegrasyonu açısından önemli kültürel semboller olabilmektedir. Hergün önünden geçilen bir postane binası, görkemli bir anıt, önünde buluşulan heykel, çocukluğumuza ve kendi çocuklarımızın çocukluğuna da şahit olan eski tiyatro binası, ayrılıkların ve kavuşmaların şahidi tarihi tren garı insanın köklerini, yaşadığı kentin derinlerine salmasına yardımcı olur. Sadece kendi geçmişine değil, yaşadığı tarihe, coğrafyaya saygıyla bağlanmasına ve bu değerleri gelecek nesillere de aktarmak için çaba duymasını sağlar. Kent belleği, kent sakinlerinin kültürel, sosyal, tarihsel deneyimleriyle birlikte inşa ettikleri bir kollektif bellektir. Kentleri zenginleştiren tarihi yapılar o toplumların kültürel ve sanatsal birikimlerinden doğmakta ve bu kültürel donanım sonraki nesillere aktarılarak kültürel belleğin oluşumunu sağlamaktadır. Seramik çağlar boyunca uygarlığın gelişimine ışık tutmuş, yer aldığı toplumun ekonomik, siyasal ve kültürel gelişiminin bir göstergesi olmuştur. Tarih boyunca insanların seramiği mimari bir eleman olarak türlü şekillerde kullandıkları bilinmektedir. Mimari bir unsur olarak iç ve dış mekânlarda yüzeyde kullanımı en sık karşılaşılan türüdür. Tarih boyunca alçak-yüksek rölyefler biçiminde, mozaik şeklinde, klasik veya modern panolar halinde, resimsel ögelerin yansıtılması şeklinde sırlı ve sırsız türlü biçimlerde uygulama alanı bulmuştur. Dünyadan pek çok özgün örnekler ile desteklenecek olan bu konuda bir kent belleği unsuru olarak Porto Sao Bento merkez tren istasyonu fırça dekorlu sırlı seramik yüzey kaplamalarıyla ayrıcalıklı bir yere sahip olup, üzerinde durulması gereken, araştırılmaya değer önemli bir örnektir.

Anahtar Kelimeler:

Urban memory, city identity, surface ceramics, ceramic tile, azulejo, Sao Bento Train Station, Porto

Surface Ceramics as An Element of Urban Memory and The Example of Sao Bento Train Station in Porto

Throughout history, humankind has devised various ways of conveying his cultural heritage to oncoming generations, most commonly in the form of artistic and architectural creations as examples of his cultural existence. For the residents of the city, these locations and buildings may in time become important cultural symbols, enabling them to connect with their past lives and to integrate the past and the future. The post office that one goes by every day, a glorious monument, the statue before which people have rendezvous, the old theatre building that has witnessed our childhood as well as that of our children, the train station where uncountable separations and reunions take place, all help inhabitants to form strong roots that go deep in the city. These do not only assist in connecting with one’s past, but also in establishing a respectful attachment with the history and geography that he or she lives in and eventually lead to will and efforts to pass these values to future generations. City memory is a collective memory that is made of the social, cultural and historical experiences of the residents. Historical buildings that enrich cities are actually the products of the cultural and artistic background of the society and this cultural heritage is passed on to form a collective memory that spans multiple generations. Ceramics has always shed light on the development of civilization and has been an indicator of the economic, political and cultural progress of the society. Throughout history, people have used ceramics as architectural elements, among innumerable other uses. The most common practice is to use ceramics on inner and outer surfaces of buildings. High and low reliefs, mosaics, classical or modern panels with or without glaze have been widely used to depict decorative or illustrative forms. Porto Sao Bento Central Train Station is a unique and magnificent example of a such structures. This is a huge building, covered on the inside by massive brush-décor glazed ceramics and certainly merits mention and study. Other prominent examples of buildings with surface ceramics which have important roles in their corresponding urban memories will also be presented.

Keywords:

Urban memory, city identity, surface ceramics, ceramic tile, azulejo, Sao Bento Train Station, Porto,

PDF

___

Al, M. (2011). Kentte bellek yıkımı ve kimlik inşası–palimpsest: Ankara Atatürk bulvarı bağlamında bir inceleme. İdeal Kent, 4, 22-36.
Alpak, E. M., Düzenli, T., Eren, E. T. (2018). Kent kimliği ve kullanıcıların bağlılık duygusu üzerindeki etkisi: Trabzon kenti örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (64), 519-528. Erişim adresi:https://www.researchgate.net/publication/322654937_kent_kimligi_ve_kullanicilarin_baglilik_duygusu_uzerindeki_etkisi_tarabzon_kenti_ornegi
Arığ, T. (2018). Kent kimliğinin oluşmasında mimari ve sanatsal uygulamaların etkisi. Sanat Yazıları, 38, 15-30.
Asya kültürü. (2010, 12 Kasım). Erişim adresi: http://www.asean-china-center.org/english/
Carvalho, M. (1986). História da Arte em Portugal (Cilt 11). Lisboa: Publicações Alfa.
Erçoşkun, E. Y., Akünal, Ö. E., Yenigül, S. B., Alkan, L. (2016). Kentlilik bilincini oluşturan göstergeler ve kentlilik bilincini geliştirme yolları: Paradoks ekonomi. Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11, 4-23.
Kaya, E. (2018). Porselen lithophane tekniğinin incelenmesi ve iç mekân duvar panosu olarak uygulanabilirliğinin araştırılması (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 511298).
Kültür nedir?. (2017, 25 Mayıs). Erişim adresi: https://www.turkedebiyati.org/kultur-nedir-kultur-hakkinda-kultur-anlami/
Meco, J. (1994). The art of Azulejo in Portugal- Portuguese glazed tiles. Lisboa: Bertrand Editora.
Mitchell R. (2016). Portuguese art: Portuguese azulejos, 341-360. Erişim adresi: https://michelangelo.pixelonline.org/files/Manual_of_fine_arts/New%20Manual%2012%20portugal.pdf
Mutlu, H. S. (2007). Zamanın çarkında Anadolu’da seramik. Anadolu Sanat, 18, 71-75.
Noei, T. A. (2018). Babil-İştar kapısı sırlı tuğlalarının karakterizasyonu ve korumaya yönelik öneriler (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 514892).
Olgun, İ. (2009). Kentsel değişim sürecinde kentsel okuma ve bellek ilişkisi (Doktora Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 256598).
Özbay, B. (2014). Artistik seramik panoların iç mekân tasarımına estetik katkısı (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 367896).
Özgen Kösten, E. Y. (2015). Kentsel kimliğin değişen görüntüleri: Eski kent, yeni merkez İzmit. E-Journal of New World Sciences Academy, 10 (1), 1-19. Erişim adresi: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/nwsasocial/article/view/5000075282
Pereira, M., De Lacerda-Aroso, T., Gomes, M. J. M., Mata, A., Alves, L. C. & Colomban, Ph. (2009). Ancient Portuguese ceramic wall tiles (azulejos): Characterization of the glaze and ceramic pigments. Journal of Nano Research, 8, 79-88. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/250361435_Ancient_Portuguese_Ceramic_Wall_Tiles_Azulejos_Characterization_of_the_Glaze_and_Ceramic_Pigments/download
Repina, Y. (2017). Ceramics in the architecture of St. Petersburg 1-5. Erişim adresi: http://www.icaa.org/en/UploadFiles/Ceramics%20in%20the%20Architecture%20of%20St.%20Petersburg.pdf
Schulz, N. C. (1971). Existence, space and architecture, praeger. New York, 9, 11-36.
Sinemoğlu, N. (1984). Sanat tarihi. İstanbul: M. Ü. Yayınları.
The World Trade Organization. (2015, Nisan). Jorge Colaço “Fishing”, “Grape Picking” and “Agriculture”. The WTO Building Art and Architecture at The Centre William Rappard “Works of Art”. Erişim adresi: https://www.wto.org/english/res_e/booksp_e/wto_building15_e.pdf
Turgay, O. (2009). Mekânın kurgulanmasında ve algılanmasında "bellek”in belirleyici etkisinin analizi (Sanatta Yeterlik Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 256593).
Uludağ, K. (2000). Eskişehir kimliğini, kimlik verecek kent soylusunu arıyor. Onbeşgün Dergisi, 4, 4-5.